Кужэҥер район Руш Шой селаште шочын-кушшо землякна, «Сигма» позывноян офицер ынде кумшо ий спецоперацийыште неонацист-влак ваштареш шкем лӱддымын ончыкта. Фронтышто шканже верч веле огыл мутым куча, кызыт тудын шулдыржо йымалне 700 еҥан батальон.
Проста офицер
Николай Романов деч спецоперацийыште улмыж нерген йодыштыт гын, тудо туге каласкала, пуйто тушто тыглай пашам шукта. Но сеҥымашке шумыжым ятыр наградыже пеҥгыдемдат. 2023 ийыште гына «Сигма» Россий Обороно министерствын ныл медальже дене палемдалтын: «За боевые отличия», «За укрепление боевого содружества», I степенян «За военную доблесть», Суворовын медальже. А 2025 ий 15 январьыште комбат Романовым майор званий марте нӧлталыныт.
– Погон-влак кият, формыш ургаш жап уке. Эре передовойышто улына, тушто моторлык нерген от шоно, – ойла Николай.
А кӱчык отпуск жапыште тудо эре ешыж дене пырля, тыгодым ача-ава, родо-тукым, йолташ-влак нергенат огеш мондо. Офицер званиян гынат, Н.Романов моткоч проста, поро кумылан, мутланаш йӧратыше. Ача-аваже, Виталий Леонидович ден Зоя Николаевна, эргыштлан (Коля ешыште кудымшо йоча) эше эн тӱҥ койышлан туныктеныт – мо тудлан шерге, тудым чот йӧратен мошта.
Школыштак профессийым ойырен
Н.Романов школ жапыштак командоватлаш, вуйлаташ мастар лийын. 2002 ий 9 майыште парадыште Руш Шой школын командыже икымше верым налын. Командир Николай Романов лийын. Ты сеҥымашак, очыни, военный корным ойырен налаш таратен.
Школ деч вара Коля Озаҥ оласе маршал Чистяков лӱмеш артиллерийский училищыш тунемаш пурен. Татарстан денак кылдалтын умбакыже уло илышыже, но шочмо кундемжым огеш мондо. Марий калыкын шочшыжо кодеш, ме туддене лач марла мутланенна.
Кум гана «ылыжыныт»
2022 ий сентябрьыште, частичный мобилизаций тӱҥалмеке, Николайым, кадровый военныйым, вигак призыватленыт. А тудо тидлан ямде лийын. Офицер Озаҥ оласе военный танковый училищын сборный пунктыштыжо полкым формироватлыме годым мобилизоватлыме салтак-влакым приниматлен. Ондак Николайым кокымшо батальонын взвод командирлан шогалтеныт.
Романовым пехотыш палемденыт, кеч специальностьшо дене тудо артиллерист. Но кычалтылын огыл, каласен: «Пехото гын, тугеже пехото». 2022 ий 5 октябрьыште тудым взводшо дене пырля спецопераций кайыме верышке колтеныт, нуным «эн шокшо верыш», Луганск Калык Республикысе Сватово ола воктеке, шуэныт.
Николай Романовын вуйлатыме батальоным кум гана «Груз 200» спискыш пуртеныт. Но сӧй пасушто илен лектыныт! Кум ганажат! Марий комбатын раций дене связьыш лекмекше, воштырын вес мучаштыже куанен кычкыреныт: «Сигма» связьыште. Нуно илыше улыт!» Командир вара туддеч йодын: «Николай, чыным каласе, кузе тыге тыйын батальоныштет йомдарымаш эн шагал». Тидлан марий офицер шыргыжалын гына.
Передовойышто, икымше позицийыште, кушто ик татланат орудий ок шыплане, кушто дрон-влак карме гай чоҥештылыт, Николай шке боецше-влакым илен лекташ туныкта. Шуко мом шонен муыныт, илышыш шыҥдареныт.
– Кызыт кочмо шотышто сайрак лийын, блиндажым илаш келыштаренна, мончам чоҥенна. Чыла сооружений мланде йымалне, – ойла СВО участник.
Тул да пычалдар дене тергалтын
Пычалдар пушым ӧрышдымӧ 22 ияш лейтенант Йӱдвел Кавказыште пален налын. 2008 ий. Шокшо точко. Николай грузино-осетинский конфликтыште участвоватла. Боевик-влакын нападенийышт, икте-весым лӱйкалымаш, пудештарылмаш, тыныс еҥ-влакым шолыштмаш.
