«Ракатын» шем тӱсшӧ

27 январь 2 февраль – Наркотический средства дене пайдаланыме шотышто профилактике арня

Наркотик кучылташ чарыме вещества веле огыл, тиде психический тазалыкын тушманже. Тудо пуйто ракатым сӧра, но чонышто да ушышто келге сусыр палым кода. Тидын нерген Республикысе наркологий диспансерын тӱҥ врачше, врач-психиатр, врач-психиатр-нарколог Александр Кизиченков умылтара.

Кажне тӱрлӧ наркотикын – психикым локтылмо шке корныжо. Шукынжо вуйдорыкын пашажым, кумылым, шижмашым вашталтат. Наркотикын тазалыклан могай эҥгекым ыштымыже могай веществам да тудым мыняр кугытым, мыняр жап приниматлыме денат кылдалтын. Психике пужлымашке галлюцинацийым, шкевуя ойлымым, шонен моштыдымым, койыш локтылалтмым, начар ушан лиймым (слабоумий) пуртыман.

Ик эн чӱчкыдын вашлиялтше психике пужлымаш-влак:

Депрессий да чонлан лӱдыкшын чучмаш. Наркотик тыгай состоянийыште улмым утыр нелемден кертеш.

Психоз (пӱсӧ да хронический). Южгунам, поснак стимулятор (амфетамин, шинчал, мефедрон) але каннабиноид-влак («спайс», марихуана, гашиш) дене пайдаланыме годым, ала-кӧ (ала-мо) поктылмо але «чыла кертам, эн тале улам» манме шижмаш вияҥын кертеш, шучко галлюцинаций талышна, чын илыш дене кыл йомеш (уш пудырана).

Эпилептический йоҥлен йӧрлмаш (припадок). Наркотик дене аҥыргымеке, эпилептиформный припадок лийын кертеш але айдеме икмыняр гана йоҥлен йӧрлеш, тунам вуйушым йӧршеш йомдара, тыгай годым коленат сеҥа.

Личность локтылалтмаш. Наркотик дене кужун пайдаланыме улшо расстройствым нелемден але икымше гана тарватен кертеш. Наркотик айдемым чот вашталта: тудо торжа, вашке сырыше, йырым-йыр улшо-влак деке кумылдымо лиеш.

Посттравматический стрессовый расстройство (ПТСР). Наркотик дене пайдаланыме дене кылдалтше травматический опыт (мутлан, передозировко, ӧкымлымым чытен лекмаш, клинический колымаш, инфекций логалмаш (ВИЧ але гепатит) ПТСР вияҥмашке шуктен кертыт.

Улшо чер-влакын талышнымышт. Наркотик депрессийым, чонлан лӱдыкшӧ чучмым, шизофренийым да моло психический черым утыр нелемден кертеш.

Суицидыш шуктен кертме лӱдыкшӧ. Пӱсӧ психотический расстройство, депрессий, ӱшаным йомдарымаш, наркотик деч утлен кертдымаш шкем шке пытараш тӧчымӧ лӱдыкшым кугемдат.

Удан шарнаш тӱҥалмаш, тӱткыш йоммаш да уш-акыл начарештмаш. Наркотик дене кужун пайдаланымаш тыгайыш шуктен кертеш. Тудын ик эн неле кышаже – деменций, айдеме ны шкенжым, ны вес еҥым ок пале.

Зависимость. Наркотик физический да психологический зависимостьым луктеш, тыге айдемым психоактивный вещества деке чот шупшаш тӱҥалеш, да тудын дене мыняр пайдаланымым умылымо шотшо йомеш. Тыгай годым наркотикым приниматлымым трук чарныме неле абстинентный синдромым (айдеме сыра, шӱм чот кыра, кид чытыра, пӱжалтара, давлений кӱза, кочмо ок шу, укшинчыкта, пушкедыкта) луктын кертеш.

Тиде эше чыла огыл. Наркотик дене пайдаланыме да психический расстройство коклаште кыл пеш неле, тудо тазалыкым эмлаш лийын кертдымын лунчыртен кертеш. Туге гынат наркотик деч зависимость приговор огыл. Полышым жапыштыже йодаш гын, тӱрыс эмлалташ да тыглай илышыш пӧртылаш шанс уло.

Те але лишыл еҥда тыгай нелылык дене тӱкненда гын, специалист деке кайыза. Республикысе наркологий диспансерын адресше: Йошкар-Ола, Комсомольский урем, 81-ше пӧрт.