17-23 март – Умшавомыш тазалыкым эскерыме арня (20 мартыште палемдалтше Умшавомыш тазалыкын тӱнямбал кечыже вашеш)
Шере кочкышын тӱҥ компоненше-влак – сахарозо ден глюкозо. Умшавомышышто нуно вашке шелалтыт да молочный кислотам ышта. Тудыжо пӱй эмальым пытара. Тыге кариес тӱҥалеш. Йоча-влакын пӱйыштым сакыр поснак вашке «шулыктара».
Пӱйын тазалыкше нерген Йошкар-Оласе йоча стоматологий поликлиникын тӱҥ врачше Андрей Кузнецов умылтара.
Пӱй таза лийже манын, мом ыштыман?
- Йоча-влакым сакыран кочкышым кочкаш ида туныкто. Ик ияш азалан шере вӱдым ида йӱктӧ. Кум ияш марте йочалан кампеткым, шоколадым, пирожныйым пуыман огыл. Школыш коштдымо йоча-влаклан арнялан ик гана «шере» кечым ышташ лиеш.
- Йоча-влаклан лӱмын ямдылыме сокыштат, немырыштат, тыгак вареньыштат, жевательный резинкыштат, эмлаштат сакыр изиш уло.
- Шерым йоча-влаклан эр але кечывал кочкыш годым пуыман.
- Пӱйыш пижедылше да эркын кочмо шере кочкышым, мутлан, леденецым, чупа-чупсым, шере ватым, козинаким, ойырыман огыл. Тыгай кочкыш пӱйыштӧ ныл шагат кучалт кертеш. Сакырым алмаштыше ксилитан шере кочкыш пайдалырак.
- Шере кочкышым чӱчкыдын кочмо пӱйым пытара, лучо кече шик гана кочман.
- Малаш вочмо деч ончыч шере кочкышым ида коч.
- Пеҥгыде пакчасаска, фрукт (олма, кешыр, редис, ковышта) пӱйым эрыкташ полшат. Пеҥгыде сыр молочный кислотан уда пашажым шагалемда.
- Сакырдыме жевательный резинке умшавомышышто кислотно-щелочной балансым тӧремдаш полша. Кочмо деч вара жевательный резинкым 15 минут деч шукырак огыл пураш лиеш.
- Йоча-влакын кариес ондакак лектын гын, сакыран кочкышым йӧршӧш ида пукшо.
- Эҥыжыште, мӧрыштӧ, арбузышто, грушышто, сливыште, абрикосышто, кешырыште, ревыште, кавунышто, мӱйыштӧ фруктозо уло. Садлан нуно пӱйым чот огыт пытаре.
Йоча-влаклан кариес шотышто профилактике
Азалан, педиатрын кӱштымыж почеш, жапыштыже ешартыш кочкышым пуыман.
Кугурак йоча-влаклан кажне кечын шӧрым, кефирым, торыкым, сырым, свежа пакчасаска ден фруктым, уржа киндым пукшыман.
1-2 арнялан ик гана теҥыз продуктым кочман. Тудо пӱйым пеҥгыдемдаш полшышо микроэлемент-влаклан поян.
Ужар чайыште фтор уло. Тудо кариесым чара.
1-1,5 ийготан йочам пураш туныктен шуктыман. Кочкышым пурмо годым шӱвыл лектеш, пӱй пеҥгыдемеш. Тидын дене оҥылашлу кушкеш, пӱйшыл таза лиеш.
Пӱйым эрыкташ сай щёткым ойырыза
Ик ияш йочан 8 пӱйжӧ лийын кертеш. Тунам пӱйым эрыкташ полшышо щётко ден пастым кучылташ кӱлеш.
- Щётко кугыт йочан умшавомышлан келшен толшаш.
- Шу-влак (щетина) коклаште вер лийшаш.
- Искусственный шу пӱйшылым ок сусырто.
- Пӱйым эрыктыме у щёткым шовын дене мушман. Кажне 1-3 тылзе гыч щёткым вашталтыман.
Пӱйым эрыкташ туныктыман
1,5-2 ияш йочам кочмо деч вара йӱкшышӧ шолтымо вӱд дене умшам шӱалташ туныктыман.
2-2,5 ияш йочам щетко дене пӱйым эрыкташ туныктыман.
Эн ончыч кугыеҥ пӱйым кузе эрыктымыжым йочалан ончыктышаш. Вара йочалан щеткым чын кучаш да кӱшкӧ-ӱлык тарватылын, пӱйым эрыкташ туныктыман. Воштончыш ваштареш шогалын, пӱйым эрыктыза. 3 ияш йоча шке пӱйым мушкын моштышаш. Эр кочкышым ыштымеке, кастене малаш вочмо деч ончыч пӱйым эрыктыман. А кариес уло гын – кажне кочмо деч вара.
Пайдале шуктымо ковышта
Шуктымо ковышта иммунитетым пеҥгыдемда. Тушто С витамин шуко. 200 г шуктымо ковышташте кечылан ситыше С витамин уло.
Шоло чер деч профилактике. Шуэн вашлиялтше U витаминлан кӧра кочкышым шулыктарыме органлаште йора пыта. Садлан шуктымо ковыштам гастроуоденит да пагар йора дене орланыше еҥ-влаклан кочкаш пайдале.
Шолын микрофлорыжым саемда. Шуктымо ковышташте пробиотик-влак улыт. Нуно аяр погынымо, пуалме деч аралат.
Кӱртньӧ огеш сите гын, организм тӱрлӧ микроб ваштареш шоген огеш керт. шуктымо ковышта анемийым сеҥаш полша.
Шуктымо ковышта организм гыч холестериным луктеш.
В витаминлан кӧра нерве системе пеҥгыдемеш.
Лум пеҥгыдемдаш полша. Шуктымо ковышташте фосфор, калий, марганец да магний улыт.
Шӱм чер деч – агытанора
1 кугу совла коштымо агытанора пеледышым, тынарак висвис пеледышым да чуварнужым (пустырник) налман. 1 стакан шолшо вӱдыш пыштыман. Изиш шинчыктыман да вара куэм гоч шӱрыман. 1 чашке тыгай чайым кечеш 2-3 гана йӱман.
Бронхит годым полша
1 стакан шолшо вӱдыш 2 кугу совла тыгыдын пӱчкедыме ревым пыштыза да 1 шагатлан кодыза. Куэм гоч шӱрыза. Кочмо деч пел шагат ончыч кечеш ныл гана ¼ стакан дене йӱман.