Нина Егоровна дене декабрь мучаште палыме лийна. Уналыкеш пурымына годым озавате пельменьым ышта ыле. «Ятырак ыштем, кылмыктен оптем, шкежат, уныкам-влакат пеш йӧратена», – мане тунам ӱдырамаш.
Шернур район Нурмага ялеш шочшо Н.Е.Конакова ешыж дене ынде ятыр ий Йошкар-Ола воктенысе Якимсола ялыште ила. Кызыт тудо сулен налме канышыште. Садлан ӱдырамашын чонжылан келшыше сомылым ышташ жапше ситышын. Нина Егоровна моторын тӱрла, крючок, спице дене пидеш. Пӧртыш пурен шогалмек, тиде шинчалан вик перна: диванысе изирак кӱпчык-шамычлан кӱпчыкшӱргым шке ыштыме, пӱкеныш мотор накидым пидын пыштыме, кӱварыштат шке пидме шартыш-влак кият.
Шке гыч тунемын
– Тӱрлаш кумшо классыш коштмем годымак тунемынам. Авам Елизавета Павловна тӱрлаш пеш мастар ыле. Вынер тувырыш марий тӱрым чаткан тӱрлен. Мый гын тыгай сомыллан тунем шуын омыл. Канваш ятыр гана тӱрленам. Тидым авам деч огыл, шке ышташ тунемынам. Еҥ пелен шинчын пидаш але тӱрлаш тунемын ом мошто. Шарнем, иктаж ластык куэмым налын шинчам, тушко сӱретым пыштем да шке семынем тӱрлаш толашем ыле. Тыге гладь йӧн дене тӱрлаш тунемынам, – каласкала кидпашам йӧратыше ӱдырамаш.
Нина Егоровна пидаш самырыкше годымак тӱҥалын. Тиде кидпашаланат тудым иктат лӱмын туныктен огыл. Ӱдырамаш шке жапыштыже Йошкар-Оласе ик кевытыште ужалышылан пашам ыштен, яра жапше годым име ден шӱртым кучен шинчын. Кодшо курымын 90-ше ийлаштыже, оксам ыштен налаш манын, кидпашалан кӱлынак пижашыже пернен: кофтым, упшым да молымат пидын, Озаҥ, Зеленодольск олаласе пазарлаш ужалаш коштын. Варарак кевытлаште сату шукемын, да ӱдырамаш тидым ыштымым чарнен.
Но кидпашам кудалтен огыл. Шке «сатужым» родо-тукымжылан, йолташыже-влаклан пӧлек шотеш пуэн. Татьяна ӱдыржылан ойыртемалтше тӱрлӧ кофтым, упшым пидын чиктен.
– Татьяна шкежат мастар кидан. Кушкын шумекыже, мо кӱлешым шке пидын чия ыле. Келшыше вургемым ужешат, пидаш тӱҥалеш, мом ок пале гын, мый дечем йодын. А кызыт тудо утларакшым мочалке-влакым пидеш, – манеш Н.Конакова.
Нина Егоровна аважын урген-тӱрлымӧ тувыржым кызытат арала.
– Южо тувырыш тӱрым авамлан мыят тӱрлаш полшенам, – ик тувырым кидышкыже налын пелештыш ӱдырамаш. – Ынде тиде пагытым порын шарналташ гына кодеш. Шочмо суртыштына веле огыл, Нурмага ялыштынат иктат ок иле, ял пустаҥын. Нурмага моткоч мотор вершӧрыштӧ, Немда эҥер воктене, верланен.
Шкеже кызыт марий тӱрым ок тӱрлӧ гынат, ӱдырамаш тӱрлӧ пайремыш, уналыкеш кайымыж годым чияш марий тувырым лӱмын ургыктен. Тувырым чияш амалжат чӱчкыдын лектеш: теве мийыме кечынат Нина Егоровна марий тӱран тувыржым гладитлен ямдылен ыле, йолташ ватем-шамыч дене вашлийына манын каласыш ӱдырамаш. Тыгай вашлиймаш-влак марий муро деч посна огыт эрте.
Арбуз ден дыньым, виноградым…
Нина Егоровнан шке ялысе качымарий Юрий Игнатьевичлан марлан лекмыжлан вашке 43 ий лиеш. Пӧръеҥ пушеҥгым обрабатыватлыме ик предприятийыш пашаш кудалыштеш. Кок икшывым йол ӱмбак шогалтеныт, чаманен каласыман, эргышт икмыняр ий ончыч ӱмыр лугыч лийын. Но тудын кок ӱдыржӧ, Яна ден Алина, коча-кова дек толын кая. Конаковмытын Татьяна ӱдырышт – ныл эрган ава. Кугурак кок эргыже утларакшым коча-кова дене шога, нунын дечак тунемаш коштеш.
Конаковмыт вольыкым огыт ашне, сурткайыкым гына кучат. Кеҥежым пакчаште сомыл ситышын, кок теплицыште ончыч арбуз ден дыньым ятыр куштеныт, кызыт шагалрак шындат. Шукерте огыл виноградым кушташ тӱҥалыныт. Моло озавате семын Нина Егоровна пеледышым шындылаш йӧрата.
Юрий Игнатьевичын кид-йолжо чыла пашалан толеш. Ныл ий ончыч пӧртышкышт пристройым шкеак ыштен, пелашыжат полышкален.
– Ваш огына йӧрате, пагале гын, тынар ий пырля илен огына сеҥе ыле, шонем. Мый сырем гынат, кужу жап ӧпкем кучен коштын ом керт, шкеак миен сӧрасем. Пелашем пашаче, мутым пуэн гын, тудым эре шукта. Когылянна йокрок огыл.
Кастене уныкана-влак икте техникум гыч, весе школ гыч тунем толыт. Нунылан тамле кочкышым ямдылем. Авамын рецептше почеш чуҥгам чӱчкыдын ыштем. Тидлан шылым, пареҥгым, шоганым мясорубко гоч колтыман, тушко шинчалым, манный шӱрашым, муным ешарыман. Нимом висен ом опто, чылажымат там почеш пыштем. Чыла сайын варыман, тыртыш формым ыштен, вӱдыштӧ шолтыман. Чуҥгам сардельке дене таҥастараш лиеш. Моткоч тутло. Уныкам-влакланат пеш келша, – манеш озавате.
Нина Егоровна – поро кумылан, арулыкым йӧратыше марий ӱдырамаш. Тудо изинек кидпашалан тунемын кушкын, ӱдыржымат тидлан туныктен. Н.Конакован ямдылыме арверже-влак лишыл еҥже-влакын шинчаштым куандарат, пӧрткӧргыштым сӧрастарат, а пидме носкиже, упшыжо да кофтыжо чоным веле огыл, капымат ырыктат.
Авторын фотожо-влак.