Марий Эл Республикын сулло пашаеҥже, мурызо, радиожурналист Раисия Михайловна Даниловалан 28 июльышто 65 ий темеш.
Мутланымашнам Раисия Михайловна тыге тӱҥале:
– Шукерте огыл радиошто «Йоча мыняр ияш гыч пашам ыштышаш?» йодышым тарватеныт ыле. Тӱрлӧ вашмут-влак пуреныт. А мый гын, тиде темым колмекем, шоналтышым: «Ача-авамлан пашам ышташ туныктымыштлан тачат тауштем». Ямдым гына вучен шинчен, илышыште мыланна неле лиеш ыле. Ешыште индеш йоча лийынна. Ача-ава чыла ыштен шуктен огытыл. Колхоз пашашкат коштыныт, сурт сомылкамат тӧрленыт, сандене ме изинек пашам ышташ тунеммынна. Уныкамат изиж годсек пашалан туныктен шогем. Пӧртым эрыктем гын, изи лапчыкым пуэм, кӱмыж-совлам – воктекем шогалтем. Пашам ыштыде, йочам айдеме радамыш лукташ неле.
Икана Советский район Кужмарий селасе клубыш миенам да тушто тыгай возымым ужынам:
«Айдемылан чапым паша конда. Айдемылан лӱмым калык пуа». Туддеч вара тиде – мыйын илыш девизем. Ынде мыланем 65 ий темеш. Кум ияшак, шепкам рӱпшаш йӧрышӧ лиймекак, паша сӱспаным чиен шынденам да тиде ората деч тачат утлен ом керт.
– Ешыште индешын лийында, пашам чылан пырля ыштенда, модаш жап лийын гын, модында…
– Мутым колыштын огынал гын, чылалан логалын. Икана авам Саша шольынан аза лиймыж годым клендырым налын толын. Клендырым шӧреш шулыктарен, азалан пукшен. Изам икмыняр клендырым шыпак налын, а мый тидым ужынам. Мыланем от пу гын, ачалан каласем манын лӱдыктенам. Тыге ме икшыве-влак чыла кочкын пытаренна. Авай паша гын толын, а азам пукшаш нимо дене. Тунам ачана мемнам пулвуй дене пурсаш шогалтен, – шарналта Раисия Михайловна.
Раисия Данилова – Волжский район Корамас кундем Чодыраялын шочшыжо. Ешыште – кумшо йоча, икымше ӱдыр.
– Икымше классыш кайымем сайын шарнем. Шке ургымо тувырым, кофтым чиенам, кылымде марте шовыч кеча, йолыштем – ош носки ден йылгыжше калош. Историй науко кандидат, краевед Михаил Тихонович Сергеевын аваже пошкудына ыле. Авам мыйым ужатен лектынат, пошкудына йодеш: «Зоя шешке, ӱдыретым школыш колтет мо?» «Ынде колтемак, уке гын изажлан тунемаш ок пу. Изаж деч ончыч почеламутым тунемеш», – вашештен авай. Тыге школыш кошташ тӱҥалынам. Иктаж вич икымше класс лийын. Тудо жапыште ача-ава школыш ужатен огытыл, шке коштмо. Классыш пурен шогалмеке, эн шеҥгел радамыште яра парт коклаш шинчынам. Туныктышо ужын шуктен да шке классышкем ужатен колтен. «Э-ла, туге-ла, кызыт сӧсна да ушкал кӱташат лу классым тунем пытараш кӱлеш», – манын икана ялысе ик ӱдырамаш . Тунам тиде ой мыланем чот чонеш логалын. «Мый садак доярке ом лий!» – манын шкаланем ойленам. Кандашымше классыште тунеммем годымак «Марий коммуна» газетыште И.С.Ключников-Палантай лӱмеш музыкальный училищыш вокальный отделенийыш тунемше-влакым погымо нерген уверым ужынам,– каласкалыш мурызо.
Тунам самырык ӱдырлан 10-шо класс деч вара тунемаш толаш темленыт. Мурымо паша куштылго огыл, тидлан ӱнар кӱлеш манын умылтареныт.
