Кужэҥер район Йӱледӱр кыдалаш школлан шушаш ийыште 125 ий темеш. Историйым ончалаш гын, ончыч тудо церковно-приходский школ семын пашам ыштен, вара А.П.Чехов лӱмеш земской школ маналтын. XX курым 30-шо ийла тӱҥалтыште Йӱледӱр селаште шымияш школ почылтын. Тыште колхозышто пашам ыштыше ӱдыр-рвезе-влак тунемыныт. 1954-ше ийыште кыдалашыш савырыме. 1956-1961 ийлаште кок пачашан оралтым чоҥеныт.
Тошто, но чапле школ
Кӱ дене чоҥымо школ Йӱледӱр селаште садер лоҥгаште верланен. Школыш пурен шогалмеке, эртыше курымын шӱлышыжым шижат. Кӱкшӧ тувраш, пу серган окна, ош чия дене чиялтыме омса-влак…
Йӱледӱр кыдалаш школ Кужэҥер районысо эн сай школ-влак кокла гыч иктыжлан шотлалтеш. Таче кечын тыште 146 икшыве тунемеш. Кок автобус кажне кечын 100 наре икшывым воктенсе 14 ял гыч шупшыкта. 21 педагог пашам ышта. Нунын сай паша лектышышт йоча-влакын школ деч вара чылан гаяк вузлашке тунемаш пурымышт гыч коеш.
– Йоча-влак иктешлыме экзаменым сайын кучат, кӱкшӧ тунемме заведенийлашке пурат. Шукын спорт дене кылым кучат, военный профессийым ойырен налыт. Ӱмаште кум медалист ыле. Педагогна-влак келшен илат, патриот улыт манын кертам. Кажныже уло чоным пыштен тырша, садлан паша саскажат уло. Шукын 1-ше категориян туныктышо улыт. Ныл еҥ Россий общий образованийын почётан пашаеҥже знак дене, 17 еҥ Марий Элысе образований министерствын чап грамотыж дене палемдалтыныт», – каласыш школ директор Е.В.Петров.
Шочмо кугыжаныш йылме
Йӱледӱр школышто кажне классыште марий йылмым кугыжаныш йылме семын туныктат. Йоча-влак ты дисциплине дене кажне ийын республикысе олимпиадылаште ончыл верыш лектыт. Тидыже ик велым куандара, но вес велым марий ешыште шочын-кушшо икшывылан марий йылмым кугыжаныш семын тунеммаш оҥай веле дыр. Вет ты кундемыште марий йылме ятыр йочалан шочмо йылме такшым. А школ национальный огыл.
Шочмо йылме деч посна тыште йот йылмымат сайын туныктат. Теве Эҥыжсола ялын ӱдыржӧ, 9-ше классыште тунемше Кристина Мамаева марий йылме да ИКН дене веле огыл, англичан йылме денат олимпиадылаште участвоватла. «Агличанла тунемаш нимынярат неле огыл», – манеш ӱдыр. Тыгак Кристина ече дене коштеш, писын куржталеш. Спорт таҥасымашла гыч эре дипломым конда. Ӱдыр ончыкыжым военный лияш шона.
Йокрокланаш жап уке
Йӱледӱр школын футбол, волейбол, баскетбол командыже-влак районыштат, республикыштат мастарлыкыштым ончыктат. Школ стадионышто ий еда футбол турнир эртаралтеш. Тыште тунемше-влак веле огыл, ялыште илыше кугыеҥ-влакат участвоватлат.
Технологий урок программыш пурышо сельхозпаша занятий-ввлакым эртарыме семын, йоча-влак школ участкыште тыршат, пакчасаскам ончен куштат. Тудо кугу огыл, но йоча-влакын кочкышышкышт мыняр-гынат пайдале ешартыш лиеш. Школ пелен ятыр ий лесничестве пашам ыштен. Ӱдыр-рвезе-влак чодыра пашаеҥ да эколог-влакын слётыштышт участвоватленыт, конференцийлаш коштыныт.
Туныктышо-влак куружок-влакым эртарат. Тыгак икшыве-шамыч волонтёр отрядыш ушнат, тӱрлӧ акцийлаште участвоватлат. Теве шукерте огыл Илалше еҥ-влакын кечыштлан тунемше-влак концерт программым ямдыленыт, кугурак ийготан-влакын кумылыштым нӧлтеныт. Школ пелен военно-патриотический клуб уло. Садлан, очыни, школ деч вара ятыр йоча военный вузлашке тунемаш пура. Выпускник-влак Российын тӱрлӧ кундемлаштыже Элым аралыме пашам шуктат.
Школ пелен «Шонанпыл» йоча организаций пашам ышта. 5-7-ше класслаште тунемше-шамыч вожатый отрядым погеныт. Нуно изирак класслаште тунемше-влакым эскерат, полышым пуат.
– Тиде организаций ончычсо октябрёнок, пионер-влакын сомылыштым ушештара. Ме эртыше пагытын чыла сайжым у семын илышыш пуртена. Икымше классыш толшо-влакым кажне шыжым школысо йоча организацийышке пуртена. Вожатый-влак, вара кугурак класслаште тунемше-влакын советышт… Йоча-влак куанат, икте-весышт дене келшен илаш, тӱрлӧ мероприятийым эртараш тунемыт. Икшыве-влак нерген кугешнен каласыме шуэш. Моткоч тыршыше улыт, – мане директорын туныктымо паша шотышто алмаштышыже Т.Михеева.
Кызыт Йӱледӱр школлан у зданийым чоҥымо шотышто проект паша шукталтеш. Экспертизым гына эрташ кодын. Тунам кызытсе оралте деч икаж 50 метр ӧрдыжтӧ пушеҥге-влакым куклен, верым ямдылаш тӱҥалыт веле. Паша вораныже. Шижалтеш: тиде школышто иланыше келшымаш шӱлышым, вий-куатым тысе туныктышо-влак кеч-куштат аралаш тӱҥалыт.
И.Речкинын ыштыме
да интернет гыч налме
фото-влак.