Морко районысо «Передовик» озанлык кундемыштына ик эн вӱдышӧ предприятийлан шотлалтеш. Тудым Марий Элысе Кугыжаныш Погынын депутатше Юрий Арсентьевич Игнатьев ынде ятыр ий вуйлата. Кодшо арнян меат тушто лийна, озанлыкын пашаже да ончыкылык шонымашыж нерген умылкалышна.
Сай лектыш верч тыршат
Тачысе кечылан озанлык 5300 чоло гектар мландыштыже тӱрлӧ кушкылым кушта. Унчо кундемыште яра кийыше мланде укеат, манаш лиеш. Пошкудо ялласе пасуштат тыгаяк сӱрет. Ончыч тушто такыр пасу лийын гын, кызыт чыла кумдыкым куралын ӱдымӧ.
«Передовик» озанлыкыште тыгак ятыр вольыкым ончат. Ты сомылым вораҥдарыме нерген Юрий Арсентьевич тыгерак палдарыш:
– Озанлыкыште 475 лӱштымӧ ушкал уло. Ӱмаште ик ушкал деч 9300 литр шӧрым лӱштен налме. Тений ты показатель кугурак лиеш манын ӱшанена. Шонымо почеш 9500 литрым налаш шонена. Шӧрым шкенан республикыш да пошкудо Татарстаныш колтена.
Шурно лектыш нерген ойлаш гын, ӱмаште ик гектар гыч 25 центнерым поген налме. Такшым республикысе моло озанлык дене таҥастарымаште лектыш изирак. Но тыште тудым кузе ончен куштымына шотышто палемдынем: ме вет куралме мландыште огыл, а пушкыдемдымыште киндым куштена. Тыге мланде шкенжым шке тӧрла. Тидлан уто ӱяҥдышым да химийым огына кучылт. Экологический ару продуктым кушташ манын, тыгай йӧнлан эҥертена. Тидыжым сайлан шотлена. Вет тыгай кормам кочкын, вольык сай качестван шӧрым пуа. Тидыжым тӱҥлан шотлена. Конешне, кызыт тӱрлӧ химийым кучылтдымо продукцийлан акым утыжым огыт кугемде, но, илен-толын, вашталтыш садыгак лиеш манын ӱшанена.
Илышын йодмыж почеш
Кызыт ятыр самырык еҥ кугурак олаште илаш кумылан. Садлан озанлыкыште нунын толмыштым вучен шинчаш чын огыл, маныт. Адакшым кызытсе илыш ситуацийым да моло амалым шотыш налын, предприятий-шамычлан цифровизаций да модернизаций йӧнлан эҥерташ логалеш. Тидыже шуктымо сомылым куштылемдымаште да пашаеҥ ситыдымашым тӧрлымаште сайынак полша. Мутлан, «Передовик» озанлык тӱрлӧ проект пашаш, программыш чолган ушна. Тыге росагролизингын йодмыж почеш, кок кугу посевной комплексым налыныт. Тудо пырчым ӱдымӧ годым пашам куштылемда.
– Ончыч пасушто ӱдаш вич-куд агрегатым кучылташ кӱлын гын, кызыт кок комплекс ты пашам шуктен сеҥа. Моткоч йӧнан. Такшым илыш дене тӧр каяш тыршена, вараш огына код. Кызытсе илышлан келыштаралтше технике дене автопаркым эреак уэмдена. Тачысе кечылан вольык озанлыкыштына веле ферме-влак тошто улыт. Ончыкыжым тудым уэмдыман. Содыки тидыже кызыт ик эн кугу шонымашна. Тудым илышыш шыҥдарымеке, озанлыкна илыш дене тӧр кая манын, пеҥгыдын каласен кертына, – шонымашыж дене палдарыш Юрий Арсентьевич.
Ушкалын шӧржӧ – йылмыште
Фермыште кум кугу вӱта. Тушто туна, ушкал да презе-шамыч шогат. Кеҥежым тыште ушкалым яндар южышто ашнат. Ты жапыште фермыште олмыктымо сомыл ышталтеш, чылажат шотыш кондалтеш. Фермыште мо ышталтмылан Олег Петрович Семёнов вуйын шога. Тудо тыгак тӱҥ зоотехник. Шке пашаж нерген тыгерак каласкалыш:
– Фермыште чылаже витле наре еҥ тырша. Мемнан тыгак Шеҥшыште да Тошметсола воктене ферме-влак улыт. Ик вере туна-шамыч, вес вере ӱшкыж-влак шогат. Кеҥежым вольыклан шкешотан лагерьым келыштарыме. Нуно шуко жапым уремыште, яндар южышто эртарат.