– Тунемме годым мемнан мурымынам эре фониатр эскерен. Икымше курс деч вара йӱк связкым тергаш колтеныт да мыланем мурымым чарнаш темленыт. Йӱк связкем начар маныныт. Но мый нигӧм колыштын омыл, шке шонымашкем шуынам, тунемын лектынам. Вара направлений почеш Марий кугыжаныш филармонийыш колтеныт, «Марий Эл» куштышо да мурышо ансамбльыште муренам. Туштак концертым вӱдышӧ семын пашам ышташ тӱҥалынам. Тунам марий концертшымат рушла вӱденыт. Мый гын марла концертым чылт марла эртараш тӱҥалынам. Тыгак марий вургемымат сценышке Зоя Берникова дене ме пуртышна. Тылеч ончыч руш вургемым гына чият ыле, – палдарыш Р.Данилова.
– Те палыме радиожурналист улыда. Кузе тиде корныш шогалында?
– Ондак телевиденийыш пашаш налыныт. Йӱк режиссёрын полышкалышыже лийынам, но тушто шуко шым ыште. Пётр Александрович Степанов телевиденийыште художественный вещанийын тӱҥ редакторжо ыле. Радиошто музыкальный редактор укеат, тудо шке кок вере куржталыштын. Икана Гостелерадиокомитет председатель Николай Фёдорович Рыбаковлан мыйым тергаш темлен. Тыге мыйым обзорым ышташ йодыныт. Тачат тиде икымше обзорым шарнем, Торъял район Кугу Лумарий ансамбльым чот вурсен возенам. Тыге 1980 ийла гыч ГТРК радиошто пашам ышташ тӱҥалынам. Вара 2015 ий гыч 2018 ий марте «Звениговский» шыл комбинатыште пашам ыштенам.
Ынде МЭТР-ыште (Марий Эл телерадиошто) пашам ыштем. Ӱмаште тӱвыра, печать да калык-влакын пашашт шотышто министерствыште погынымаш лийын, мыйымат тушко ӱжыныт. Муро шотышто йодышым тарватеныт. Тунам МЭТР телекомпанийын вуйлатышыже Светлана Талова мыйым пашаш ӱжӧ. Кок тылзе утла шонен коштмеке келшышым. Марий Эл радиош толмеке, йӱк редактор Владимир Аптулаев дене муро-влакым уэш колышт лекна. Южо мурыжым йӧршын кораҥдаш логале. Кызыт шке мутым, семым возат, шкеак мурат. Тидыже мыланем йӧршын ок келше! Ме ондак йылме яндарлык верч тыршышаш улына. Семат пытартыш жапыште алмаштын: ала кавказ, ала руш калыкын, ала марий сем йоҥга – нимо раш огыл.
Радиожурналист улам, сандене передаче-влакымат ямдылем. Мыйын кок программем лектеш – «Рушарнян кастене» да «Марий Эл– мыйынат шочмо вер». Нуно мыланем чот лишыл улыт, – ойлыш радиожурналист.
Раисия Михайловна тора кундемышкат ятыр гана лектын коштын, кушто гына лийын огыл! Пединститутым “Руш йылме да литератур” направлений дене тунем пытарымеке, шкаланже пӧлекым ыштен, эрвел Германийыш каен. Тыгак радиошто пашам ыштымыж годым шуко вере командировко дене коштын: Чехийыш, Польшыш, Финляндийыш, Эстонийыш. «Но Марий мланде деч шерге нимогай кундем уке», – манеш мурызо.
– Те автомашинам мыняр ий виктареда?
– Кресэргым икана каласен: «Правалан тунем лек, машинам пуэна». Машинажым пуат гын, молан тунемаш огыл? Тыге 57 ияш улмем годым автомашинам вӱдаш тӱҥалынам. Ынде кандаш ий кудалыштам.
– Яра жапыште мом ыштеда?
– Яра жапем шагал, но улыж годым «горбатый санаторийыш» ола воктеке
коштам. Пакчаштем емыж-саскам ончен куштем, шуко пеледышем уло.
– Мо тыланда пиал?
– Пиал – тиде тазалык. Пиал – тыйын йочатын сай илыш-корныжо. Кызыт – уныкан ончыкылыкшо. Тыгак лишыл йолташет, пагалыме еҥет-влакын воктенет улмышт. Мыйын тыгай еҥ-влак улыт. Пиалым иктат кумыжеш пыштен конден ок пу. Мый пиалан улам. Марланат каенам, йочамат ыштенам, пӧртымат чоҥенам, пушеҥгымат ятыр шынденам.
Кумдан палыме мурызо, радиожурналист Раисия Данилова кеч-кунам да кеч-кӧлан полшаш ямде. Ийготым шотыш налде, тудлан умбакыже тыгаяк писе, весела лияш тыланена!
