Эр кынелат − чыла пашалан шуат. Пашаче еҥын сурткӧргыжат ару, ӱстелжат тӱрлӧ чеслан поян, вольыкшат шуко, оралтыжат пеҥгыде, ешыжат икоян. Тидым Параньга район Олор ялыште илыше Светлана Валентиновна ден Виктор Иванович Яндыбаевмыт деке унала мийымеке ужым. Вате-марий коктынат чолга, пашаче улыт. Вич шочшым ончен куштат, тӱкан шолдыра вольыкым ашнат, тӱрлӧ вере пашам ыштат. Кузе чыла тидлан жапым пуыт – ӧрат веле.
Икоян еш
Яндыбаевмытын суртышт Ленин лӱмеш уремыште, ӱлыл мучаште верланен.
Урем моткоч кужу. Сандене верысе калык уремын ик вуйжым Кӱшыл мучаш манеш, вес велжым − Ӱлыл мучаш. Яндыбаевмытын суртышкышт пурен шогалмеке, вате-марий але паша гыч пӧртылын огытыл ыле. Йошкар-Олаште тунемше, канышлан толшо кок ӱдырышт сурт-сомылкам пеш тӧрлат, кок изи шольышт дене шогылтыт. Тыге икмыняр жап гыч суртоза, варажым пелашыже толын пурышт.
Виктор Иванович ден Светлана Валентиновна икте-весылан 18 ий эҥертен илат. Суртоза ты кундемыштак шочын-кушкын. Шке жапыштыже Олор ялысе колхозышто имньым ончышылан ыштен, кӱтӱчӧ лийын, чодырашке пушеҥгым руаш кудалыштын. Колхоз илен-толын шалана манын, тунам кӧ шонен? Колхоз пытымеке, ял калык ӧрдыж верлашке, кугу олалашке пашам ышташ кудалышташ тӱҥалын. Тунам Виктор Ивановичат, оксам ышташ манын, Озаҥ олашке, Йошкар-Олашке чоҥымо пашашке коштын. Ынде кум ий суртоза Алашайке ялыште верланыше «Акашево» чыве фабрикыште птицеводлан смене дене ышта. Тушко, лум толмеш, вик корно дене 3-4 меҥгым велосипед дене кудалыштеш. А пелашыже Светлана Валентиновна − Параньга район Элнет почиҥга ялын ӱдыржӧ. Ончыч икшывыже-влак дене шинчен, кызыт верысе ик частникын фермыштыже тунам онча.
Вате-марийын чон поянлыкышт, кугу эҥертышыт − тиде ӱдыр ден эргышт-влак. Арина ден Алита ӱдырышт Йошкар-Оласе технологический колледжыште тунемыт. Виктория Олор школышко 5-ше классышке коштеш, ныл ияш Мирон ден кок ияш Мартин йочасадышке коштыт. Икшывышт-влак моткоч поро, тыматле, мутым колыштшо улыт.
Вольыкым ончет − улан лият
Кызытсе саманыште вольыкым ончышым пешыже ужаш огеш логал. Южышт вий-куат ситыдымылан але кугу роскотлан кӧра вольыкым огыт ашне. Но Яндыбаевмыт тидын шотышто йӧршеш вес шонымашан улыт. Вольыкет уло гын, шке шӧрет, торыкет, ӱмбалет, шылет лиеш. Вате-марийын вӱташтышт кум ушкал, кум ӱшкыж, ик чома шогат. Тыгак кудывечысе четлыкылаште кролик-влак илат. Сандене паша ситыше, чыла ыштен гына шукто. Виктор Иванович ден Светлана Валентиновна ӱдырышт-влакым изинек пашалан туныктат. Сандене нуно сурт сомылкам сайын палат, ача-ава уке годым вольыкым ончат, кас кочкышым ямдылат, шольышт-влак дене шогылтыт. Тыгодым ушкалымат лӱштен моштат, пӧрткӧргымат эрыктат, кеҥежым пакчаште шӱкшудым сомылат.
«Йоча-шамыч чот полшат. Арина ден Алита Йошкар-Олашке тунемаш кайымышт дене Викалан утларак паша логалеш. Ме эрдене эрак лектын каена. Вика южгунам кок шольыжо-влакым йочасадышке наҥгая.