Мый ынде шуко ий озанлык пашаште улам. Ончычсо дене таҥастарымаште кызыт паша ятырлан куштылемын. Тидыже у йӧным илышыш шыҥдарыме дене кылдалтын. Мутлан, вольыкым пукшымымак ончалаш. Миксер полшымо дене тӱрлӧ комбикормам варена да вольыклан пуэна. Тудыжымат трактор кошталеш да миксерыш пышта. Ончыч кажне кочкышым посна-посна пукшаш кӱлын. Тидыже мыняр жапым да вийым налын. Икманаш, ончыч чыла тидым айдеме ыштен гын, кызыт технике шукта.
Ушкал лӱштыш куандарыже манын, вольыкым сайын пукшыман. Тидын шотышто «ушкалын шӧржӧ – йылмыште» шомак келшен толеш. Сандене озанлыкыштына сай качестван шурным да кушкылым кушташ тыршена. Тыгак вольык урлык дечат мо шога. Тидымат шотыш налына. Комплексыште сай урлык ушкал-шамыч улыт.
Ирина Ситорина, доярке:
– Идалык ончыч шочмо ялыш пӧртылмеке, озанлык пашашке ушненам. Ныл шагат эрдене ме пашаште улына, вич шагатлан лӱшташ тӱҥалына. Шым шагат эрталтен, сомылым пытарена да ик жаплан мӧҥгӧ каена. Вара уэш фермыш толына. Лу шагат эрталтен кокымшо лӱштыш, варажым ныл шагат эрталтен – кумшо. Ик вӱташте ныл доярке тыршена. Кум кечым ыштена гын, ик кечым канена. Тыге пеш йӧнан. Такшым мый ончычат ты сомылым шуктенам, сандене уто нелылыкым шижмаш уке. Адакшым ончычсо дене таҥастарымаште кызыт пашам ышташ моткоч куштылго. Эр кынелаш гына ит ӧркане. Мый тыгак озанлыкын спорт илышышкыже чолган ушнем. Тӱрлӧ эстафетыште куржталам, ече дене коштам, волейболла модам.
Самырык-влак куандара
Кеч ятыр самырык еҥ кызыт кугу олаште илаш кумылан гынат, тыште тыгайже шукын тыршат. Пасушто лиймына годым Василий Семёнов дене палыме лийна. Тудо агроном, тыгак семеновод улам мане. Кушкыл-влак нерген радамлен каласкалымыжым колыштмеке, ты рвезын шке пашажым уло чон дене йӧратымыже шижалте. Сандене Семёнов йолташ нерген лишыл жапыште кугунракын возена. А шуктымо пашаже шотышто тыгерак мане:
– Пасу паша чытышым да моштымашым йодеш. Сай лектыш лийже манын, тидлан ончылгоч ямдылалтман. Нӧшмым чын аралымылан, мландым ямдылымылан, ӱдымылан, кушкылын кушмыжым эскерымылан, тӱрлӧ эҥгекым конден кертше насекомый деч аралымылан мутым кучена. Кажне кушкылын – шке жапше. Садлан мыланна чот тӱткӧ лийман. Озымын вияҥмыже, витамин дене пойдаралтмыжым шекланен шуктыман. Тидлан эреак пасушто тыршыман. Вет сай качестван кормам вольык кочкеш гын, шӧрымат сайын пуа. Кызыт озанлыкыштына сай качестван кушкылым кушташ техникат моткоч полша. Мыланна мланде дене умылен пашам ыштымаш тӱҥлан шотлалтеш. Тудын микрофлорыжым пужаш огына тырше, тыгак шукыж годым биологический добавкым кучылташ тыршена.
Тӱҥ агроном Юрий Иванов ден агроном Василий Семёнов пасу паша нерген эше шуко мом каласкалышт. «Передовик» озанлык, чынжымак, уто химийым кучылтде, сай качестван кушкылым кушта. А тидым ышташ грамотный специалист-влак тыште улыт. Озанлыкыште паша шолеш, тугеже лектыш лиеш.
И.Речкинын фотожо-влак.