Морко район Унчо селасе администрацийыште пашам ыштыше Л.Егорован аваже – чуваш, ачаже – татар. Лилия Рафаэлевна марий пӧръеҥлан марлан лектын, садлан, утларакшым рушла мутлана гынат, марла чыла умыла да сайын кутыра. Егоровмытын ешым чумырымыштлан тений 23 ият эртен, ешыште кок эрге да ик ӱдыр кушкыт.
Икоян пошкудо-влак дене
Лилия Рафаэлевна шочынжо – Уньжинский посёлко гыч. Визымше класс гыч Унчо школыш шым ий шым меҥгым йолын коштын, вара Татарстанысе Атня техникумын студенткыже лийын, бухгалтер профессийым налын.
– Ик ий тунеммеке марлан лектым, Максим эргына шочо, да академический отпускым налаш логале. Станислав пелашем – Унчо селан шочшыжо, – ойла Л.Егорова.
Техникумым тунем пытарымекыже, ончыч «Передовик» озанлыкыште бухгалтер лийын, вара селасе администрацийыш икымше категориян специалист семын толын, а кызыт тудо тӱҥ специалист. 2014 ийыште Российысе кугыжаныш социальный университетым (Шупашкар ола) заочно тунем пытарен. Шке пашаж нерген тыгерак каласкалыш:
– Селаштына поро кумылан, икоян калык ила. Верысе кундемым тӱзаташ манын, верысе инициативе программыш чӱчкыдын ушнена. Теве кызыт села воктенысе Янык памаш дене у парклан верым ыштыме паша каен шога. Тыште ончычат пайремым эртарыме, сцене уло. Ынде лопыш волаш тошкалтышым келыштарат, кастене кумдыкым понар-влак волгалтараш тӱҥалыт.
Унчо села 9 уреман, эн кужужо (1,7 меҥге наре лиеш) – Т.Ефремов урем. 296 суртышто 900 наре еҥ ила. Тыште школ, книгагудо, тӱвыра пӧрт, усталык мастаркудо, этнокультурный комплекс улыт. Верысе калык «Передовик» озанлыкыште тырша, пилорамышкат коштеш.
Проект-влак почеш пашам шукташ оксам калык дечат погена. Тидын шотышто пошкудо-влак пеш чулым улыт, «огым» манын иктат ок ойло. Спонсор семын кугурак шийвундымат ойырат. 2019 ийыште, мутлан, тӱвыра паркым шотыш кондымо. Вес ийынже воинский чап монументым уэмдыме. Ӱмаште «Курымаш корно» проект почеш паша ышталтын, тыгак села воктенысе шӱгарла дек щебёнко корным шарыме, машина-влакым шогалташ верым ыштыме. Ончыкыжымат тыгак тыршаш тӱҥалына.
Чодыра лоҥгасе посёлко гыч
Лилия Рафаэлевна кок шӱжарже дене пырля Унчо воктенысе Уньжинский посёлкышто кушкын. Аваже тушко Чуваший гыч лесотехнический техникум деч вара пашаш толын, ачажат туштак пашам ыштен.
Ты населённый пунктым 60 ий ончыч купым коштымо верыште чодыра пашаште тыршыше-влаклан илыме вер семын чоҥеныт. Тудо вич ийлан келыштаралтын улмаш, садланак ончыч посёлкым Пятилетке маныныт. Пӧрт-влакым фундаментеш нӧлтен огытыл, тумбыш келыштарен, кӱчык жапыште чоҥеныт. Чодыра пашаште руш, татар, чуваш, марий, молдаван, казах-влак да молат тыршеныт. Кодшо курымын 90-ше ийлаштыже Уньжинский посёлкышто клуб, книгагудо, тӱҥалтыш школ, кевыт, пекарне (Унчо гычат киндым налаш тушко йолын коштыныт), столовый, лесничестве лийыныт. Чодыра лоҥгаште изирак кугыжаныш гай посёлкышто илыш шолын. Асфальт лийын огылат, йӱр деч вара ошман корнышто кугу машина-влакат кудал кертын огытыл. Телым-кеҥежым, йӱштӧ-шокшышто йолын кошташ пернен.
– Корнышто маскам, мераҥым, моло янлыкымат вашлияш логалын. Йоча пагытна мотор пӱртӱс лоҥгаште эртен. Воктенак Уньжинка эҥер йога, тушто йӱштылынна, колым кученна. Емыжым, поҥгым погаш коштынна. Жап эртыме дене посёлкысо оралте-влак тоштемыныт, кызыт тушто 49 суртышто 55 еҥ ила. Верысе калык утларакшым емыж-саскам, поҥгым поген ужалыме окса дене ила, – каласкала Л.Егорова.
