Марий шӱлышан Васола

Пошкырт кундем Калтаса районыш командировко годым миенна ыле. Эҥер, пасу, олык да курык коклаште верланыше ялыш – Васолашке – миен савырнышна.

Ялыш пурет веле, тудо вигак шкеж деке сымыстара. Уремыште йоча-влак издер дене курык гыч мунчалтат, вӱта шеҥгелнат имне  терыш шинчын кудалыштыт, ӱдырамаш-влак марий вургем дене коштыт, ик суртышто сӱан муро йоҥга ыле. Тыгай сӱретым ужын, чонет куана. Чылт марий шӱлышан ял! Васолам утларак пален налаш манын, ял нерген книгам савыктен лукшо Тимирбай Тимиршинович Тимиршин деке пурышна.

Тимирбай Тимиршинович 1933 ийыште  Васола ялыште шочын. Тысе школышто тӱҥалтыш класслам тунемын, 10 ияшак «Йошкар май» колхозышто пашам ышташ тӱҥалын. 1949-1952 ийлаште Павасола школышто тунемын. Экзаменым кучен шуктыдеак, армийыш каен. Германийыште служитлен, авиатор лийын. Мӧҥгӧ пӧртылмекыже, тӱрлӧ  пашам ыштен: бригадир, тӱҥ агроном, ялсовет председатель. Тидын годымак Удмурт Республикысе Сарапулысо совхоз-техникумышто «агроном»  специальность дене заочно тунем лектын.

1990 ийыште Васола ялыште пакчасаска бригадым чумырен. Ковыштам, пареҥгым, кешырым, йошкарушменым ончен куштеныт.

Кызыт Тимирбай Тимиршинович – сулен налме канышыште,  туге гынат яра шинчаш жапше уке. Эрдене эрак кынелын, сурт кокласе сомылым ышта, кеҥежым мӱкшым онча. Илалше гынат, эре йолын коштеш.

Т.Тимиршин шочмо ялже нерген книгам возен , каласашыже тудын шуко уло.

Васола ял Пошкырт кундем Калтаса районын йӱдвел-эрвел ужашыштыже верланен. Ял воктене Танып эҥер йоген эрта, йырже –  чодыра, кумда пасу, олык. Курыкан верыште пӱнчӧ ден куэ ото-влак койыт.

Яллан негызым Васлий лӱман пӧръеҥ пыштен. Тудо шке тукымыштыжо пагалыме айдеме улмаш. Васлийын тукымвожшо  Виче  кундем гыч сай вершӧрым кычалын, эрвелышкыла каен. Вес амалже – виеш тынеш пуртымаш. Шылын коштмо дене ятыр марий еҥ шке шочмо вержым кудалтен каен. Сандене, очыни, марий калыкын илыме верже  тӱня мучко кумдан шарлен. Кызытсе Пошкырт кундемын ик сылне вержым ойырен налын, илемым чоҥен, ешым чумырен. Калыкын ойжо почеш, тиде ялыште кум тукым илен: Йырмарий, Эшман да Мастий. Икымше тукым – Васлийын тукым вожшо.

Историйым шымлыше-влакын возымышт почеш, 1722 ийыште Пошкырт мландыш 417 марий еш, 1526 еҥ куснен толын. Калтаса районысо мландыш марий-влак 1594  ийыште илаш кусненыт. Архив документ почеш, Актыган ялыште илыше-влакын родо-тукымышт Царевококшайский ден Царевочеркасский уездла гыч толшо лийыныт.

Моло калык семынак тысе ял калык чодырам куклен, колым кучен, сонарыш коштын. Жап эртыме семын пасу пашам ыштеныт, вольыкым ончаш тӱҥалыныт.

Васола ялын шочмо ийже – 1631 ий. Но ондак тудо Васильево манын лӱмдалтын. 1795 ийлан  80 еҥ шотлалтын, 1865 ийыште 46 сурт-оралтыште 267 еҥ лийын. Тиде жаплан ялыште вӱдвакш улмаш. XIX курым мучашыште тушто 80 сурт-оралте лийын. 1973 ийыште Васильево ялым Василово (Васола) манын возеныт.

Кызыт Васолаште школ уке, йоча-влак воктен Павасола школыш коштыт. Колхозат пытен. Клуб уло, но кок-кум ий гыч уым чоҥаш шонат. У медпунктым почаш улыт. Тыгак сарыште лийше-влаклан обелискым ыштышаш шонымаш уло.  Ялыште илыш шолеш! Самырык-влак ӧрдыж кундемыш огыт кай, пӧртым чоҥат, ешым чумырат.

Васола ял деч тораште огыл суас ял-влак верланеныт. Жапже годым  мландылан кӧра шуко вашумылыдымаш лектын. Кызыт гын Танып серын ик могырыштыжо марий-влак, вес могырыштыжо татар-влак илат.

Ме тачысе  Васола ялын мотор, сӧрал пӱртӱсшым ончен пурышна, а Тимирбай Тимиршиновичын каласкалымыж почеш ялын шочмо жапшымат пален нална. Чынак, кажне ялын историйже моткоч поян да шкешотан. Тудым шымлаш шинчат гын, мом гына пален от нал. Тиде ялын историйжым колышт шинчымеке, шке шочмо кундем нерген шукырак пален налаш кумыл лекте. Ме  историйын изи ужашыжым веле палена.