31 март – 6 апрель – Аван да икшывын тазалыкышт арня (5 апрель –Неонатологын кечыж – вашеш)
Икшыве шочмо тиде куан веле огыл, но тыгак – моткоч кугу ответственность. Аза шочмеке, икымше арняште да тылзылаште тудын капкылже, койыш-шоктышыжо да вуйушыжо вияҥме шотышто негыз ышталтеш. Лач ты жапыште азам чын ончымо тудын иммунитетшым пеҥгыдемдаш, организмлан тӱрлӧ чер деч аралалташ да ончыкыжым сайын тунемашыже полша. Тидын шотышто ача-ава икшывыштын тазалыкыштлан келшыше условийым кузе ыштен сеҥат? Ты йодышлан Марий Эл Республикысе Тазалык аралтыш министерствын Ава лиймым да йоча пагытым аралыме пӧлкажым вуйлатыше Галина Мурзаева вашешта.
Йӱштылтыман
Азам кажне кечын йӱштылтыман. Тыге ньоган капкылже ару веле огыл лиеш, тиде эше организмым пеҥгыдемдымылан шотлалтеш. Азам кажне кечын ик жапыштак, пукшымо деч ончыч, мушкаш келшен толеш.
36-37 градус леве вӱдыштӧ йочам 5-10 минут деч кужун йӱштылтыман огыл. Тыгодым лӱмын средства-влакым ешарен кертыда. Йӱштылтымӧ деч вара солык дене ӱштса, коваштысе пӱрем-влак нерген ида мондо.
Азам кокымшо гана пукшымо деч ончыч, 8-9 шагатлан эрдене, эше ик «арулык процедурым» эртарыза. Шолтымо леве вӱдеш мамыкым нӧртен, йочан шӱргыжым, кидшым мушса да марле але кагаз солык дене кукшемдыза. Шинчажым (вуйвичкыж гыч нер могырыш) шолтымо вӱдешак нӧртымӧ мамык дене мушса (кажне шинчалан – посна мамык). Неррожым – стерильный нӧшмӱеш нӧртымӧ мамык дене (шӱртӧ семын пӱтырымӧ лийже).
Ӱдыр але эрге икшывым, шормекыже, эре мушман да, вожгоклам ару йолымвал дене кушемден, кечеш 2-3 гана лӱмын кремым але ӱйым йыгыман.
Шочын вочшо азалан икымше кечынак подгузникым чикташ лиеш. Тудым 2-3 шагатлан ик гана але амыргымеке иканаште вашталтыман. Тидын годым теве мом шекланыман: азан шочмекыже, кум кече жапыште шуржо ужарге-кӱреналге, варажым нарынче лиеш. Чызым кочшо аза 5-7 гана шореш, а смесьым кочшо ньога – шуэнрак.
Кочкыш
Азалан эн сай кочкыш – чызе шӧр. Тудым кочкын, аза писын кушкеш да вияҥеш. Ончыкыжым тыгай йочан аллергий, астме але уто нелыт лийын кертме лӱдыкшӧ иземеш.
Чызе шӧр уке гын, пробиотикан да пребиотикан смесьым налза, составше дене тудо чызе шӧрлан келыштаралтын. Азам шортмыж годым пукшыман – тыге азаланат ласка лиеш, чызе шӧрат ситышын погына.
Омо
– Йочам комдык малтыман – тиде азан трукышто колен кертмым 50 процентлан иземда.
– Пеҥгыде матрацыште малтыза, кровать гыч кӱпчыкым, пушкыдо модышым, шокшо леведышым кораҥдыза.
– Пӧлемыште 20-22 градус леве да вӱдыжгылык 40-60 процент лийшаш. Шокшышто аза шагал мала да пӱжалтеш.
Ава да аза
– Аван шочшыж дек пызныме годым йочан шӱлымыжӧ да шӱм кырымыже саемыт, кортизол (стресс гормон) шагалемеш. Икымше тылзылаште азам поснак чӱчкыдын ниялткалыман, кидыште кучыман. Тидыже шочын вочшо ньогам лыпландара веле огыл, нерве системыжымат вияҥда. Азан шортмыжо да йӱкым пуымыжо – тиде тудын «йылмыже»: иктаж-можо коршта але иктаж-мо кӱлеш гын, тудо шортеш, а сай годым тӱрлӧ йӱк-йӱаным луктеш.
– Шочшыда дене мутланыза, мурым мурыза, кидыште нумал коштса – тыге тудын вуйушыжо вияҥеш. Шымлымаш-влак пеҥгыдемдат: икымше тылзылаште йочалан шуко жапым ойырымо гын, кушкын шумекыже, тудо стрессым куштылгынрак илен лектеш.
Тергалтса
– Жапыштыже вакцинацийым эртыме (Национальный календарьлан келшышын) азам ятыр инфекций деч арала: В гепатит, туберкулёз, полиомиелит да моло чер деч.
– Педиатр дене тергалтме анемий вияҥмым, вӱдлу йыжыҥысе дисплазий але неврологий могырым моло нелылык нерген ондакрак пален налаш полша.
Азам ончымаш – тиде шкешотан науко да искусство, манаш лиеш. Тыште кеч-можат, пукшымо але малтыме мурым мурымо лийже, ньоган ончыкылык тазалыкше дене кылдалтын. Икмыняр тылзе азам чын ончен, тудын ончыкылык кужу ӱмыржым саемдеда.
Идеальный ача-ава тӱняште уке, тӱҥжӧ – тӱткӧ, йӧратыше да икшывыда дене пырля шкежат тунемаш кумылан лийза.
Марий Элысе Тазалык аралтыш министерствын материалже негызеш ямдылыме.
freepik сайт гыч налме фото.