Тачысе саманыште вуйлатышын сомылжым ятыр ӱдырамаш шукта. Паша, чынжымак, неле: чытышым, еҥ-влак дене ик ойыш шуын моштымым йодеш. Кидыш сапым кучет гын, тудым виктарен моштыман, тунам веле илыш дене тӧр кает.
Провой вел Какшамарий ял шотан илемым ик ий утла чолга марий ӱдырамаш Елена Петровна Майорова вуйлата. Тудо шочмо ялыштыжак еш пиалым муын. 2006 ийыште ялсоветыште вӱдышӧ специалистлан пашам ышташ тӱҥалын, бухгалтер лийын. Тиде профессийлан Елена Петровна Медведево районысо Ежово ялозанлык техникумышто тунемын. А ял шотан администрацийыш пашаш пурымеке, Нижний Новгород олаште Волго-Вятский кугыжаныш службо академийыште кӱшыл шинчымашым налын.
«Чыла вере порядке лийшаш: уремлам электротул дене волгалтарыме, корным тӧрлымӧ, илемлаште арулыкым кучымо, суртыш вӱдым да газым пуртымо, пожар лийын кертме лӱдыкшӧ шотышто да моло пашат. Тидын шотышто ме тургыжланышаш улына.
Ял шотан илемыш шым ял пура, Какшамарий ден Сидельниково эн кугу улыт. Поселенийыште 1864 еҥ ила. Вич меҥге шуйнышо 17 уреман Какшамарий ялыштына таче мартеат газ уке, пӧртым пу дене олтен илена, электрооборудованийым кучылтына. XIX курымышто илена, а тиде йодыш яллаште нелын решатлалтеш. Газификаций – федеральный кӱкшытан сомыл, «Газпром» компанийын келшымыж деч посна тиде пашам тарваташ йӧсӧ. Ме, газым пурташ манын, чыла ыштенна: проектым, экспертный документ-влакым ямдылыме. 2021 ийлан «Комплексное развитие территории по инициативе органа местного самоуправления» программышке логалаш ямдылалтына, тидлан документ-влакым погена. Ӱшанена, тыгай мотор да кугу ялышке канде тулым пуртен кертына», – ойла ял шотан илемым вуйлатыше.
Елена Петровнан каласкалымыж почеш изи яллашке кайыме корным тӧрленыт. Тений Какшамарий ден Сидельниково яллаште ошман корным тӧремденыт, лакылан верышке тыгыде кӱм шареныт. Чылаже 400 тӱжем теҥгеаш сомыл ышталтын. Республик бюджет гыч пурышо ик миллион теҥге оксам чыла кӱлешан пашалан кучылтыныт. Какшамарийыште аварийныйлан шотлалтше уремлам тӧрленыт. Аукционым увертареныт, да подрядчик 1200 квадратный метр корным ачален. Какшамарийыште рӱдӧ вӱдпуч кая, но вӱдыштӧ кӱртньӧ шуко. Тидлан кӧра вӱд техническийлан, уда качествалнлан, шотлалтеш. Тыгай вӱдым бюджет организацийлаште веле кучылтыт. Еҥ-влак шканышт скважиным кӱнченыт але таве гыч вӱдым налыт. А теве Сидельниковышто рӱдӧ пуч дене толшо вӱд пеш тутло, маныт.
Елена Майоровам эше ик йодыш тургыжландара. «Чылан палат: Какшамарий марий композитор-влак Иван Степанович Ключников-Палантайын, Яков ден Андрей Эшпаймытын лӱмышт дене кугешна. Нуным пагален, тоштерым почаш шоненна. Тӱрлӧ вере полышым йодын возенна. Лӱмын ойырымо верыште беседкым ыштенна. Тоштерым чоҥаш манын, фундаментым пыштенна, но пашана шогалын. Посна тоштер лиеш гын, уна, турист-влак толын, нине еҥ-влакын илыш корныштым утыр пален налын кертыт ыле», – ойла верысе глава.
Какшамарий ял федеральный кугорно воктене верланен, садлан Чуваший Республикыш логалаш йӧнан. Чебаксар марет 30 меҥге веле. Тушкак пашашке шукын кудалыштыт. Звенигово райрӱдӧ марте – 60 меҥге. Ялыште школ, йочасад, библиотеке, клуб, врачебный амбулаторий, «вашкеполыш» станций, 7 кевыт улыт. Ял администраций 300 квадратный метр кумдыкан пӧртыштӧ верланен. Туштак – пожарный часть. Кок машина уло, вич еҥ пашам ышта.
Е.Майорован виктарымыж почеш, илемыште иктаж пашам пырля ышташ кӱлмӧ годым, еҥ-влак тӱшкан погынат. Кажне ялыште старосто уло. Субботникым эртарат, шӱгарлам эрыктат, кукшо пушеҥгылам кораҥдат. Ялыште вольыкым ашнат, кеҥежым кӱтӱ лектеш. Шӧрым ялыште илыше-влак вашла налыт, огыт сдатле.
Ты кундемыште весела кумылан, марий тӱвырам саклыше еҥ-влак илат. Какшамарий клубышто Надежда Мишинан «Ӱшанлык», а Сидельниковышто Анатолий Мартыновын вуйлатыме «Юлсем» ансамбль-влак весела да пайдале пайрем-влакым пӧлеклат.
«Ончыкылыклан пашана ятыр уло. Уремлаште лампе-влакым энергийым аныклышылан вашталтышаш улына. Тидлан реконструкцийым ыштыман. «Комфортная городская среда» приоритетан проектым илышыш пуртен толына. Тений йоча площадкым ышташ 99,500 тӱжем теҥгеаш оборудованийым налме, тудым вераҥдыме, ынде икшыве-влаклан модашышт вер уло. Тиде программе 2024 ий марте шуйна, садлан вес уремлаштат площадке-влакым ыштынена. Самырык еш-влак пӧртым чоҥат, икшыве-влак шочыт. Военный учётышто поселенийыште 502 еҥ шога, 35 призывник уло», – мане Елена Майорова.
Вуйлатышын шочмо верым йӧратымыже, тыште пайдам кондаш тыршымыже шинчаш перна. Тудлан йыр улшо еҥ-влак полшат. «Пырляште, тӱшкан пашам ыштен гына ялна пеледалт кертеш. А мый кертмем семын чыла ышташ тыршем», – мане марий чонан еҥ.
Татьяна Пчёлкина.