У Торъял район вич Совет Ушем Геройжо Г.Ф.Бастраков, В.Ф.Загайнов, А.Н.Громов, М.В.Лебедев, Н.А.Леухин дене кугешна. Тышеч ныл еҥжылан ты чаплӱмым Днепр гоч вончымо годым чот кугу кредалмаште ойыртемалтмыштлан пуымо. Кызыт Герой-влакын бюстыштым У Торъял посёлкысо мемориал ончылно келыштарыме.
2024 ий 18 апрель годсек Пектубаево школ Совет Ушем Герой В.Ф.Загайновын лӱмжым нумалеш. А 2023 ийыште нине бюст-влак ончылно да тунемме тӧнежыште Василий Фёдоровичын шочмыжлан 120 ий темме лӱмеш мероприятий-влакым эртарыме. Тыгак школышто тудын лӱмеш Геройын партшым почыныт. Парт воктене землякнан кугу портретше кеча – тидыже кугешнымашым луктеш да самырык тукымым у пашашке тараташ полша манын ӱшаным шочыкта.
Пошкудо элыште
Белоруссийысе Полесье (кызытсе Гомель) областьыште Пирки школланат В.Ф.Загайновын лӱмжым пуэныт. 1986 ийыште Пирки ялыште илыше-влакым Чернобыльысо АЭС-ыште катастрофо лийме деч вара радиацийын эҥгекым кондымыжлан кӧра кусареныт.
Кугу Отечественный сар годым немыч-влак ты ялыште илыше-влак шотышто мыскынь койышыштым ончыктеныт: 1943 ий майыште 12 еҥым пуштыныт (нуным фашизмын жертвыже-влак шӱгарлашке тойымо), а ты ийынак ноябрьыште 93 суртым йӱлалтеныт. Ялым аралымаште 1943 ий сентябрь-октябрьыште 61-ше армийын 89-ше да 9-ше гвардейский стрелковый корпусшын 123 салтакше, тыгак М.М.Коцюбинский лӱмеш отрядын 37 партизанже (нуным Пирки ял покшелысе иза-шольо шӱгарлаште тойымо) вуйым пыштен. Тыштак кок Совет Ушем Геройын – С.К.Головашенко ден В.Ф.Загайновын – шӱгарышт верланен.
«Пӧртылам, сайынрак илаш тӱҥалына»
Василий У Торъял район Лоповцы ялыште (тудо Пектубаево деч 4 км тораште верланен улмаш) шочын. Кугу Ачамланде сарыш 1942 ийыште Крешене кечын каен, лачак 13 январьыште 39 ийым темен. Варажым Василийым уло ял дене ужатымым калык шарналтен ойлен. А Ксения пелашыжлан, икшывыже-влаклан тыгерак каласен: «Ксения, нелеш ит нал. Йочана-влакым арале. Пӧртылам, сайынрак илаш тӱҥалына».
Кызыт В.Ф.Загайновын шочмо суртышкыжо возен колтымо кум лукан кум серышыже аралалтеш. Серышым карандаш дене возымо, сандене лудаш йӧсырак, лач адресшым гына ручка дене серыме.
Тушто Геройын талын кредалмыж нерген ик шомакат уке. Лачак Йошкар Армийын Днепр эҥер сер воктене улмыжо, тушманым Киев гыч поктен лукмыжо, Донбассым утарымыже, Таманьыште сеҥымыж нерген, Украинын шола могыржым эрыктымыж нерген возен. «Ида шорт, ме вашке кырен шалатена. Воза мо Геннадий? Кузе тудо фронтышто кредалеш? Мылам ок вашеште. Тидлан кӧра шӱмем коршта. Сарыште чылажат лийын кертеш…» – серен Василий Загайнов. Тыгак колхоз паша, ешыжын, пошкудыжо-влакын илышышт нерген йодыштын.
Могай лийын Герой?
Землякнам палыше-влак тудым весела, илышым йӧратыше, ӧрыктарен моштышо да тыматле койышан, Лоповцы ялыште тӱрлӧ пашалан таратен шогышо еҥ семын шарналтен ойленыт. Пеленже балалайкым эре коштыктен. А кузе семӱзгар дене сайын шоктен моштен – ты кундемыште Василий Фёдорович гай мастарже лийын огыл дыр, маныт. Ксения пелашыжым да шочшыжо-влакым йӧратен. Нунын дене эре иктаж-могай сомылым ыштен. Пелашыжлан торжан пелештен огыл, йоча-влак ӱмбакат кычкырлен огыл.
