Неле-йӧсӧ гынат, кол вӱд йогын ваштареш иеш, маныт. Илышыште чыла нелым сеҥен моштыман да ӱшан дене ончыко кайыман. Марий Турек районысо Кӱшыл Турек ялеш шочын-кушшо, кызыт Морко район Нуж-Ключ ялыште илыше опытан туныктышо, ныл книган авторжо Зинаида Григорьевна Артемьева изинек илышын йӱштӧ-шокшыжым шижын шуктен. Аважын ӱмыр лугыч лиймыж годым тудлан улыжат вич ий лийын. Кова лишыл еҥым алмаштен гынат, мондалтдыме неле пагыт ӱмырешлан чонешыже лакемалт кодын.
Йол ӱмбак шогалын, еҥ икшывым садак ончаш налам манын, тудо ик гана веле огыл шканже ойлен… Ынде икмыняр ий Артемьевмыт суртышто Катя ден Яна илат.
Еш пиал – Морко велне
Йошкар-Олаште Н.Крупская лӱмеш Марий пединститутышто тӱҥалтыш класслам туныктышылан дипломым налмеке, Зинаида Григорьевнам паша корно Морко районыш наҥгаен. Ик жап Кокласола школышто туныктен. Варажым Пусаксола ялыш Виталий таҥжылан марлан лектын да пошкудо Тошметсола ялысе школышто изи икшыве-влаклан шинчымашым пуаш тӱҥалын.
1995 ийыште вате-марий Нуж-Ключ ялыште пӧртым налыныт да тушко илаш кусненыт. Тунам Зинаида Григорьевна кок шочшан самырык ава лийын. Варажым Юмо нунылан эше ик эргым пӧлеклен. Кызыт кумытынат кушкын шогалыныт, ача-ава шулдыр йымач каеныт. Таня ӱдырышт У Торъял районыш марлан лектын, кум шочшан ава. Токтарсола ялысе йочасадыште пашам ышта. Дима эргыштат ешым чумырен, Озаҥ олаште ила. А Саша але шкетынак, Йошкар-Олаште пашам ышта.
Нуж-Ключ школышто Зинаида Григорьевна ятыр ий туныктен, ынде кумшо ий – льготный пенсийыште. А пелашыже Виталий Константинович ондак шочмо колхозышто трактористлан, механизаторлан пашам ыштен, Нуж-Ключ школышто ик жап завхоз лийын. Тудо ынде икмыняр ий пошкудо суртышто илыше ковам социальный пашаеҥ семын онча. Сандене вате-марий шукыжым коктынат мӧҥгыштӧ шогылтыт, вольыкымат ашнат: ушкалым, кок презым, тӱрлӧ кайыквусым.
Шке икшыве гай улыт
Лишыл еҥ-влак деч посна кушкаш пеш шучко. Ты нелылык гоч эртыше еҥ гына тидым сайын умыла. Сандене ача-ава деч посна кодшо йоча-влакым Зинаида Григорьевна чамана, чоныштышт мо ышталтмым сайын пала. Тулык икшывым ончаш налаш шонен. Шочшыжо-влакын кугурак лиймекышт, ты пашалан пижын. Тыгодым тудын Усурт Вараҥыж ялыште илыше Рая акажат икмыняр еҥ икшывым ончен.
– Авам нелын черланыш да илыш дене чеверласыш. Ешыште мый ныл икшыве гыч эн пытартыш лийынам. Сандене, кушкын шуын, иктаж икшывым садак пиаланым ышташ шоненам. Тидын нерген пелашемлан ойленам. Тудын дене кок ӱдырым ончаш налаш кутырен келшышна. 2010 ийыште Йошкар-Оласе «Детство» рӱдер гыч кум ият пелаш Катям, 2011 ийыште рӱдоласе аза пӧрт гыч кок ияш Янам кондышна.
Кызыт ӱдыр-влак кушкын шогалыныт. Коктынат Нуж-Ключ школыш коштыт: Катя 9-ше классыште, Яна 7-ше классыште тунемыт. Катя – тале, писе ӱдыр, спортлан кумылан. Тудо писын куржталыштеш, теннис дене сайын модеш. Школысо тӱрлӧ концертыш, мероприятийыш чолган ушна. Яна тыматле, тудо ава пелен шӱдырнаш йӧрата. Тӱрлӧ конкурсышто шкенжым терга, сӱретлаш, поделкым ышташ йӧрата. Республикысе литературный конкурсышто вийжым терген.
Ӱдыр-влак чылт шкемын гай чучыт. Поро кумылан, мутым колыштшо, пашаче улыт. Вольыкым ончаш, пӧрткӧргым эрыкташ, кочкаш шолташ да моло пашам шукташ полшат. Нуно улыт, да моткоч весела. Лектын каяш тӱҥалыт гын, пеш йокрок лиеш. Эше икшывым ончаш налаш кумыл уло, но илыш ончыкта, – мане З.Артемьева.
Артемьевмыт жапым пайдалын пырля эртарат. Кугу пайрем годым чылан ӱстел йыр погынат, кеҥежым шудым рӱж ыштат, колым кучат, шӱкым кӱрыт, телым ече дене коштыт. Катя ден Яналан тыште илаш чыла условий уло, мо кӱлешым ача-ава эре налын шога. Тӱҥжӧ – нуно шке илыш корныш пеҥгыдын шогалышт.
Возаш мастар
Марий Турек посёлкысо школышто тунеммыж годымак Зинаида Артемьева сылнымутлан шӱмаҥын, почеламутым возкалаш тӱҥалын. Тудо кум почеламут сборникым да йоча-влаклан ойлымаш книгам савыктен луктын. Негызлан шке йоча пагытыштыже лийше историй-влакым кучылтын. Почеламутшо-влак илыш нерген шонаш таратыше, философий сынанрак улыт.
Тичмаш еш тичмаш киндерке дене иктак. Артемьевмыт шонымо семынак кок ӱдырым пиаланым ыштеныт, нунылан тичмаш ешым пӧлекленыт. Тиде пеш кугу куан, поро паша, шонем. А ӱдыр-влак ача-авам умбакыжат куандараш, пагалаш да аклаш тӱҥалыт манын ӱшанем.
