Кеҥеж – ямле пагыт. Йырваш йомак гай пеледышан олык. Чодыраште да олыкышто кызыт снеге пуш шарлен. Пакча кӧргыштӧ шуко саска кӱын. Тамле, кевытысе гай огыл.
Медведево посёлкышто илыше Ерофеевмыт еш шуко мӧр ден пакчасаскам кушта. Марий ӱдырамаш Наталия Ерофееван мутшо почеш, саска шкаланат кочкаш, ужалашат сита.
Наталия Ананьевна – ныл шочшан ава. Руслан пелашыж дене коктын, нылымше йоча шочмеке, мландым налаш кумылаҥыныт. Тыге 2015 ийыште Новый посёлко воктенысе «Торфяник» СНТ-ште дачан лийыныт. Эн ончыч шкаланышт веле пакчагӧргым шынденыт. Варажым тӱрлӧ росотам, пеледышым ужалаш кумылаҥыныт.
Ӱшанле пелаш эре полша
Н.Ерофеева – Курыкмарий район Нырйӓлын шочшыжо. Тудо МарГУ-со ялозанлык факультетым (кызыт аграрно-технологический институт – вт.) агрономлан тунем пытарен. Специальностьше дене пашам ыштен огыл, но налме шинчымашыже кызыт тудлан полша.
Мланде паша йолагай айдемым ок йӧрате. Саска лектыш сай лийже манын, йӱдшӧ-кечыже тыршыман. Наталия, эрденак кынелын, чодыраш але олыкыш миен, снегым пога. Вара садышкыже вашка. Кызыт мӧр кӱмӧ пагыт. Чылажымат жапыштыже ыштыман. Йыраҥым шӱкшак деч эрыкташ кӱлеш. Адакшым озавате чыве ден чывиге-влакым онча. Руслан пелашыже ватыжлан эре полша. Наталия Ананьевна каласкала:
– Пелашем пашалан кожмак. Руслан вольыкым, янлыкым чот йӧрата. Тудак чывым налаш темлен. Яра жапшым эре дачыште эртара. Чыла теплицым шке кидше дене ыштен. Костя, Катя, Женя да Иван икшывына-влак улыт. Кок кугурак йочана мыланна заказым кондыштараш полшат. Изиракше-влакын садыште пашам ышташ кумылышт эше уке. Да ме огына тарате.
Руслан Георгиевич – 53 ияш пӧръеҥ. Тудо сай пелаш да ача, эшежым чын патриот. Кок гана СВО-ш шке кумылын миен толын. Пытартышланже нелын сусырген, шола йол деч посна кодын. Кызыт протез дене коштеш. Но вуйым ок саке. Юмылан тау, илыше кодын. «Пырля служитлыше йолташыже-влак верч тургыжлана. Чонжо дене нунын пелен. Мый дечем посна тушто кузе улыт манын шона. Гуманитарный полышым чӱчкыдын колта», – ойла Н.Ерофеева.
Тутло мӧр там
Вате-марий Ерофеевмыт 10 сотыкеш мӧрым шынденыт. Наталия Ананьевнан мутшо почеш, тений саска лектыш сай, но йӱрлан кӧра мӧр чот шӱеш. Озавате ойла:
– Агрономат йоҥылыш лийын кертеш. «Чёрный принц» сорт мӧрым шуэн шындаш кӱлеш ыле. Чӱчкыдын шындымылан кӧра саска нелын юалтаралтеш, тидланак кӧра шӱеш.
Такшым ныл сорт мӧрым куштем. Налше-влак кокла гыч шукынжо «Чёрный принц» мӧрым йӧратат. Тудо эн шере, маныт. Но икымше ийын тыгай мӧр кугу кушкеш гын, вес ийын тыгыдырак лиеш. Мылам гын «Хоней» сорт чотрак келша. Мӧр тамле, адакшым огеш черлане, кушташ куштылго.
