Эрык деч посна кодымо кажне еҥым исправительный колоний пашам ышташ колта. Тыгодым, закон дене келшышын, тудлан кажне ийын 12 кечаш тӱлыман отпуск пуалтеш. Тиде жапым судитлыме-шамыч шукыж годым шке учрежденийыштыштак эртарат, промышленный зоныш пашаш гына огыт кошт.
Но колонийысе южо еҥлан отпуск жапым еш да лишыл еҥ-влак дене пырля, эрыкыште, эртараш йӧн пуалтеш – тиде сомылым республикысе УФСИН-ын судитлыме-шамыч дене воспитатлыме да социальный пашам шуктымо шотышто пӧлка виктара. Тений, мутлан, Марий Элыште эрык деч посна кодымо верла гыч кандаш еҥ отпускшым мӧҥгыштыжӧ эртарен. Нунын кокла гыч иктыже – 6-шо №-ан исправительный колоний гыч Дмитрий Секретарев. Отпускшо нерген тудо тыгерак каласкалыш:
– Колоний деч ӧрдыжтӧ отпускым эртарыме шотышто йодмаш дене администрацийыш мийымем годым, чынжымак мӧҥгӧ колтат манын, пешыже ӱшанен омыл. Кеч отрядыштына дневальный улам, чыла гаяк тӱвыра мероприятийыш, тӧнежысе мер илышыш кумылын ушнем. Вет ты йодышым комиссий (тушко чыла пӧлка ден службысо пашаеҥ-влак пурат) рашемда, а вара колоний вуйлатыше пеҥгыдемда.
Такшым Секретаревым мӧҥгыжӧ колтымо шотышто комиссий еҥ-влак кокла гыч иктат тореш лийын огыл: колонийысе ик тӱвыра мероприятият тудын деч посна ок эртаралт, ятыржым Дмитрий шкеак ямдыла.
– Отпуск нерген сай уверым пален налмеке, моткоч куаненам ыле. Но тидын годымак вачӱмбакем вочшо ответственность шотышто изиш тургыжланенам. Мыланем ӱшанат, тиде ӱшаным мый пудыртышаш омыл. Иктаж йӧндымӧ ситуацийыш логалаш огыл манын, корным «зебрыште» гына вончышаш улам манын шоненам, – умбакыже каласкала Д.Секретарев.
– Кузерак отпускдам эртаренда?
– Моткоч сайын. Тиде жапыште уло родо-тукымем дене вашлийын шуктенам, велосипед дене кудалыштынам, катамаран дене коштынам, Йошкар-Оласе театрлаште спектакль-влакым онченам, рӱдӧ паркыште каненам. Изи Какшан серыште электросамокат дене кудалышташ эн чот келшен.
– Эрык деч посна кодымо верыште вич ий улыда. Тендан шонымаште, тиде жапыште Йошкар-Олаште илыш вашталтын?
– Ола йӧршеш весештын. Рӱдола урем дене кажне кечын ошкедыме, кевытлаш коштмо, маршрутко але троллейбус дене кудалыштме годым тиде вашталтышым от шеклане. Кужу жап олаште от лий гын, шинчалан вигак перна. У оралтылам чоҥеныт, остановкылаште табло-влакым сакеныт, ужалыме рӱдер-влак почылтыныт, парк-влак сылнештыныт. Мыйын шонымаште, эн тӱҥжӧ – еҥ-влак вашталтыныт. Кутырымыштак пуйто весе, нуно порырак улыт гай чучеш. Самырык-шамычат вестӱрлӧ лийыныт – тӱжвал тӱс денат, чийымышт денат. Нуно чолга улыт, ӧрын да вожылын огыт шого. Тидым наркотик ваштареш кучедалмылан пӧлеклалтше автопробег годым поснак шижым. Ты мероприятий отпускемын лач пытартыш кечыжлан логалын ыле.
– Шкендамат вет наркотикым закондымын шаркалымылан мут кучаш шогалтеныт. Тугеже наркотик дене таҥлалтмын эҥгекше нерген ятыр каласкален кертыда?
– Тидыже чын. Исправительный рӱдер гыч автопробегыш ушнышо-влак коклаште мыйын гаяк 228-ше статья почеш шинчыше-шамыч шукын ыльыч. Илышыштем тыгай жап лийын. Но, кӱлеш иктешлымашым ыштен, ончыко кайыман. Отпускем годым Йошкар-Оласе Аза пӧртыш миен тольым, тусо пашаеҥ-влак дене вашлийым. Ты тӧнежлан колонийыштына поро кумылым ончыктышо акцийым чӱчкыдын эртарена да мо кӱлешым наледен колтена. А ынде тушко шкеак миен толаш пиал шыргыжале.
– Аза пӧртыштӧ исправительный колоний гыч толынам манын каласенда?
– Тыгак лийын. Тидлан пешыже иктат ӧрын огыл. Тыгай акцийым эртарымыланна тушто тауштеныт. Ончыкыжым могай вургемым наледаш кӱлмӧ шотышто мутланенна. Кызыт ынде, администрацийна дене кутырен келшен, колонийыштына эше ик акцийым увертаренна. Ыштен налме окса дене электрочайникым да пакчасаска гыч ямдылыме йоча пюрем наледыман.
– Эрыкыште улмо жапыште колонийысе администраций тендам иктаж-кузе терген?
– Мутат уке. Кажне эрдене да кастене колонийысе дежурный частьыш йыҥгыртенам, лӱмем каласенам да мыйын чыла сай манын увертаренам.
– Отпуск деч вара колонийыш пӧртылаш неле ыле?
– Тидлан уэш тунемаш икмыняр жап кӱлын. Но варажым паша, клубышто эртарыме мероприятий-влак дене чылажат веран-верышкыже шинчын. Адакшым, пӧртылмекем, отпускем нерген эре йодыштыныт: кузерак тушто, мо вашталтын?
– Колонийыште эше кум ий наре лийман. Вес ийынат отпускым эрыкыште эртараш кумылда уло?
– Тидын нерген эше ом шоно. Тений октябрьыште судыш ходатайствым пуынем – мут кучымо шотышто мерым вашталташ да исправительный рӱдерыш куснаш. Тыгак лиеш гын, эрык илыш дек лишемаш эше ик ошкылым ыштем. А тыгайже пытартыш вич ийыште латкок кече гына лийын.
А.Канатеев.
Россий ФСИН-ын Марий Элысе управленийжын пуымо фотожо-влак.