
Элнан тӱрлӧ кундемыштыже марий-шамыч тӱшкан вераҥыныт. Соцкыллаште нунын кузе илымышт шотышто тӱрлӧ увер чӱчкыдын койылда. Марий-влакын чолгалыкышт, шочмо калыкшын йӱлаж ден тӱвыражым аралымышт пагалымашым сула.
Теве Моско олаште илыше Рыбаковмыт еш, шочмо йылмым мондаш огыл манын, элнан рӱдолаштыже «Калык шынык» марий иммерсивный театрым почыныт.
Тыште да кызыт
Ты шонымаш кунам да кузе шочмо нерген еш оза Алексей тыгерак каласкалыш:
– Мый кугу олаште шочшо марий еҥ улам. Икымше йочам шочмеке, шонкалаш тӱҥалынам: калыкемын йылмыже, тӱвыраже, йӱлаж нерген шинчымашым шочшемлан кузе пуэн кертам. Эн ончыч Москошто марий-шамычын йочаштлан иктаж ушем уло але укем умылкаленам. Но, чаманен каласыман, икшыве-шамычым шочмо йылмылан шӱмаҥдыме да мутланаш туныктымо мероприятий але занятий-влак эртаралтын огытыл. А вет Москошто моткоч ятырын марий-шамыч илат. Южо ешыште ава ден ача тӱрыснек марий улыт. Кугу олаште икмыняр тукым марий йоча шке калыкшын йылмыжым, тӱвыра ден йӱлажым палыде кушкеш, тиде чоныш шӱлыкым пуртен. Тыге марий калыклан кугу эҥгек ышталтеш манын, шоналтенам. Садлан пелашем дене шонен пыштенна – йочана-шамыч шке тукымвожыштым палышаш улыт. Тудо руш гынат, мыйын шонымемым сайлан шотлен да чыла шотыштат полшен шоген.
Тыге ме кугу шонымашнам илышыш шыҥдараш тӱҥалынна. Тидлан лӱмын проектым ямдыленна. Тӱдын тӱҥ шонымашыже – Москошто илыше марий еш-влакым йочашт дене пырля иквереш чумыраш. Марла мутланаш туныкташ да шочмо калыкын йӱла да тӱвыраж дене палдараш. 2019 ий марте ты проект тӱрлӧ семын йоҥген. Но тылеч вара тудо «Калык шынык» (Народный опыт) лӱмым налын. Проект тачат социальный да тӱвыра йыжыҥлам вияҥдымылан виктаралтын. Кугу олаште илыше марий калыкын йылмыжым аралымаште да шаркалымаште тырша.
Молан лачшым иммерсивный театр маныда? Тыгай йӧн марий йылмым тыште да кызыт тунеммаште сайын полша. Вет иммерсивный театрыш толшо еҥ вигак мероприятийын участникышкыже савырна, постановкышто але спектакльыште участвоватла. Спектакль-влаклан тӱҥ шотышто марий муро, куштымаш, йӱлам ончыктымаш темым ойырена. Кажне арнян могай-гынат тематикым авалтат. Палемдыман, нуно кок йылме денат эртаралтыт. Тидыжым зритель-влаклан умылашышт йӧнанрак лийже манын ыштенна.
Мероприятий-шамычат кумдаҥыныт. Тӱрлӧ мастер-классым да шинчымашым нӧлташ полшышо вашлиймашла лиедат. Тушко ме марла сайын мутланен, куштен да мурен моштышо еҥ-влакым ӱжына. Таче мемнан театрын илышыжым Моско олаште илыше моло калыкат эскера. Шукын еш, родо-шамыч дене погынен толыт. Тыгак йоча да самырыкъеҥ-шамычат ушнат. Нуно спектакльым кумылын ончат, тӱрлӧ мастер-классыш ушнат.
Кызыт, мутлан, марий орнамент дене палдарыме занятий-шамыч эртаралтыт. Умбакыжым йоча-шамыч нуным шканышт иктаж-могай стилизованный костюмым ямдылымаште кучылтын кертыт. Ме икшыве-шамычым изинекак марий вургемым чияш кумылаҥден шогена. Нуно мероприятийлашке эреак тыгай чием дене толыт. Мемнан ешыштына кажнынан марий костюмжо уло. Нуным Марий Эл Кужэҥер кундем гыч марий шӱлышан ик еш мыланна пӧлеклен.
Шочмо йылме – кажне кечын
Светлана ден Алексей Рыбаковмыт 2012 ийыште ешым чумыреныт. Алексей – Смоленскыште (ачаже Оршанке район Кугу Чирки гыч) шочын-кушшо марий гын, Светлана – Моско ӱдыр. Тудо руш калык гыч лекше. Рыбаковмыт Москошто илат. 2015 ийыште нунын Александра ӱдырышт шочын. Иммерсивный театрым илышыш шыҥдарымышт годым кокымшо гана ача-ава лийыныт.
– Ӱдырем-влак дене кажне кечын могай-гынат марий шомакым пелешташ тыршем. Мутлан, тау, поро кече коч, шич да тулеч молымат. Пелашемланат марий йылме моткоч келша. Тудо муро-влакымат коклан йоҥгалтара. Кугурак ӱдырна гын шукертак шочмо йылме дене мура. Почеламутым коктынат мастарын лудыт.
Ешыштына марий калыкын йӱлаж дене кылдалтше пайрем-влакымат палемдена. Кугече, Шорыкйол пайрем йӱла шукертак эн йӧратымыш савырненыт, манаш лиеш. Тыгодым кузе тудым пайремлымым моло-шамычланат ончыкташ тыршена. Тыге икшыве-шамычын ушышкышт тудо сайынрак шыҥа да ятыр ийлан шарналт кодеш, – мане Алексей.
Рыбаковмытын проектышт тачысе Моско марий еш-влаклан кугу полышым ышта. Тыге калыкнан йылмыже, тӱвыраже да йӱлаже элыштына илыше моло калык коклаштат кумдан шарла. Тӱҥжӧ – шкенан йылмынам палаш, тӱвыранам да йӱланам арален кодаш туныкта.
Еш альбом гыч налме фото-влак.
Москошто илыше марий-шамыч тыгак «Тумывий» мурышо да куштышо ансамбльыште (вуйлатыше – Элина Кольцова) да «Моско марий» Всемарийский эстрадный хорышто (вуйлатыше – Агата Смирнова) шуаралтыт. Чолга вуйлатыше-шамычлан кӧра рӱдолаштына илыше марий-влакын илышышт тӱрыснек вашталтын. Нуно марий сем почеш мастарлыкыштым нӧлтат, икте-весе дене марла ойласат, тӱрлӧ конкурсышто да мероприятийыште марий калыкна дене палдарат.