Йошкар-Олан чын чурийже

Пытартыш лучко-коло ийлаште Марий Элнан рÿдолаже йöршеш у сыным налын. Йошкар-Олан шкешотан архитектуржым, мотор сынжым ончаш еҥ-влак тÿрлö кундемла гыч толыт. А ме шкеже оланан сылнылыкшым ужын моштена мо? Национальный сымыктыш галерейысе башне шагат, Йошкин пырыс да 12 апостол-влакын «лекме» верышт деч молыжым ужын коштына мо? Уке гын, рÿдолана нерген каласкалыше у проект дене палыме лийза.

 

«Йошкар-Ола настоящая» манын лÿмденыт шке проектыштым Евгения ден Иван Павловмыт. Самырык еш пел ий наре Инстаграм соцкылыште Йошкар-Ола дене палдарыше (yo_nastoyachaya) лаштыкым вÿдат.

«Йошкар-Олан чонжо кушто ила? Очыни, Изи Какшан воктенысе тошто пöртласе окнасергалаште, совет жапысе вывескылаште, эше сÿмырыдымö пöртласе кочыртатыше кÿвароҥалаште, Советский уремысе «стлалинке» пöртласе катлен йогышо пырдыжлаште, бульварысе пöртеш келыштарыме маскаронын (айдеме але янлык вуй сынан скульптурын) ончалмаштыже, сöрастарыме театр колоннылаште але купеч особняк пöрт кермычлаште. Ме чыла нине изи ужаш-влакым йöратена, нуным фотоэш арален кодынена…» – возат шке лаштыкышт нерген Евгения ден Иван.

 

 

Шочмо верна мо дене уда?

Фото: Евгения ден Иван Павловмыт.

– Ме ны историк, ны архитектор огынал. Йошкар-Олаште шочын-кушшо да илыше тыглай еҥ-влак улына. Тиде проектым коктынак шонен луктынна. Ме ончыч вес кундемлаш кошташ, тусо историйым палаш тыршена ыле. Шукын лач тыге ыштат. Йот кундемласе тÿрлö оҥай верым кычалына, келгынрак шымлаш, пален налаш тыршена… А шкенан шочмо вернаже мо дене уда? Вет мемнанат олана моткоч тошто, тудын шке историйже уло. Тудын шке архитектур сынже оҥай.

Лач ты шонымашыш шумеке, пелашем дене шочмо олана дене палдарыше пашалан пижна. Ме каныме семын ола уремла дене коштына, кудывечылаш, подъездлаш пурена, тÿрлö изи ужаш-влакым ужаш тыршена, фотом ыштена. Тыге тылеч ончыч нигунам уждымо верлам да моторлыкым ончыктена. Кажне верын, пöртын эртыме корныжым шымлаш тÿҥалынна. Ме оланан тыглай, эре койшо сынжым веле огыл, а вес вел гыч, палыдыме могырым ужаш тыршена. Чыла тидым весе-влаклан каласкалаш манын, Инстаграмеш лаштыкым ыштенна, – каласкала Евгения Павлова.

 

Фото: «Онар» рестораным мотор скульптур-влак сӧрастареныт.

Кызыт «Йошкар-Ола настоящая» лаштыкыште 40 наре савыктыш (публикаций) уло. Кажныштыже икмыняр фотом вераҥдыме.Фото-влак пелен ончыктымо вер нерген информацийым, тÿрлö илыш историйым, шонымашым возымо. Ты шотышто проектын авторжо Евгения тыгерак каласкалыш:

– Мо оҥайже, фото-влакым лукташ тÿҥалмеке, моткоч шукын тауштен возаш тÿҥалыныт, шке полышыштым темленыт. Еҥ-влак ончыктымо верыште лийше да тудын дене кылдалтше илыш историй-влакым каласкалат. Тыге ме чыланат пырля оланан историйжым возена, мондалтшым пöртылтена. Мутлан, тошто йочасадым ончыктена. А ала-кöжö тышке коштын, ятыр шарнымашым арален коден. Але иктаж тоштырак пöрт, тудым сöрастарыше ужаш-влак нерген каҥашена, тунамсе архитектур шотышто шонымашнам ойлена.

 

Эртыше курымла гыч кодшо…

Фото: Красйноармейский слобода уремысе пӧрт

 

Йошкар-Олам шымлыме проектын ик эн пайдале пашаже – тошто годсо оралте-влакым кычалмаш. Тыгайже олаштына шагал огыл. Шукыжо таче кече марте йöршын палыдыме семын «илат», теве-теве нунын верыште у полат кушкын шогалеш. Теве Горький уремысе 25 номеран пöртым ончалаш. Ты пöртым XX-шо курым тÿҥалтыште Царевококшайский уездысе Полиций управленийын секретарьже Евгений Петрович Афонский чоҥен. Революций деч вара тиде оралтыште еҥ-влак иленыт. Кызытат тыште ныл пачер уло, а пöртын тошто сынже таче кече марте моткоч сайын аралалтын. Кодшо курымын тÿсшым тыгак Красноармейский слободасе 15-ше номеран пöртыштö ужаш лиеш. Тыште Икымше тÿнямбал сар годым Австрийысе военнопленный-влак иленыт.

 

Марий Элыште илыше-влак нине пöрт-шамыч нерген лачак Инстаграм лаштыкыште шуко пален налыныт. Чыланат пöрт-влакым историй памятник семын арален кодаш кÿлмö нерген возеныт. Вет «2019-2025 ийлаште еҥ-влакым аварийный илыме вер гыч кусарыме» программе шукталтмеке, нине объект-влак йöршеш йомын кертыт ыле. Еҥ-влакым лыпландараш манын, ты йодышым Евгения ден Иван тÿвыра министерстве дене пырля каҥашеныт. Пале лийын: нине пöрт-влак кызыт оролымаште улыт.

 

Фото: Горький уремысе 25-ше №-ан пӧрт.

 

 

Фото: Окна ӱмбалне — маскарон.

 

Тÿшкан коштыт

Оласе шагал палыме верла нерген возаш тÿҥалме деч вара еҥ-шамыч проектын озаже-влак дене пырля тыгай верлаш пырля лектын кошташ тÿҥалыныт. Тыге «Йошкар-Ола настоящая» тÿшкан ешыже эшеат шукемын. Еҥ-влак яра жапыштым Евгения да Иван дене пырля ола мучко коштын эртарат, историйым але тÿрлö оҥайым пален налыт, шкештат шымлат. Проектын авторжо-влак прогулко сынан экскурсийым ынде Йошкар-Ола мучко веле огыл, тыгак республик мучкат эртарат, шочмо кундемнан öрыктарыше ятыр верлаж дене палдарат.

 

 

Илыш йогын чыла ÿштеш, вашталтылеш. Эртыше пагытым шарныктыше, калыкын историйжым аралыше вер-влак, илен-толын, йöршеш йомын кертыт. Но эртыше пагыт деч посна ончыкылык ок лий, маныт. Садлан ме шке историйнам пагалышаш да палышаш улына. Ӱшанена: Евгения ден Иван Павловмытын проектышт ты шотышто моткоч сай полыш лиеш.