«Азия» сорт мӧрым шукын налыт. Тений икымше гана «Мурано» сортым шынден ончымо. Тудо ремонтантныйлан шотлалтеш. Тургымышто кум гана саска лектышым налаш лиеш, маныт. Кузе лиеш, ончалына.
Кусарен шындаш ямдылыме кушкылым Ерофеевмыт еш Курыкмарий районышто налыт. Шкештат ужалат. Мӧрым август мучашыште шындаш сайрак, – ойла Наталия.
У пареҥгым эн ончыч кочкыт
Наталия Ананьевна пакчасаскам куштымаште тӱрлӧ химикатым кучылташ ок тырше. Саскан тамже вашталтеш манеш. Колорад копшаҥге ваштарешат аярым пареҥгыш ок шаве. Кидше дене пога. Вашке ондак шушо «Коломбо» сорт пареҥгым лукман.
– 24 апрельыште пареҥгым шынденна. Кызыт тудо пеледеш. А 2 июльышто луктын ужалена. Тений у пареҥге могай акан лиеш, каласен ом керт. Ӱмаште 1 килограммжым 80-100 теҥгелан ужалыме, – манеш озавате.
Паксаскам Ерофеевмыт уремыште лӱмын палемдыме верыште ужалат. Тыгак эре йодшо еҥ-влак пакчасаскам, емыжым йыҥгыртен йодын налыт. Вате-марий поген ямдылат, кугурак икшывышт налше деке мӧҥгыжӧ марте намиен пуат. Ак шотышто ойлаш гын, пазарысе гаяк. Мутлан, 1 килограмм мӧрым 350-400 теҥгелан ужалат, 1 кг киярым – 150-170 теҥгелан. Пенсионер-влаклан акым изиш волтенат кертыт.
Пандемий годым интернет гоч пашам ворандараш тӱҥалыныт. Налше-влакым тунам соцкыл гоч утларакшым муыныт.
Ковышта, кабачок…
«Июнь кыдалне мом шындыман?» йодышемлан агроном вашешта:
– Кызытсе саманыште могай гына сорт пакчасаска уке. Июнь кыдалне тӱрлӧ редискым, укропым, петрушкым, салатым, киярым, кабачокым, эсогыл ковыштам ӱдаш лиеш.
Н.Ерофееван пакчаштыже могай гына емыж ден пеледыш уке. Тений черешне икымше гана саскам пуэн. Шемэҥыж эше пеледын веле. Ремонтантный эҥыж одарланен кушкеш. Кияр теплицыштат, йыраҥыштат улыт.
– «Амур» сорт киярым тений шынденам. Тудо тура кушкын кӱзыжӧ манын, ӧрдыж лышташ укшыжым кӱрыштынам. Арнялан кок гана кальциян селитр дене ӱяҥдем. Тыге лышташ ончылгоч ок нарынчалге да ок лывыжге.
Мӧр йыраҥ-влак коклаште «Крауткайзер» сорт ковышта кушкеш. Тудым аралаш да шинчалташ сай. Сентябрьлан ковышта вуй 10-12 килограмм нелытан лиеш, – каласкала Наталия Ананьевна.
Ерофеевмыт шкендыштын участкышт деч посна ик кочан мландыжым арендыш налыныт. Тушто 2 сотык кумдыкышто брокколи ден цветной ковыштам шынденыт.
Кеч-могай пашаштат лектыш сай лийже манын, шагал огыл пӱжвӱдым йоктарыман. Чолга ӱдырамаш Н.Ерофееван телымат канашыже жап уке. Январьыштак остеоспермум, кальцеолярий, бегоний да моло пеледыш нӧшмым ӱда. Вара кажныжым посна кусарен шында. А шошым тӱрлӧ пакчасаска росотам ямдыла. Мланде паша тудлан куаным веле конда. Ноялтеш, но кумыл эре нӧлтшӧ.
И.Речкинын фотожо-влак.