Кызытсе саманыште тӱрлӧ у профессий уло. Ятыр самырык еҥ шочмо ялжым ола илышлан вашталташ да шкенжым у толкынышто тергаш тырша. Ялысе тыглай, но моткоч пайдале сомылын кӱлешлыкше нерген шукын мондат да аклыде кодат. Тачысе лаштыкнан геройжо самырык специалист Виталий Мамаев тидын шотышто чот тургыжлана. Рвезе ялозанлык пашаште изинек тырша.
В.Мамаев Кужэҥер районысо Кугу Регеж ялыште шочын-кушкын. Ача-аваже колхозышто тыршеныт, вольыкым ашненыт, сандене рвезе изинек пашалан тунем кушкын. Кызыт Виталий ешыж дене пырля Йошкар-Олаште ила, телым Кужэҥер посёлкыш «Куженерский» ялозанлыкыш пашашкыже кажне кечын кудалыштеш, а кеҥежлан шочмо ялышкыже илаш куснат.
Чын корным ойырен налын
– Йывансола тӱҥ школысо индешымше класс деч вара Йӱледӱр кыдалаш школыш тунемаш вонченам. Тушто социально-гуманитарный але аграрно-технологический профильла гыч иктыжым ойыраш кӱлын. Мый изинек трактор ден комбайнын пасушто кудал эртымыштым, киндым шке кид дене куштымым эскеренам, тиде мыланем моткоч келшен, ялозанлыкыште пашам ышташ кумылаҥынам, сандене кокымшыжым ойырен налынам. Мыланна технике, корно правил шотышто шинчымашым пуэныт.
Тыге 11-ше классыште выпускной годым аттестат дене пырля тракторым виктарен кертме нерген документым кучыктеныт, – ойла В.Мамаев.
Школ деч вара Виталий Марий кугыжаныш университетыш аграрно-технологический институтыш агроинженерий направлений дене тунемаш пурен.
– Тунеммаште практике келшен. Икымше гыч кумшо курс марте Кужэҥер районысо «Искра» колхозышто опытым погенам. Правам лийын, сандене вигак тракторым виктараш шынденыт. Шудым удыренам, рулоным шупшыктенам. Грузовой машина денат кудалышташ логалын. Иканаште практикым эртенам да пашадарын налынам.
Бакалавриатым тунем пытарымек, магистратурыш пуренам. Тиде жапыштак ешым погенам, икымше ӱдырна шочын. Ик ий салтак радамыште лиймек, ялозанлык пашаш пӧртылынам. Но водитель-тракторист семын огыл, а тӱҥ инженер семын, – манеш Виталий.
Рвезе тысе пашаеҥ-влакым пален, практикыж годым пашамат пырля ыштен гынат, ондак шкенжым вуйлатыше семын кучаш нелырак лийын.
– Мый тунам 24 ияш лийынам, а пӧръеҥ-влак ты аланыште пашам 30-40 ий дене ыштеныт. Сандене кугу йӱкын пелешташ ӧрмалгенам, нунын деч шуко тунемынам, кутырен, ваш умылен, ик ойыш шуынна. Ынде кудымшо ий ты ялозанлыкыште тыршем. Чыла техникылан, шофёрлан вуйын шогем. Комбайнер, тракторист, водитель-влакын пашаштым организоватлем, чыла машина сай состоянийыште лийышт манын эскерем. Иктаж-мо пудырга гын, кузе тӧрлаш, кушто кӱлеш детальым муаш шонем.
Паша кече кеҥежым куд шагатлан тӱҥалын да латиндеш шагат марте шуйнен кертеш. Но чынже дене паша графикна уке, кунамже йӱдвоштат ышташ логалеш.
Ты сомыл чонемлан лишыл. Мый палем, чын корным ойырен налынам. Тыште калык, технике дене пашам ыштем. Ӱшанем, ялозанлык пашаеҥ дене пырля шочмо кундемналан пайдам кондена.
