Марий калыкын XII погынышкыжо толшо 401 делегат коклаште спецоперацийын ик участникше ыле. Хант-Манси автоном округысо Нефтеюганский район Салым посёлкышто илыше С.Ш.Янсубаев дене палыме лийна да эртыме корныж нерген йодна. Кумылзак пӧръеҥ, вуйым шупшде, сарзе корныш шогалмыж нерген каласкалыш.
Шонымашыжым шуктен
Пошкырт кундем Мишкан районысо У Тынбай изи ялыште шочын-кушкын. Школ деч вара армийыш каен да 20 ий тушто служитлен. Старший прапорщик званий дене сулен налме канышыш лектын.
– Армийыште Мӱндыр Эрвелыште Биробиджаныште служитленам, старший сержант марте кушкынам. Тунамак вуйышко шонымаш пурен: иктаж вере боевой действийыште лияш. Служитлымем годым Афганистаныш кайынем ыле, но кертын омыл. 1994-1995 ийлаште Чечня нерген шонкаленам. Тушко логалын омыл. Шуко йолташем Чечняшке миен толын.
Йӱдвелыште охранниклан пашаш пуренам. Погынымашышкына куратор семын Екатеринбург гыч еҥ толын да йодын: «Спецоперацийыш каяш кӧн кумылжо уло?» Мый 58 ияш лийынам. «Каен кертам мо? Ийготем дене шотлан толам мо?» – йодынам. «Те вет ончыч военныйлан ыштенда? Кумылда уло гын, кертыда. Паша верда аралалтеш. Ончычсо льгото чыла кодеш» манын вашештен. Медкомиссийым эртымеке, Ханты-Мансийск олашке профотборышко колтышт. Туштат психиатр ден наркологым эртышым. Варажым сарзыеҥ-влакым туныктымо сборышко логалынам, – ойла Сергей Шайбакович.
Тиде 2022 ий 8 сентябрь лийын. Спецоперацийыш кайышаш пӧръеҥ-влакым Самара областьысе Рощинский посёлкыш колтеныт. Штурмовой бригадыште С.Янсубаевым кугураклан шогалтеныт. Тушеч самолёт дене Ростов областьыш чоҥештеныт. Колонно дене Белгород областьысе Новоалександровка селашке наҥгаеныт.
– Белгород кундемыште мемнам кузе икте-весылан полшаш, сусыргымеке, мом ышташ, икымше медицине полышым пуаш да молыланат туныктеныт. Улыжат кум кече. Мый военныйлан ыштенамат, чылажат куштылго ыле. Тыге 15 сентябрьыште ныл шагат эрдене тревого дене вертолёт дене Донецк Калык Республикыш логалынна, – каласкалыш СВО-н участникше.
Шарналта
2022 ийыште эше дроным монь колтылын огытыл. Тунам утларакшым ракете-влак чоҥештылыныт. Тыге С.Ш.Янсубаев шке штурмовой бригадыж дене пырля передовойышто лийын. Ныл еҥ дене, вашталтын-вашталтын, ончыко каеныт. Ты жапыште Сергей Шайбакович чот шуко йолташыжым йомдарыме нерген чаманен ойлыш. Кызытат нуным шарналта да шинчалукыштыжо вӱдыжгым шижеш:
– Взводын командирже Новосибирск гыч Дима ыле. Молан тудо тунемын вич ий… Пеш чот жалке. Ты йӱдым коктын йыгыре малышна. Кок шагат йӱдым тревого дене кынелтышт. Димам ик позицийыш колтышт, мыйым – весыш. Рвезе-влак ӱмбак гранатым кышкылтыныт, маныт. Вич кече гыч каласышт: ме окруженийыште улына. Тунам лӱдыкшын чучын. Сандене пленыш гына логалаш огыл ыле манын шонкаленам. Вара мемнам передовой гыч Кременной, Сватово, Северодонецк, Лисичанск олалашке эркын-эркын лукташ тӱҥальыч. Мый Луганск Калык Республикысе Сватово олашке логальым.
Сватово олаште вич кече илымеке, мыйым тылысе штабын техникшылан шогалтеныт. Ик эрйӱдым 3 шагатат 20 минутлан «Хаймерс» ракете толын пудешталте. Кызытат чыла тиде шинча ончылнем сӱретлалтеш. Тиде мален кийыме верна деч 17 метр тораште лийын. Тунам техникына, кочкышна пытеныт… Нимо кодын огыл. Ульяновск гыч кондымо гуманитарный грузат чыла йӱлен. Йӧра телым чияш вургемым, армейский бушлат-влакым батальон-влаклан пуэден шуктеныт ыле.