Ӱдыр-шамычем кроликым ончаш йӧратат. Эрдене шке пукшен кодем, кастене паша гыч варарак толам гын, нунак пукшат-йӱктат. Кроликым вич ий ашнена. Кызыт вич ава да ик узо улыт. Изирак улмышт годым пеш эскерен моштыман. Шинча возеш гын, колаш тӱҥалыт. Сандене еҥ-влаклан пеш ончыкташ тыршыман огыл. Нунылан тӱрлӧ кормам пукшыман, эре вӱд лийшаш, пӧлемыштым южаҥдыман. Кролик шылжат тутло, диетическийлан шотлалтеш. Йоча-влак пеш йӧратат. Сандене ме шылым духовкышто кӱктена.
Вольыкым ончаш ӧрканыман огыл. Кеҥежым ӱшкыжым олыкышто ом вӱраҥле. Шокшышто тудо кап нелытшым веле йомдара. Эре вӱташте шогыктем. Тушто сайын кочкеш, вашке ӧрда. Ӱшкыжым шыллан кучена. Клиент-влакым погымеке, шӱшкылаш посна еҥ-влакым ӱжыктем. Тыге оксам ыштена. Ончкылыклан эше шуко ӱшкыжым ашнаш шонем.
Ик ушкалым ончымым омат пале. Колхоз лийме годымат кок ушкалым ашненна. Кызытат кумыт уло. Ик тунам теве ушкаллан коденна. Шӧрым сдатлен, изиш оксамат ыштена. Кызыт ялыште шукын казам ончаш тӱҥалыныт. Но казам мый вольыклан ом шотло.
Вольыкым теле гоч пукшен лукташ манын, шудымат ситышын ямдылена. Ик гектар да 40 соток мландыште шудым солена. Тений ме 2 тӱжем утла шудо тюкым ыштенна. Верысе частник-влак дечат шудым оксала налынна.
Латкандаш соток пареҥгым шындена. Шым корно кормовой йошкарушменым ӱдена. Тудыжо поснак кроликлан, ушкаллан, ӱшкыжлан поснак чот кая. Шурным шке огына йоҥышто, а ямде посипкам налына. Оксат гына лийже, чыла пӧртет марте конден пуат.
Вольыкым ашнет гын, чылажат шкендын лиеш. Тӱҥжӧ − ӧрканаш огеш кӱл. Пелашем ден ӱдырем-влаклан таум эре ойлем. Чот полшат. Пелашем дене эре пырля кутырен, пашам ыштена. Эре чыве фабрикышке коштмо дене тудлан чот логалеш», − ойла Виктор Иванович.
Света пелашыже − кожмак, пашаче ӱдырамаш. Кажне кечын ныл шагат эрдене кынелеш да вигак вольыкым ончаш лектеш. Вич шагат марте чыла пашам ыштен шукта да фермышке куржеш. Кодшо пашажым пелашыже ышта.
Имньым 25 ий ашнат
Виктор Иванович имньылан чот шӱман. Тудын кочажат, ачажат жапыштыже ты вольыкым ашненыт. Чыла тидыже тукым гыч тукымыш куснен толеш. Суртозан ӱдыржӧ-влакат имньылан шӱман улыт. Такшым Яндыбаевмыт 25 ий икмыняр имньым ашненыт. Пытартыш ныл ийыште ончымым чарненыт улмаш, но тений ик чомам садак налыныт.
«Вӱта яра шинчымешке нална. Вес ийлан алашам налаш шонем. Нуным шыллан ашнаш тӱҥалам, вет имне шылым йодшо-влак улыт. Пытартыш гана ныл имньым кученам ыле», − пелештыш суртоза.
Яндыбаевмытын пакчаштышт саскам пуышо тӱрлӧ вондер уло. Вате-марий вич ий виноградым куштат, тыгодым лектышыжат ситыше. Суртоза виноградым кузе чын кушташ кӱлмӧ нерген шуко каласкалыш, ойкаҥашымат пуыш.
Ялыште илаш шонет гын, пашам чот ыштыман. Яндыбаевмыт вате-марий ялысе-влаклан моткоч сай примерым ончыктат манын шонем. Нунын деке миен коштын мутланымеке, чонышто пагалымаш кумыл лекте. Тыгай еҥ-влак шукырак лийыт ыле гын, ялыштыже илышыжат вестӱрлӧ лиеш ыле.
