– Мый декрет канышыште улам ыле. Икана палымем-влак нöшмö пачке-влакым конден пуэныт. Тыгеат пÿтыркалем, тугеат ончем, возымым лудам, умылаш тöчем… Нигунам ончыч пакчасаскам ончен куштен омыл, ты гана нöшмым ÿден ончышым. Тылеч вара садыште шогылтмо паша илышемын ик эн тÿҥ ужашыже лийын, – каласкала Йошкар-Олаште шочын-кушшо самырык суртоза Надежда Васильева.
Надежда рÿдоласе 26-шо №-ан гимназийыште тунемын, вара торгово-технологический колледжыште общественный кочкыш технологлан тунем лектын, Марий кугыжаныш университетыште чодыра промышленность технолог специальностьым налын. Кызыт мöҥгыштö шинча. Шуко жапым садыште эртара, тÿрлö вондерым, емыж-саскам, пакчасаскам, пеледышым ончен кушта. Шукерте огыл Вконтакте «Сад Надежды» социальный кыл лаштыкым почын. Тыште еҥ-влакым шкенжын тÿрлö экспериментше-влак дене палдара, каҥаша.
Ӱдыр мыланна кызыт пакчаште могай пашам шуктымыж шотышто да шкенжын кучылтмо икмыняр йöнжö-влак нерген каласкалыш.
Эрыктыман, мушман…
– Кызыт теплицым теле канышыш «колтем». Помидор чаракым, кылдыш-влакым кораҥдылам. Кылтышым луктын кудалтем, тудым кажне ийын уэмдем, молан манаш гын тушто тÿрлö бактерий, фитофтор (лийын гын) кодын кертыт.
Теплицым тыгай вÿд дене мушкам: 10 литр вÿдеш 1 моклака озанлык шовыным шулыктарем. Поликарбонат негызым, леведышым, омсам, омса кылым – чыла шовын вÿд дене йыгем. Вара яндар вÿдым шланг дене шыжыктен шÿалтем. Тыгак 10 литр вÿдеш 5 грамм марганцовкым пыштен, помидорым чараклыме тоям, ведра-влакым, кольмым, краплям я моло арверым вургыжге мушкам. Рокым эрыктем. Тусо чыла шÿкшудым, кукшо шудо вургым кораҥдем да 10 литр вÿдеш 3 грамм марганцовкым лугыман вартышым лейке дене шавем. Вара ÿяҥдышым оптем да мландым кÿнчем.. Шыжым мландылан минеральынй ÿяҥдышым пуыман огыл, шÿйшö терысым оптымат сита. Ош горчицым ÿден кодаш сай – шошылан азотан ешартыш ÿяҥдыш лиеш.
Кешыр йыраҥ нерген
– Кешыр пушкыдо мландым йöрата. Мый икмыняр ий почела мландым ошма дене варем да кÿпчык гай пушкыдо йыраҥым ыштем. Тыгай верыште кешырем пеш сайын шочеш. Тудым шупшын лукташат йöнан. Тыгай йыраҥым шыжымак ямдылыман. Рокым ошма дене йöре-варе кÿнчымеке, моклака-шамычым ом шалатыл. Тыге телым рок кылма, тушто личинке-влак колат. Шошым вара тырмалаш лиеш.
Шоган
– Мый севок шоганым кызыт ужаргылан веле шындем. Аралаш «эксибишен» сорт шоганым шындем. Тидым огыл гын, нöшмö дене вес сортымат шынден ончаш лиеш, шонем. Нöшмым февральыште ÿдыман, но саска сай лиеш гын, молан тыге шындаш огыл? Тений налме шоган лектыш мылам моткоч келшен.
Муно шÿм нерген
– Тидым шукын палат, но шагалын кучылтыт. Муно шÿмым ме эре погена. Шыжым тудым, тыгыдемден, йыраҥлаш шавем, шошым ик кормыж муно шÿм гыч ыштыме порошокым 5 литр вÿдеш лазыртен, пакчасаскаш шавем. Кеч-могай кушкыллан тидыже моткоч келша.
Кодшо ÿяҥдыш арам ок лий
– Чÿчкыдын тыге лиеда: шошым наледыме тÿрлö ÿяҥдыш-влак огыт пыте, пачке пундашеш кодыт. Нуным арам луктын ида кудалте. Могай ÿяҥдыш кодын, атеш чыла варыза да уло пакча мучко кышкыза. Мый пареҥге пакчаште тыге ыштем. Кылмыктыме деч ончыч шаваш сай. Икымше лум возешат, пайдале минералл-влак тудын дене пырля шулен, рокым «пойдарат». Шушаш ийыште саскалан кÿлеш лийыт.
Киярлан – олма ÿяҥдыш
– Тений олма пеш шуко шочын. Ятыр еҥ тудым вольыклан пукша я кышка. Мый ты шотышто икмыняр ий ончычак экспериментым эртарен онченам. Лектыш уло, садлан тыланда палдарем. Шыжым пакчаште ик лакым ыштыза, тушан олмам (кеч шÿйшым, кеч тыглайым) оптен шындыза. Ӱмбачше рок дене леведса. Шошо марте мланде волен кая. Кöргыштö ÿяҥдыш ямде. Тудым рок дене варыман да тыгай мландеш киярым шындыман. Кияр моткоч сай лиеш да пешак ятыр шочеш.
Паша – пиал
– Пакча сомыл кидпаша дене иктак. Ме тушан шке вий-куатнам, жапнам, эсогыл чон шижмашнам кодена. А мöҥгешыже мыланна икмыняр пачаш кугу куан толеш, вет шке ончен-куштымо саска умылтараш лийдымын кумылым нöлта.
Мыйын идалыкем кок ужаш гыч шога: шошо гыч шыже марте пакчаште «илем», шыже гыч шошо марте у пакча тургымым вучем. Пелашем ден ÿдыремат мыйын гаяк лийын пытеныт. Пелашем мо йодмемым уло кумылын шукта. 17 ияш ÿдыремат пакчасаска да пеледыш нöшмым шкеак ÿда, ончен кушта. Шижам, тудат ынде пакча паша деч посна ок керт.
Йöратыза, пагалыза Мланде Авам. Тудо мыланна пеленже пашам ыштен илаш йöным пуа. Мланде пашаште, поснак шкалан шке тыршыме годым, пиалан улметым шижат.