Айдемын шыргыжмыж годым эн ончыч тудын пӱйжӧ шинчалан перна. Мотор да таза пӱян еҥым ужатат, тудлан куанен кӧранет. Таза пӱян еҥын пӱйжӧ веле огыл, уло организмжат таза. Вет пӱй уда гын, уло организмлан эҥгек лиеш.
Ты гана лаштыкыштына пӱй нерген мутланена. Йодыш-влаклан пародонтолог да терапевт А.С.Агеева вашешта.
Анна Сергеевна Агеева Йошкар-Олаште шочын-кушкын. Школ деч вара Чуваш кугыжаныш университетыш тунемаш пурен. Дипломым налмеке, Йошкар-Оласе стоматологический поликлиникыш пашаш толын. Пародонтолог да терапевт. Паша стажше – 10 ий.
– Йоча веле огыл, ятыр кугыеҥ пӱйым эмлыше врач дек каяш лӱдеш. Анна Сергеевна, кызытат тыгак мо але пытартыш жапыште сӱрет вашталтын?
– Кызыт тынаржак огыт лӱд манын кертам. Пациент-влак палат: пӱйым эмлымаште кызытсе илышлан келыштарыме оборудований дене пайдаланат, корштымым чараш препарат-влакым кучылтыт. Самырык-шамыч утларак лӱдыт, манаш лиеш: йочашт годым пӱйыштым кӱлеш семын эрыктен огытыл, садлан кызыт нелылык дене тӱкнат. А илалшырак-шамыч, пӱйышт коршта гын, специалист дек жапыштыже толаш тыршат.
– Пашаш толмыда годым, лу ий ончыч, да кызыт таҥастараш гын, еҥ-влакын пӱйышт ударак лийын?
– Пӱй состояний ударак лиеш манын кертам. Утыждене тургыжланымаш, депрессий годым айдеме шке тазалыкшылан жапым шагалрак ойыра, тидын годым пӱйланат эҥгек лиеш. Стресс годым углеводан, пушкыдо кочкышым (шере, ложаш гыч ямдылыме кочкышым) кочкеш. Тидат кариеслан вияҥашыже шӱкалтыш лийын кертеш.
– «Утыждене шере кочкышым шуко кочкат – пӱет пыта», «эр-кас пӱйым эрыктыман» манын, изинек мемнам туныктеныт. Таза пӱян лияш манын, кызытат тиде профилактике йӧн дене серлагаш лиеш?
– Профилактике тидак кодеш. Шерым шагалрак кочман, утларак – шӧр-торык кочкышым, тыгак шылым, колым, ужаргым да пакчасаскам. Умша кӧргӧ гигиенылан утларак тӱткышым ойырыман. Пӱйлан шӱртӧ, пӱй коклам эрыкташ лӱмын ёршик дене пайдаланыман. Тыгак фторан пастым налаш тыршыман. Марий Эл Республик фтор ситыдымаш регионлан шотлалтеш. Садлан фторан пастым налаш тыршыман, уке гын кариес витараш тӱҥалеш.
– Щётко могай лийшаш?
– Пӱйым эрыктыме щётко утыждене ны пушкыдо, ны чоштыра лийшаш огыл. Тудым кум тылзе вашталтыман. Профилактике семын пел ийлан ик гана стоматолог дене тергалтман.
– Пӱйыштӧ кӱ манме молан погына, тиде пӱйым удан эрыктыме дене кылдалтын?
– Пӱйым удан эрыктена, пеҥгыде кочкыш, мутлан, олма але кешыр, олмеш углеводан да пушкыдо кочкышым шуко кочкына гын, пӱйышкӧ налёт шинчеш. Ончыч тудо пушкыдо лиеш, но жап эртыме семын налёт кӱэмалтеш, минерализоватлалтеш. Тыгодым пӱйшыл гыч вӱр йога, пӱй лӱҥгаш тӱҥалеш, умша гыч уда пуш лектеш. Садлан еҥ кочкышым удан пуреш, тудын пагар да шолора чер-влак вияҥаш тӱҥалыт.
– Тендан дек утларакшым могай йодыш дене толыт?
– Пӱйшыл гыч вӱр йогымо, кочкышым пурмо да шерым кочмо деч вара пӱй корштымо, пӱй лӱҥгымӧ шотышто вуйшиймаш дене толыт. Тыгак кариес да моло пӱй чер: пульпит да пародонтит – чӱчкыдын вияҥыт.
– Могай симптом годым врач дек жапым шуйкалыде кайыман?
– Йӱштым але шере кочкышым кочмо годым пӱй корштымым шижыда гын, пӱйшыл гыч вӱр йога але пӱй лӱҥгаш тӱҥалын гын, специалист дек кайыман. «Эрла каем», «эрта» манын, шкендам ида ондале.
– Мудреч пӱйым лукман, тудын кӱлешлыкше уке, маныт. Тиде тыгак мо?
– Кажне еҥын – тӱрлӧ семын. Иктыным лукман, весыным, мӧҥгешла, арален кодыман. Тыгай пӱй таза, ок коршто, чын кушкеш гын, молан тудым лукман?
– Пӱйым ошемдыме нерген палдарыза. Тиде процедурым кажне еҥ ыштен кертеш мо?
– Ятыр ужалыме рӱдерлаште пӱйым ошемдыме услугым темлыше кабинетым шекланенам. Тыгай процедурым эмлымверыште гына ыштыман. Адакшым тиддеч ончыч ямдылалтман: пӱйым эмлыман, кӱ-влакым кораҥдыман, икманаш, таза пӱян еҥлан гына пӱйым ошемдаш лиеш.
– Лӱдмылан кӧра ятыр еҥ стоматолог дек ок кай, эре эрлалан кода. Нунылан мом тыланеда ыле?
– Пӱйдам жапыштыже эмлыза. Таза пӱй шыргыжме годым моторын коеш веле огыл. Уда пӱян еҥын уло организм системыжланат: шӱмын пашаже, шодын, пагар да шолора системын – эҥгек лиеш. Адакшым айдеме таза мотор пӱян гын, тудын психологический состоянийжат сай, вожылде шыргыжеш. Садлан ида лӱд. Пӱйым эмлымаште нимогай шучкыжат уке.
Авторын фотожо.