
Совет жапысе Йошкар-Ола деч тачысе кечылан, очыни, шагалже мо кодын. 1920-1980 ийласе тошто уремым, пӧртым да молымат ынде фотокартычке-влак веле шарныктарат.
Кажне ийын Йошкар-Ола могай-гынат у микрорайон, объект, пӧрт, рӱдер-влак дене уэмдалтын кушкеш. Тидыже республикнан рӱдолажым элитный рӱдерыш савырен, манаш лиеш. Изи Какшан эҥер серын шола велныже 50 ий ончыч негызлалтше «Сомбатхей» микрорайон таче ик эн йодмашанлан шотлалтеш. Тыште шӱдӧ тӱжем наре еҥ ила.
«Лыве», «Флакон»…
Изи Какшан эҥер серын шола велже Йошкар-Олан заречный ужашыже семын ончыкталтеш. Тысе Киров урем марте кумдыкым калыкыште утларакше Сомбатхей маныт, но историйлан эҥерташ гын, ты микрорайонын уремжылан Петров урем, Чавайн бульвар, Ленин проспект шотлатыт.
Тунам, 50 ий ончыч, ты верыште куп лийын, уа ден вондер-влак кушкыныт. Садлан ты кумдыкышто пӧрт-влакым нӧлташ тӱҥалыт манын, иктат шонен огыл. Чоҥымо пашалан 1970 ийлаште пижме. Тидлан проектым Ленинград оласе институтышто ямдыленыт. Варажым Марий Элысе архитектор-шамыч ты проектыш вашталтышым пуртеныт. Тыге эҥер пундаш гыч ошмам луктын, купан верыште пӧрт-влакым нӧлташ лийше верым ямдылаш темленыт. Тидыже ты кумдыкышто парк ден сквер-влакым чоҥаш, эҥер серым шотыш кондаш 9, 12, 16 пачашан пӧрт-шамычым нӧлташ йӧным ыштен.
У микрорайоным йӱдшӧ-кечыже чоҥеныт. Тудын деч ончыч кугу инженерный паша ышталтын: вӱдпучлан у магистральный сетьым, канализацийым да телефон линийым шупшаш, электро- да газоснабженийым келыштараш кӱлын.
Идалыкыште кум-ныл шуко пачашан панельный пӧрт-влакым нӧлтеныт. 1975 ийыште тыште икымше кӱкшӧ пӧрт (9 пачашан) «шочын». Тудлан Ленин проспект, 22-шо номерым пуэныт. Ик ий гыч Ленин проспект, 20-шо пӧрт адрес дене кокымшо пӧрт чоҥалтын.
Сомбатхей микрорайонлан икмыняр зданий-влак шкешотан ойыртемым пуртат. Тыште «Лыве», «Флакон» манме пӧрт-влак вераҥыныт. Нунын проектыштым «Маригражданпроект» институтын тӱҥ архитекторжо А.И.Галицкий ыштен. Ленин проспект да Эшкинин урем корнывожышто верланыше «Флакон» пӧртым Йошкар-Олан Заречный ужашыжым почеш. Тудо кундемнан визитный картычкыжлан шотлалтеш. Тачысе кечынат Юл кундем федеральный округышто ик эн кӱкшӧ кӱ пӧрт семын палемдалтеш.
Изи Какшан эҥер сер пундаш гыч ошмам йӱдшӧ-кечыже – чылаже кум миллион кубометрым – луктыныт.
Сомбатхейский але Сомбатхей?
У микрорайонлан «Пионерский» лӱмым пуаш шоненыт. Но 1975 ий февральыште Совет-Венгр келшымаш ушемын Марий Элысе пӧлкажын темлымыж дене Йошкар-Оласе совет исполкомын пунчалже почеш микрорайонлан Венгрийысе Сомбатхей олан лӱмжым пуаш пунчалыныт. Вет Йошкар-Ола ден Венгрийын Ваш областьысе Сомбатхей административный рӱдерже иза-шольо ола лийыныт. Такшым документ почеш тудо «Сомбатхейский» маналтын, но А.Галицкий ты проект дене пашам шуктымыж годым эре «Сомбатхей» манын. Калыкыште тудо тыгай лӱм денак шарналт кодын.
1980-ше ийлаште Йошкар-Оласе у микрорайонын архитектуржо СССР-ысе ВДНХ-н ший медальжым, I степенян дипломым да РСФСР-ысе госстройын окса премийжым сулен. Шуко пачашан кӱкшӧ панель пӧртым нӧлтышӧ предприятий-влакын ушемышт да «Маригражданпроект» институт Российысе ончымашын дипломантше лийыныт.
Икымше ужалыме рӱдер
Сомбатхейыште еҥ-шамычлан илашышт чыла шотыштат йӧным келыштарыме. Тыште школ, йочасад, кевыт-влак улыт. Палемдыман, ты микрорайонышто Йошкар-Оласе икымше ужалыме рӱдерым – «Саварийым» – 1977 ийыште чоҥымо. Тудын ончылно «Богиня Савария» скульптурым шогалтыме. Кужу ӱпан, мланде марте шӱдырналтше тувыран самырык ӱдырамашын образшым ик венгр журналист тыге палемден, пуйто акрет годсо Саварийын священный Изис кумдыкшо гыч ӱдыр умбаке ончен шога. Тудын ончылныжо Какшан йоген эрта да Юл эҥерыш вӱдым наҥгая. Ты сӱрет Венгрийысе Раба эҥерым ушештара. А 1978 ийыште Венгрийысе Сомбатхей олан Йошкар-Ола микрорайоныштыжо «Мир» скульптурым шогалтыме. Кок композицийжат кок калык кокласе келшымаш кыллан пӧлеклалтын.
1978 ийыште Сомбатхейысе «Богиня Савария» монумент воктене митинг эртаралтын. Тушто Венгрийысе Ваш область гыч делегаций, Йошкар-Олаште илыше-влак, почётан еҥ-шамыч лийыныт.
Индеш микрорайон, шым кӱвар
Йошкар-Олан Заречный ужашыштыже микрорайон-влакым писын чоҥымо. Кызыт тыште «Сомбатхейский» микрорайон деч посна «Рӱдӧ», «Ленинский», «Юбилейный», «Восточный, «Спортивный», «Пионерский», «Мирный», «Молодёжный» микрорайон-шамычым ыштыме. Йошкар-Олан Рӱдӧ да Заречный ужашыже-влакым шым кӱвар уша: Вараксинский, Вознесенский, Воскресенский, Театральный, Гоголевский, Рӱдӧ, Парковый.
Чылаже 22 шуко пачашан пӧрт уло Сомбахейыште. Тушечын 9 пачашан – 18 пӧрт, 14 пачашан – 2 пӧрт, 16 пачашан – 2 пӧрт. Ты микрорайонысо чумыр пӧртлаште 3721 пачерым шотлат.
Йошкар-Оласе Историй тоштерын фондшо гыч налме фото-влак.