Йошкар-Олаште верланыше «Сайвер» ательем шукын палат да тувырым, моло марий вургемым тыште заказатлат. Рекламе шотышто пеш ойгырашат огеш кӱл: еҥ-влак шкеак икте-весыштлан кушто марий тувырым ыштымыштым ойлат, да весыштат лач тышке толыт. Шкежат вес кундемыште илыше икмыняр еҥлан вургемым йодмышт почеш лач тыштак тӱрлыктен ургыктенам: размерыштым ойленыт, капкылыштым вискален колтеныт, да тувыр ямде. Иктыжат капемлан ок келше манын ок ойло, а йӧратен чия. Тугеже тысе кидмастар-влак чынжымак мастар улыт.
Мо оҥайже: «Сайверыште» марий тӱрым марий-влак огыл, а руш ден татар ӱдырамаш-влак тӱрлат. Марий тӱрым ынде марий дечат чотрак палат. Миен йодат гын, туге умылтарен пуат, шинчам каралтет, да южгунам чонышто вожылмаш шочеш: а молан мый, марий еҥ, шке калыкемын тӱржым нунын семын ом пале да нунын гай тӱрлен ом мошто.
Кугу опытан тӱрлызӧ улыт
Ательем тӱҥалтыш гычак Ольга Михайловна Бурдина вуйлата. Тудат марий огыл. Йошкар-Олаште шочын-кушшо руш ӱдырамаш. Изирак коллективыште ик еҥ веле марий – тӱҥ бухгалтерлан 43 ий утла ыштыше Валентина Ивановна Алмаметова. Тудын семынак молыштат «Сайвер» ательеште 30 ий наре пашам ыштат. Тӱрлымӧ, ургымо сомыл куштылго огыл гынат, вес вере каяш огыт шоно. Нуно самырыкышт годымак пырля пашам ышташ тӱҥалыныт, кызытат вашла полшен, икте-весым умылен тыршат. Опыт моткоч кугу, садлан тыште тӱрлен-ургымо тувыр-влак сай качестван улыт. Икте чоным корштара: мастар кидан ӱдырамаш-влак чылан пенсий жапыш шуыт, а нуным вашталташ толаш кумылан-влак уке улыт. «Садлан иктаж-гана «Сайвер» петыралтешат чай, ме эше иктаж кок-кум ийжым ыштена гын, йӧра», – шӱлыкын ойлат мастар-шамыч. Но ӱшанена: «Сайверын» ӱмыржӧ эше кужу лиеш.
Ты ателье 1993 ий 1 сентябрь годсек шке семын пашам ышта. Историйым ончалаш гын, Совет Ушем годым чыла ательем Йошкар-Олаште «Марий ургымо быткомбинат» фабрике ушен. Перестройко годым, неле жапыште, кажне ателье посна организаций лийын. Нунын кокла гыч тачылан «Сайвер» веле пашам ышта. Чын, корныштышт нелылык шуко пернен. Ятыр гана зданийымат вашталташ логалын, вет нунын шкеныштын оралтышт уке. Кызыт Йошкар-Олаште Подольский курсант-влак уремыште верланен.
Коронавирус пандемий годым тысе коллектив поснак нелылыкыш логалын ыле. Маскым урген ужалаш тӧченыт, а вара ик жаплан паша деч поснат шинчаш логалын. «Сайвер» эсогыл петырналташ шонен. Но заказчик-влакак тудым арален коденыт, манаш лиеш: эркын дене я ик кундем, я весе гыч кугу заказ-влак пураш тӱҥалыныт. Кызыт гын сӱрет сай могырыш вашталтеш. Йодын толшо-шамыч ешаралтыт.
Куандара: шукын ансамбльлан тувыр-влакым ургаш да тӱрлаш пуат. Тыге пытартыш ийлаште Свердловск кундемысе ик марий коллектив ятыр тувырым ургыктен. Вара Татарстанысе Менделеевск ден Мамадыш районла гыч школыш йоча ансамбль-влаклан мотор костюм-шамычым урген пуэныт. Икшыве-влак тыгай марий тувыр дене чылт йӱксыла але олыкысо пеледыш гай койыт. «Сайверлан» шуко гана тауштеныт. МарГУ-што «Марий мурсем» ансамбль тыште ургыктымо костюм дене сценыште моторлана. Нуно эше заказым ыштынешт. Звенигово вел Какшамарий ял гыч вате-шамыч, тыште тӱрлыктымӧ ал тӱсан тувыр дене ковыртатен, сценыште выступатлат.
Чарша, солык, галстук – чыла марий тӱран
Тышке марий эстрадын шӱдыржӧ-влакат чӱчкыдын корным такыртат. Теве кызыт Михаил Веселов черетан костюмым заказатлен. Аваштлан, акаштлан, йолташыштлан пӧлекым ыштынешт – адак гынат тышке толын, я тувырым, я марий тӱран шовычым йодыт. Тувыр-влакым ургаш йытын ден габардин куэмым кучылтыт.
Адакшым тыште марий костюмым веле огыл ургат. Теве кызыт Республикысе татар тӱвыра рӱдер дене пашам ыштат. Тушко татар ӱдырамашлан костюмым ямдылат: тувырым, жилеткым да вуйышко калфакым.
Тыште мо гына уке. Складышкышт ончалат гын, чылт шинчат шарла. Тӱрлӧ тӱсан марий тувыр, марий тӱран галстук, ӱстел шовыч, окна чарша, нершовыч, тӱрлӧ размеран шовыч, солык, телефоным пышташ изирак сумычко, кухньышто шогылташ ончылсакыш…. Нуно озаштым вучен кият. Кеч тачак толза да налза. Иктаж-кушко каеда гынат, пеленда пӧлек семын налын кертыда. Палымыда-влак тыгай сюрпризлан моткоч чот куанат.
«Ондак ургымо сатуна-влак шулдырак улыт. А теве уэш ургаш тӱҥалына гын, изиш шергештеш чай, вет кызыт куэмжат, шӱртыжат вес ак дене толыт», –палемдыш пытартышлан Валентина Алмаметова.
А мый чытен шым керт, ик тувырым чиен ончышым, весым. Ош тӱсанжат мотор коеш, кандалгыжат. А йошкаргыже мыйын гай шем ӱпан-влаклан поснак келшен толеш. Тыге шканемат ик марий тувырым заказатлышым. Ик тылзе гыч тудым чияш да тысе мастар кидан ӱдырамаш-влакым кажне гана шарналташ тӱҥалам.
Очко: пӧръеҥ тувыр 3000 теҥге гыч 6000 теҥге марте шога. Ӱдырамаш тувыр 7000-13000 теҥге. Чылажат тӱр деч шога. Кугурак тӱр шергынрак шуэш.
Ирина Степанова.
Иван Речкинын фотожо-влак.