Николай взвод командир лийын, бойышто шкенжым пеҥгыде да лӱддымӧ командоватлыше семын ончыктен. Наводчик специальностьлан пеш вашке тунемын, туран лӱйкален да цельыш логалтен моштен. Миномётный батарейын составше дене ик гана веле огыл бандформирований-влакын, «ваххабист-шамычын», атакыштым чактарен.
Кавказыште служитлыме жап гычак тудлан «Сигма» позывной пижын шинчын. Тудым Николайлан спецбатальонын командирже пуэн.
Тыште, Йӱдвел Кавказыште, самырык лейтенант икымше награде-влакым налын: «За службу на Кавказе» оҥеш пижыктыме знакым (2008), Россий Обороно министерстве деч II степенян «За военную доблесть» медальым (2009).
Тыныс илышым ойырен налын
Вич ий служитлымеке, Николай мӧҥгӧ пӧртылеш. Тунам ешыже Татарстан Республикыште илен. Военный службо дене чеверласымеке, Татарстанын ик районысо Россий МВД-н отделышкыже пашаш пура.
Полицийыштак Светлана пелашыжым, юстиций майор, вашлиеш. Тудо кугурак следовательлан ышта, кызыт йоча дене декрет отпускышто шинча. Николай полицийыште майор званий марте служитлен. 2021 ийыште военный пенсийыш лектын. Но паша деч кужун каналтен шуктен огыл…
Рвезе-влак шеҥгелан ок шыл
Сватово деч вара Романовын батальонжым Купянск воктеке колтеныт. Тушто неле бой-влак тарваненыт. Тушманым укрепрайон гыч поктен лукташ, штурмыш, «чисткым» ышташ рядовой салтак-влак комбат дене пырля коштыныт. Заданийлаште землякна шке примерже дене рвезе-влаклан кузе кредалаш кӱлмым ончыктен. А нуныжо комбатын пашажым куштылемдаш чыла ышташ ямде улыт. Сусыргышо-влакым эвакуироватлымаштат участвоватлен. «Кокшӱдымшӧ—влакым» луктедыме годымат тудым чылан колыштыныт, кӱштымыжым шуктеныт, эсогыл кугурак вуйлатыше-влакат. Ойленыт: «Сигман» ик ончалтышыжак мом шога. Бойлаште Николай ик гана веле огыл контузитлалтын, но садак стройышто кодын.
Идалык наре Николай батальонжо дене бойым Кременнойышто вӱда. Северский Донец эҥер серыште комбат Романов шке боецше-влак дене обороныш пурымо годым марий-влакым вашлийын. Земляк-влаклан кочкыш дене полшен. Тидлан эҥер гоч тросым келыштарен да туддене кочкыш мешакым колтеден. Нунын коклаште Руш Шой могыр гычат рвезе-влак лийыныт. Романов кызытат землякна-влакын командирышт дене кылым куча. Икте-весылан дрон дене полшат, пырля фронтышто ончыко каят.
Мӧҥгыштӧ вучат
Комбат отпускышто кум гана лийын. Икымше гана мӧҥгӧ куд тылзе гыч кок арнялан толын. Спецоперацийыш кайымыж годым пелашыже кум тылзаш мӱшкыран кодын. Мӧҥгӧ толмеке, тудым азам ыштыме пӧрт гыч вашлийын. Кокымшо гана СВО гыч кандаш тылзе гыч кум арнялан толын. Изи Костик кандаш тылзаш лийын. Тунам ешыжым Сочиш канаш намиен коштыктен. Шукертак нунылан кузе йӧратымыжым, украин мландысе гай шучкылыкым нигунам ынышт уж манын, чыла ышташ ямде улмыжым ончыкташ шонен.
…Илыме моткоч шуэш. Вет мӧҥгыштӧ тудым ешыже вуча, ватыже да кум йочаже: Камилла, Максим да Костик. Тудым, илышым да тазам, ача-аваже да моло родо-тукымжат вучат. Лишыл еҥже-влак палат, Коля нунын йӧратымашыштым, полышыштым, чон шокшыштым шижеш. Нуно кажне кечын тудын верч кумалыт, Юмо деч тазалыкым, тушман «кайык», снаряд да пуля воктечше эртен кайышт, мӧҥгӧ илыше пӧртылжӧ манын йодыт. Тӱҥжӧ – пленыш ынже логал. Тыгай шомак-влакым кажне эрдене юмоҥа ончылно ачаже Виталий Леонидович Романов ойла.
Людмила ГЕРАСИМОВА.
Николай Романовын альбомжо гыч налме фото-влак.