Колхозышто Василий Фёдоровичым пагаленыт. Тудо счетоводлан пашам ыштен. Чыным йӧратен. Еҥ-влак дене порын мутланен, сандене ой-каҥашлан да полшаш йодын толыныт. Сарышкат ужатыме годым тудлан кажне гаяк землякше Юмо дене пырля кошташ да Юмо тыйым аралыже манын тыланен.
Сусырген
Фронтын линийже Орёл областьысе Болховский район Чагадаево ял воктене лийын. 1943 ий 20 февраль. Немыч-влак ваштареш атакыш лектыныт. Но нунышт тулан пӱтырем семынак толыныт, сандене совет салтак-влак чакненыт. «Гад-шамыч, ме тыланда эше ончыктена!» манын, Василий сырен кычкыралын да лумыш шуҥгалтын. Пулемётшо деке пызнен, лӱйкалаш тӱҥалын. Но ротыж гыч салтак-влак чакненыт гына. Тунам пулемётчик Загайнов «Ура!» манын кычкыралын. Салтак-шамыч – почешышт. Василий кузе эн ончылно улмыжымат шижынат шуктен огыл. А тушманже лишнак! Василий тушманын траншейышкыже тӧрштен да чакныше-влакым лӱйкалаш тӱҥалын.
Боец-влак ефрейтор Загайнов семынак ончыко каеныт. Но тушман чот шоген. Загайнов ужын: ротыжо угыч лумышко шылын. «Атаке адакат кӱрылтеш» шоналтен, Василий траншей мучко куржын да шым немычым лӱен пуштын. Но трук йолыштыжо шокшым шижын пуреҥгаен. Кынел кертын огыл, но тушман дене ваш шоген. Йолташыже-влакын куржмыштым шекланен. Нуно уло траншейым поген налыныт да тушман-влакым пытареныт. А ротныйышт вуйушым йомдарен. Нелын сусыргышо Василий Загайновым госпитальыш колтеныт.
Подвигше
Госпиталь деч вара В.Загайнов шке частьышкыжак пӧртылын. 1943 ий 24 июль йӱдым Конское ялыш Василий Фёдорович эн ончыч керылт пурен да пулемёт гыч лӱйкалаш тӱҥалын, 15 немыч салтак ден офицерым пытарен. Тушман лӱдмыж дене ты ял гыч чымен. А ялысе-влак ваштарешышт куржын толыныт да утарыше-влакым ӧндалыныт.
1943 ий 1 августышто В.Загайнов Злынь села воктене 20 наре немычым лӱен пуштын. Репка станций кундемыштат землякна лӱддымылыкым ончыктен. Тушман деке нушкын миен, гранатым кышкен, а чакныше-влакым ужын, пулемёт дене лӱйкален. Тыге, куд тушманым кораҥден, совет пехотылан корным почын.
4 октябрьыште Василий Фёдорович Днепр эҥер гоч пурла серыш вончымо тале кредалмаште колен. Тудым Пирки ялысе иза-шольо шӱгарыш тоеныт.
1944 ий 15 январьыште В.Ф.Загайновлан Совет Ушем Герой лӱмым пуымо шотышто пунчал лектын. Тидын нерген Лоповцы ялыште илыше-влаклан лӱмынак чумыргымо митингыште увертареныт. Тылеч посна лӱддымӧ землякнам Ленин да Йошкар Шӱдыр орденла, «Йошкар шӱдыр» медаль дене палемденыт.
Ешыж нерген
В.Ф.Загайновын 1926 ийыште шочшо Геннадий эргыжат (Геннадий Васильевич Загайнов) Кугу Ачамланде сарыште кредалын, Берлин марте миен шуын да мӧҥгыжӧ боевой наградыла дене пӧртылын. Тудат ачаж семын патырлыкым да чытыше улмыжым ончыктен. Герой лач тидым пален гына шуктен огыл. Тудат шке эргыж дене кугешна ыле…
Василий Фёдорович ден Ксения Григорьевнан ныл шочшышт лийын: Зоя, Геннадий, Валентин да Инесса. Авашт колхоз пашам шуктен.
В.Ф.Загайновын Юрий уныкаже (Юрий Геннадьевич Загайнов) школышто 42 ий пашам ыштен, тышеч 33 ийжым – Йошкар-Оласе 13-шо номеран школ директорлан. Юрий Геннадьевичын палемдымыж почеш, 1970-ше ийлаште В.Ф.Загайновын Ксения пелашыже да Геннадий эргыже Геройын шӱгарлашкыже миен коштыныт, шӱгарыш памятникым вераҥденыт. А шкеже Ю.Г.Загайнов кочажым Йошкар-Оласе Воин чап мемориалысе плитаж воктене шарналта да кажне 9 Май пайрем кечын пеледышым пышта.
Геройын кандаш уныкаже уло. Нуно кызыт Марий Элыште да Тамбов областьыште илат.