Чын кочкат – таза лият

10-16 апрель – Калорийым шотлымо арня

Кочкыш организмнам витамин да минерал-влак дене пойдара веле огыл, тыгак вийым пуа. Вет кап температурым нормышто кучаш, чыла физический функцийым да биохимический процесс-влакым шукташ, кочкышым шулыктараш шуко энергий кӱлеш.
Садлан айдеме суткаште шканже ситыше калорийым налшаш. Но чот кочкына да вийым шагал пытарена гын, кодшыжо кояшке погына. Садлан кочкышын калорийностьшо айдемын кап нелытше дене чак кылдалтын.
Калорийым айдеме коя (жир), белок да углевод гыч налеш. Тарелкыште ик ужаш коя, ик ужаш белок, ныл ужаш углевод лийшаш улыт.
Коя организмысе клетке-влакым чоҥышо материаллан шотлалтеш. Тыгай кочкыш эн чот калориян. Коян кочкышым шуко кочмо дене ӧрдаш лиеш, садлан кушкыл ӱйым ойыраш сайрак. Тудо шӱм-вӱргорно чер деч арала. Кечыште 1-2 кугу совла кушкыл ӱйым да арняште кум порций колым кочмо сита.
Белок – кочкышын ик эн тӱҥ компонентше. Тудо шылыште, колышто, шӧр кочкышышто, мунышто, отызан кушкылышто (пурса, немычпурса, яшмыкпурса, соя, пӱкш, кечшудо) шуко.
Углевод энергийым пуа. Но сложный манме углеводым утларак кочман. Тиде тӱрлӧ шӱраш, пакчасаска, цельнозерновой кинде, южо фрукт. А сакыр да кондитерский изделий куштылго углеводлан шотлалтыт. Нуным шуко кочмылан кӧра сакыр диабет, ӧрдымаш, кариес, шӱм-вӱргорно чер вияҥыт.
Организмлан эше клетчатке кӱлеш. Тудо кочкышым шулыктараш полша, тыгак шолын пашажым саемда. Тудо пакчасаска ден фруктышто, эрыктыме огыл пырчыште (мутлан, геркулес), шушылышто шуко.
Кечыште 4-5 гана кочман, кочмо коклаште кум-ныл шагат эртышаш. Эрдене тарелкыште белок да углевод утларак лийшаш: тиде омлет, торык але пучымыш. Кечываллан шылым але колым пакчасаскан гарнир але шӱр дене кочман. Каслан пакчасаскан кочкышым ямдылыман. Малаш вочмо деч ик шагат ончыч кӱчымдорыкым, кефирым йӱаш лиеш.

 

Таза лияш манын:
 суткаште мыняр калорийым кочмым эскерыман, коя суткасе калорийын нормыж деч 30 процентше лийшаш,
 кечыште 400 грамм деч шагал огыл свежа пакчасаска (пареҥге деч посна) ден фруктым кочман,
 суткаште вич изи совла деч шуко огыл сакырым да ик изи совла деч шуко огыл шинчалым кочман,
 кочкышым шолтыман але пар ӱмбалне ямдылыман.