Тылеч вара 17 еҥан бригадым ынде куш вераҥдашат ӧрыныт. Луганскышкыла кудалынна. Кушто верым муына, тушто чарнена, маньыч. Кастене пычкымыште Старобельск олашке миен пурышна да Луганскысе национальный аграрный университетыште вераҥна. Кум пачашан. 2014 ийыште лач тыште боевик-шамыч иленыт. Ме нунын тушонкыштым монь верештынна.
Сусырген
Варажым С.Ш.Янсубаев кочкышым да моло сатум передовыйыш кондыштарыше машина-влакым ужатен коштын. Кременной, Сватово, Северодонецк, Лисичанск олалашке кудалыштын.
А ик кечын ала-молан пеш вараш каяш лектыныт. Сватово олашке пекарньышке миеныт. Тушеч толмо годым ала лӱйкалымаш тӱҥалын, ала водитель лӱйкалат манын шоналтенат, машина корно ӧрдыжкӧ чоҥештен. Эсогыл «Урал» машинан ончыл мостшо лектын возын.
– Тылеч вара мый госпитальыш логальым: давлений кӱза, шӱм коршта. Молан тыге лиймым врач-влак умылтарен огыт керт. Кочкын ом керт, кидпарня-влак огыт тарваныл. 74 гыч 59 килограмм марте пытенам. Мом ышташ мый денем, огыт пале – шоҥгыс, кола ала мо манын, мыйым мӧҥгыш колтеныт. Хант-Манси автономный округышто реабилитаций рӱдерыште ик-кок тылзе дене эмлалтынам. Варажым 2023 ий 1 февральыште, ийготым шотыш налын, мый денем контрактым кӱрлыныт, – мане Сергей Шайбакович.
С.Ш.Янсубаевын кок эргыже уло. Кугуракшым армийыш налын огытыл. А весыже, капитан званиян Андрей Янсубаев, ынде идалыкат пеле спецоперацийыште элнам арала. А тудын ешыже Екатеринбург олаште ила.
Марий пӧръеҥ тӱрлӧ мероприятийыш ушнымыж денат ойыртемалтеш. Тудым чолга гармоньчо да уста тальянист семын палат. Семӱзгар-влакым 10 ияшыж годымак пошкудо Алексей Ишмурзин ден Валера Аптыков деч шокташ тунемын. А икымше гармоньжым изаже Чорай гыч налын конден.
А кызыт Сергей Шайбакович – кум уныкан коча. Нунын верч куанен ила. Тыгак январьыште «Защитники Отечества» фондын Сургут оласе филиалжын реабилитаций рӱдерышкыже эмлалташ кайышаш.
«Победа» Сеҥымашлан ӱшана
Ты арнян Параньга район Элпанур ялыш мийыме годым «Победа» ялозанлыкыште шукталтше паша-влакым умылкалышна.
Озанлыкыште тӱҥ бухгалтерлан тыршыше Светлана Григорьевна Мамаева спецопераций кайыме верыш колтымо полыш нерген радамлен пуыш:
– Тений сентябрьыште Параньга районысо Рӱдӧ клуб системе полышым пуымо шотышто пашам шуктен. Тунам озанлыкна спецоперацийыш колташ 50 тӱжем теҥгем ойырен ыле. Тыгак 6 августышто йӱдым ВСУ Курск областьыш ракете-влакым колтылын да тушко керылт пурен ыле. Тунам ты областьыште илыше-влакланат 50 тӱжем теҥгем ойырен колтышна.
Кызыт СВО-што озанлыкна гыч трактористлан пашам ыштыше 31 ияш Родион Константинович Бочаров порысым шукта. Уста тракторист, комбайнёр шуко техникым пала. Тудо спецоперацийыште уазик машина дене кудалыштеш. Ме Радикын машинажлан дискым, камерым, шиным налын колтенна. Тидыже 67 тӱжем теҥгешке шуын. Ты пашам озанлыкым вуйлатышына Александр Евдокимович Павлов шкежак шуктен.
Варажым «Боевое братство» мер организацийын Марий Элысе пӧлкашкыже эн ончыч 9500 теҥгем, варажым 30 тӱжем теҥгем колтенна ыле.
Тылеч посна Элпанур тӱвыра пӧрт поро кумылан концерт-влакым эртара. Тушко меат ушнена. Тений идалык тӱҥалтыште тыгай мероприятийыш калыкым чумырымо ыле. А пытартыш гана 2 ноябрьыште концерт эртыш. Ты гана озанлык 20 тӱжем теҥгем пуэн.
«Победа» озанлыкыштак мельниклан пашам ыштыше Александр Дмитриевич Николаев спецоперацийыш каен. Кызытеш тудын нерген увер уке.
Чаманен каласыман, Элпанур кундем гыч Владислав Валерьевич Мамаевын ӱмыржӧ 2023 ий 28 февральыште спецоперацийыште кӱрылтын. Тудым Патырлык орден дене колымекыже наградитлыме. А Элпанур школ пырдыжыште Геройым ушештарыше оҥа кеча.
Эльвира Терентьева.