М.Шкетан лӱмеш Марий драмтеатрыште Йошкар-Оласе школлаште туныктышо, мер пашаеҥ, СМИ да моло организацийыште пашам ыштыше марий-влак дене «йыргешке ӱстел» йыр мутланымаш кокымшо гана эртыш. Ты гана вашлиймаште Кугыжаныш Погын председательын алмаштышыже Е.П.Кузьмин, депутат-влак Л.Н.Яковлева, Н.В.Пушкина, Л.А.Атласкина, тӱвыра, печать да калык-влакын пашашт шотышто министрын алмаштышыже М.И.Матвеев лийыныт ыле.
Кок вашлиймаштыжат йылме, марий илышын ончыкылыкшо нерген каҥашыме. Театрын художественный вуйлатышыже, режиссёр В.А.Пектеев «Кум ака-шӱжар» спектакльым ямдылен. Театр пашаеҥ-влак йодышым шындат: школышто марий йылмым огыт тунем, йоча-влак олаште огыл, ялыштат марла огыт мутлане гын, спектакльже кӧлан? Ончышыжо лиеш мо? Да мом ыштыман: артист-влак сценыште рушла але марла модшаш улыт?
Пытартыш йодышлан вашмут раш: конешне, спектакль марла шындалтшаш. Кӧлан ончыктышашым театр пашаеҥ-влак шке рашемдышаш улыт. А теве огыт тунем, марла мутланыше шагалемме шотышто мыланна чылалан шоныман да мом гынат ыштыман. Уке гын, эре мутланена, а ыштымыже шагал.
– Закон могырым школышто марий йылмым шочмо йылме семынат, кугыжаныш йылме семынат туныкташ чарак уке, тидым туныктышо-влакат пеҥгыдемдат, – манеш Е.П.Кузьмин. – Образовательный стандарт (ФГОС) дене келшышын, ача-ава-влак келшат да йодмашым возат гын, кеч марла, татарла але чувашлат туныктат.
Тугеже молан йоча-влак шагалын тунемыт? Йодмаш дене толшо шагал але йӧршынат уке. Тыште амалжат шуко погына: икте ок кӱл манын шона да шке йочажлан шочмо йылмым ынеж туныкто (тыгай марий ача-ава шотышто ӧраш гына кодеш), весе йоднеже гынат, аптырана-вожылеш, ӧреш, а кумшо… Уло кумшо, нылымше, визымше амалат, очыни. Чарак туныктымо тӧнеж (учреждений) могырымат ышталтеш: посна йылмым тунемаш йодмаш дене толшо ик-кок йочалан школ вуйлатыше посна туныктышым ынеж кучо. Куштыжо кумылан-влакшымат школ вуйлатыше, туныктышо-влак «шӧраш» тӧчат. Кумшо вере книга укелан нелылык уло манын амалым ыштат. Икманаш, ынет ыште гын, амалым кычал веле. Чыла тиде кырча-марча «титак» варажым уло калыкын ончыкылыкшо шотышто кугу нелылыкыш савырна…
Тыгеже марий йылмым туныктышо школ-влак республикыштына улыт. Йошкар-Оласе туныктышо-влак шуко чарак уло гынат, шочмо йылме семынак туныктена, «йӱкшен» огынал маныт: 14-ше №-ан гимназийыште, 21-ше (Семеновка), 27-ше №-ан школлаште.
Йылмым тунемме, туныктымо шотышто кугу пашам республикысе Туныктыш да шанче министерстве ыштен кертеш да ыштышаш, палемдышт вашлиймаште. Л.Н.Яковлева ик ӱшаным ешарыш: «У министр пашам шукерте огыл тӱҥалын, лишыл жапыште ме (марий шӱлышан икмыняр вуйлатыше-влак) вашлийшаш, тудын дене тиде йодышымат каҥашышаш улына. Икойыш шуына, умылымаш лиеш гын, шочмо йылмынам школлаште туныктымаште сай ошкыл ышталт кертеш».
А кызытеш кӱшнӧ каласыме шуко амал коклашке эше иктым ешараш лиеш. Марий йылмым туныктымо книгам «Россий учебник-влак переченьыш» пуртымо огыл, санденат у книга уке. Тыште адакат туныктыш министерстве пашам шуктышаш.
Но чыла тидын дене пырля эше ик амал чаракым ышта: кумыл уке. Кумыл. Йочанат, ача-аванат, вуйлатыше да ты йодыш дене кылдалтше-влакынат шочмо йылмым туныктымо йодышым решатлаш кумыл лийшаш.
Эдуард Иманаев.
Фотом М.Шкетан лӱмеш театр деч налме.