Икте гына мыйым тургыжландара: ялозанлыкыште паша «шолеш» гынат, пашаче кид огеш сите. Тений тиде утларак шижалтеш. Мыланна полшаш кумылан ямде рвезе-шамычым йодаш логалеш. Йолташем-шамыч сезон пашам ышташ толыт, – палемда тӱҥ инженер.
Тале нападающий
Школышто тунеммыж годым Виталий спортын тӱрлӧ видше дене заниматлен. Поснак кӱчык дистанцийым куржталмаш сайын лектын. Сандене тудым школ кокласе таҥасымашыш модаш ӱжыныт, а вара – районлан. Кызытат спорт дене кылым куча.
– Мыланем футбол поснак келшен, молан манаш гын тиде командный модыш, тыште шуко вий, ӱнар кӱлыт. Мыйым 1966 ийыште верысе колхозын чумырымо «Искра» футбол командыжлан модаш ӱжыныт. Тыге 14 ияш гыч ты командыште нападающий семын модам. Ондак кӧ кузе моштен, туге модынна гын, жап эртыме дене пеҥгыдырак, чулымрак лийынна. Районышто эртаралтше чыла турнирыште, таҥасымаште икымше верыш лектына.
Командыште рвезе-шамыч ик таҥашрак улына. Республик кӱкшытыштӧ модаш кумылаҥынна. Шонымашнам илышыш шыҥдараш «Искра» колхозын председательже Николай Александрович Поликарпов полшен. Тудо мыланна тӱрлӧ роскотлан оксам пуэн. Тений телым Республикысе «Подснежник» турнирыште кандаш команде кокла гыч икымше лийынна. Кызыт Кужэҥер районысо чемпионатын икымше туржо тӱҥалын. Сеҥышыш лекташ тыршена, – палемда В.Мамаев.
Футболым ончаш пелашыже, аваже толыт. Тыгак рвезын сай йолташыже чӱчкыдын ончаш коштеш, тӱрлӧ кричалкым ямдыла. Тыгай годым Виталийын кумылжо нӧлталтеш, вийже лектеш.
Уста гармоньчо
В.Мамаев тыгак 7-ше класс гыч тачысе кече марте Йывансола тӱвыра пеленысе «Мурсескем» калык ансамбльыш коштеш. Кушта, мура, гармоньым шокта. Икманаш, шке усталыкше дене калыкын чонжым савыра.
– Мый гармоньым шокташ ачамын шоктымыжым эскерен тунемынам. 10-11 ияш годым калыкым гармонь почеш мурыктен сеҥем ыле. Шымше классыште тунеммем годым Шернур кундемыш сӱаныш гармоньым шокташ ӱжыныт. Мый каяш келшенам, вет марий сӱан гармонь деч посна сӱан огыл. Вара У Торъял, Морко, Оршанке, Медведево, Кужэҥер районлаште, тыгак Татарийыште сӱанлаште гармонь почеш калыкым куштен-мурыктенам. 60 утла сӱаным шотленам, вара чарненам. Кызытат ӱжыт, но чылаж годым каен ом керт, жап огеш сите, – ойла Виталий.
Паша, спорт коклаште Виталий Александрович ешыж денат жапым пайдалын эртараш тырша. Мария ден Полина марий шӱлышан ешыште кушкыт. Нуно рушла да марла мутланат. Кугурак ӱдырышт тений икымше классыш кая, изиракышт – йочасадыш. Мария почеламутым марла лудмаш конкурсыш ушна, Полина ачажын гармоньым шокталтымыж почеш шке семын кушташ тырша.
В.Мамаев Российысе ялысе модышын республикысе этапыштыже «Механизатор-влак» номинацийыште участвоватлен. Чылажге кум этап лийын: тракторым виктарыме таҥасымаш, подтягиваний да 500 метрым куржмаш. Рвезе кокымшо верыш лектын. Телымат тыгаяк модышыш ушнен. Тушто ече дене каяш да кирым нӧлташ кӱлын.