«Паша каванже» моткоч кугу да кумда

Тений 1 январьыште сылнымутчо, журналист, мер пашаеҥ, «Марий ушем» регионысо мер организацийын председательже В.Н.Козловлан 60 ийым темен.

«Кугарня» газетын кумшо тӱҥ редакторжо лийын (1997-1998 ийлаште). Волжский район Шемъер ялеш шочын. Пыташ тӱҥалше шочмо вершӧржын лӱмжым кужемдаш манын, Лайд Шемйэр псевдонимым налын. 1977 ийыште МарГУ-ш тунемаш пурен, а 1979 ийыште Москошко, Горький лӱмеш Литературный институтыш, кусаралтын.

Йӧратыме пелаш да вич шочшан ача. Шке район Курыклӱвал Шайра гыч Галина Петровам (ӱдыр фамилийже) марлан налын. Шочшо-влак кокла гыч Ирга ӱдыржӧ ача-аважын корныштым, журналистикым, ойырен налын, Марий телевиденийыште корреспондентлан пашам ышта. Кугурак ӱдырышт, Эвика, Санкт-Петербургышто театроведлан тунемеш.

Тӱрлӧ шӧрыныштӧ шкем чолган да ойыртемалтшын ончыктышо еҥ. Могай пашаж дене Владимир Никифорович чынжымак кугешна але могай сомылым шуктымыж дене чон ласкалыкым муын? Мутым В.Н.Козловлан пуалтеш.

Сылнымутышто

– Ялысе калык нерген возымо «Лум каван» ойлымашем «Рошто поран» спектакль марте кушкын шуын. Тудым мый 1985 ийыште возенам. Армий гыч шочмо ялыш толмеке, уремыште куштенна, муренна. А вара капка ончылно шкетын шоген кодынам. Тунамак тиде ойлымашым возаш ушыш пурен. Тӱҥальым возаш Шемъерыште, а пытаренам Одесса воктенысе штабыште. Ом пале, кузе самырык рвезе ӱдырамашын илышыжым лончылаш лиеш, но возалтын…

Шинчымашемже Литературный институт гынат, ны кугу поэт, ны прозаик лийын омыл. Молан манаш гын изи годсек тӱрлӧ могырыш лупшалтынам. Мыланем историй, мер илыш оҥай улыт, тӱням ончен савырнымем шуын. Шкемым нигузе романым возаш «пуртен шынден» кертын омыл. Тидын шотышто ом ӧпкеле. Можыч, тидыже – ончылно.

Историйыште

– Ятыр паша ышталтын. Нунын коклаште – 1917-2008 ийласе Марий калык погын-влакын историйжым шымлымаш да тудым посна книга дене савыктен лукмаш. Тылеч ончыч «Марий ушем», «У вий» мер организаций-влакын сомылыштым лончылымо. Марий историйыште мондалтдыме факт-влакым пургедаш кумылан улам. Пример шотеш Дмитрий Ильич Адаевым кондем. «Ӱжара» газетын кум редакторжо кокла гыч иктыже. Ала-молан тудын лӱмжӧ мондалтын. А тудо 1917 ийыште Озаҥ унверситетын юридический факультетшым, 1925 ийыште Моско университетын юридический факультетшым тунем лектын. Тыгак Адаев 1918 ий январьыште Волжский кундемыште у волостьым (У Порат) почаш полшен. Тыгай материал-влакым почын пуаш архивыште пашам ыштыман.

Историйысе факт. 1871 ийыште Озаҥыште «Черемисы» книга лектын. Тушто 8 лаштыкан поэме савыкталтын. Молан книга? Тудын лекме верже, авторжо, тиражше улыт. Тиде книга нерген нигуштат огыт ушештаре.

Тылеч посна ятыр школын, ялын историйышт нерген радамлыме. Кызыт Волжский район Ӱлыл Азъялын историйжым тысе старосто Василий Иванович Очетов дене пырля пургедына. Ты ялыште вич еҥым «Знак почёта» почёт дене наградитленыт, вич еҥ Марий АССР-ын Верховный Советшын депутатше лийын, тыгак «Паша чап» орден ден тӱрлӧ медальым сулен налше еҥ-влак улыт. Тынар шуко наградан еҥ моло яллаште улыт мо – мый колын омыл. Тыгак Ӱлыл Азъял кундем Сотнур, Пӧтъял, Шайра деч ончычрак Чавайн дене кылдалтын. Писатель эн ончыч пырля тунемме йолташыже Андрей Александров деке толын. 1920 ийыште возымо «Ото» почеламутысо ото кызытсе Азъял черкын верыштыже лийын манаш амал уло.

Умбакыже тыгай изи вуймут дене возымо да илышыж нерген каласкалыме:

Мер илышыште

Оньыжа

Журналистикыште

Депутат

 

Чыла тидым «КУГАРНЯ» газетын 17 январьысе номерыштыже лудаш темлена.