Пашам йӧратыше еш
– Марий ешыш марлан толынам. Школышто мыланна марий йылмым туныктеныт гынат, марла икмыняр шомакым веле паленам, кутырымым пешыже умылен омыл. Паша верыштемат чылан марла мутланеныт, садлан ончыч йӧсырак ыле. Иктаж ик ий гыч тунем шуым да ынде умылемат, мутланенат кертам. Но шукыж годым рушла мутланем. Мӧҥгыштына эргына-влак ачашт дене марла мутланат, вара мыйын могырыш вуйыштым савыратат, «мама» манын, рушла ойлаш тӱҥалыт, – палдара ава да пелаш.
Станислав Валерианович – поро кумылан пӧръеҥ. Тидын денак пелашыжын кумылжым савырен. Качым ӱдыр дене тудын Василий йолташыже палымым ыштен. Тунам Лилия школышто тунемын, ик кечын йолташ ӱдыржӧ-влак дене пырля Унчо клубыш концертым ончаш толын улмаш. Тылеч вара ӱдыр ден рвезе икмыняр гана вашлийын кутыреныт.
Икана Станислав саде Василий йолташыж дене Уньжинский посёлкыш мотоцикл дене тарванен. Тидын годым Лилия йолташ ӱдыржӧ дене Унчыш велосипед дене кудалаш лектын. Корнышто нылытын вашлийыныт, мутланеныт. Ӱдыр-влак велосипедым корно воктене коденыт да селасе дискотекыш мотоцикл дене кудалыныт. Тиде кече деч вара Лилия ден Станислав эре пырля улыт.
Егоровмыт чылан пашам йӧратат. Вольыкым ашнет гын, йогыланаш жап уке. Нуно ушкалым, чывым, лудым ончат. Пакчаште сомыл ситышын. Садлан озаватылан, паша деч ончыч сурт сомылкам ыштен шукташ манын, эрак кынелашыже перна. Кечывал жаплан мӧҥгыжӧ толын кая, тунамат иктаж пашам ыштен кодаш тырша. Кастенат малаш вочмеш тӱрлӧ сомыл лектеш.
– Ушкалым шкалан шӧр-торык лийже манын ашнена. Южгунам шӧрым сдатлена. Колхозышто погат, тыгак ик амалкалчылан ужалаш лиеш. Ик литржым 26 теҥге дене налыт. Моло ялыште ушкал кӱтӱ уке, вольыкым огыт ончо манын чӱчкыдын колалтын гын, селаштына шукын ушкалым ашнат, – ойла Л.Егорова.
Озавате кочкаш шолташ мастар. Икшывышт сырникым, королевский ватрушкым йӧратат. Кажне эрдене гаяк авашт нунылан вичкыж мелнам кӱэштеш. Эргыже-влаклан да пелашыжлан шӱр эре кӱлеш. Марий калык кочкыш гыч Лилия Рафаэлевна подкогыльым, палышым чӱчкыдын ямдыла гын, татар кочкыш гыч – мантым.
Унам вашлийын моштат
Егоровмытын кугурак Максим эргышт 22 ияш, Стёпа 19 ийым темен, Дариналан – 8 ий. Станислав Валериановичын 84 ияш аважат пырля ила. Чаманен каласыман, Елизавета Артемьевнан пелашыже кок ий ончыч илыш дене чеверласен.
Максим Москошто ачаж дене иквереш пашам ышта. Ончыч Максим пел тылзылан кая, тудо мӧҥгыжӧ толмо жаплан ачаже 14 кечылан эргыжым алмашта.
– Марлан толмем почеш пелашем колхозышто пашам ыштен. Вара чоҥымо пашаш кудалышташ тӱҥалын. Йолташыж дене Российысе ятыр олаште кӧргӧ отделкым ыштеныт. Вара Озаҥ олаште ик жап тыршен. Ынде Москош кудалыштеш, корным ыштымаште тырша. Такшым 14 кече писын эртен кая. Укеж шеҥгеч мо кертмем ышташ тыршем, но толмашешыже пелашемлан паша ятыр погына, – ойла ӱдырамаш.
Пырля лийме годым Егоровмыт каналташат жапым муыт. Родо-тукым дек уналыкеш миен толыт, тӱрлӧ пайремыш ешге коштыт. Кеҥежым пӱртӱсыштӧ лияш йӧратат, вӱд воктене жапым эртарат. Вате-марий шкештат уна-влакым вашлийын моштымышт дене ойыртемалтыт. Садлан нунын ешыште весела пайрем кумыл озалана.
Еш альбом гыч налме фото-влак.