Тений 5 июльышто «Кугарня» газетын шочмыжлан 30 ий темеш.
Тӱняште амал деч посна нимо ок шоч. Садлан «Кугарня» газетын шочмыжат жапше годым ала-кӧлан кӱлеш лийын. Ала-кӧлан огыл, а марий калыклан. Теве кидыштем икымше номер. 1991 ий 5 июль. Тиражше: 3000 экземпляр. Газетын икымше лаштыкыштыже самырык актрисе Галина Галкинан мотор фотосӱретше. Тудым фотограф Иван Речкин ыштен. Иван Речкин тачат мемнан денак тырша. Икымше лаштыкыштак – Марий Элын калык писательже Ким Васинын тыланыме шомакше. Тудо воза: «Поро, сай паша ача-коча сугыньлан, ятыр курымаш йӱлалан эҥертыме дене виян. Кеч-могай пушеҥге, пеледыш тӱҥалтышым, кӧргӧ вийым вожшо гыч налеш. Чесле туш гыч мотор озым шочеш, ямле сӓскӓ чумырга, лӧзаҥеш. Тугак марий калыкын илыш саманжат, уш-акыл погыжат, мурызо кумылжат поро традицийлан эҥертыме дене гына вияҥын да одарланен кертеш. «Кугарня» газетна шке пашаштыже тиде традицийым ӧрдыжеш ок кодо, шочмо культурнан эртыме корныжым, чыла ойпогыжым келгын ончыктышаш, тымарте палыдыме да мондалт кодшо фактла дене рвезе тукымым моштен палдарышаш. А палыдымыже але монден кодымыжо але лыҥак уло…» Моткоч келгын каласыме.
Чынжымак, палыдымыже шукак. Шуко улыт оҥай теме-влак, ятыр улыт ойыртемалтше еҥ-влак, поступко да паша-влак. Кажне кечын тӱрлӧ йодыш лектеш да тудлан вашмутым кычалына. Лач чыла тидын нерген ме, «Кугарня» газетын пашаеҥже-влак, возаш тыршена. Тачылан 50 наре лаштыкна уло: «Улам мый Рвезылык», «Погонан рвезылык», «Айдеме да закон», «Еш мландышарыште», «Кузе илет, ялем», «Муро тошкалтыш», «Ой, йӧратымаш…» да молат. Чыла темым тарватымыла чучеш. Самырык-влаклан оптимист лийме койышым шыҥдараш тыршена – вет самырык тукым чыла кертеш, чыла вере шотым муэш, моткоч ушан да пашаче.
Лаштыкым ямдылыше Ирина Степанова.
Александр Абдулов, «Кугарня» газетын икымше тӱҥ редакторжо:
– 1991 ий, ик могырым, неле, но тыгодымак пеш оҥай пагыт ыле. Перестройко лие, Совет Ушем шаланыш. Лач тыгодым «Кугарня» газет ош тӱням ужо. Тудым шочыкташ самырык ӱдыр-рвезе-влак амалым ыштеныт, полшеныт. Марий Элыште тунам самырык-влакын «У вий» ушемышт кугу пашам эртарен шога ыле. Тушко тӱҥ шотышто Йошкар-Оласе творческий еҥ-влак ушненыт. Нуно таче республикыштына кумдан палыме еҥыш савырненыт. Тиде – Геннадий Гордеев, Вячеслав Абукаев-Эмгак, Володя Козлов, Тимофей Петухов, Юрий Русанов, Юрий Байгуза да молат. Газетым оҥайым ыштыме, марий калыклан тӱрлӧ йодышым тарватыме шуын. Шонымаш моткоч шуко ыле, уло вий дене пашалан пижна. Но газет лекме деч вара ик тылзе гыч августышто ПУТЧ (перестройко ваштареш улшо-влак Горбачёвым власть деч кораҥдышт) лие. Компартийым петыреныт. А мемнан учредительже Компартийын марий рескомжо ыле. Ме учредитель деч посна кодна. Оза уке – пашадар уке, оксам огыт ойыро. Туге гынат газет лектын. 1992 ий 1 январь гыч кенета элна рынке акыш кусныш, да январьыште ак чылалан кӱзен кайыш. Неле пагытыш тунам логална. Вара илыш эркын тӧрланаш тӱҥале.
У газетлан ме тӱрлӧ лӱмым темлышна: «Самырык вий», «Рвезылык», «Тулвий». Вара «Кугарня» лӱм чылалан келшыш. Кугарня – марий чимарий калыкын шнуй, эн жаплыме кечыже.
Шкеже тунам комсомол обкомышто пашам ыштенам. Мыйым газет лекме деч тылзе ончыч, июньышто, пашаш шогалтышт. Пеленем вигак 4-5 рвезе тольо: Юрий Байгуза, Геннадий Гордеев, Володя Козлов. Вячеслав Абукаев вара ушныш. Нуно тунам серызе ыльыч, шуко возеныт, журналист пашамат паленыт. Садлан газетым лукташ кугу нелылык лийын огыл, кажнын шке шонымашыже лийын. Эркын МарГУ гыч студент-влакым шкенан деке ушышна. Тольыч Юрий Русанов, Юрий Григорьев, Анфиса Чикаева.
Эн ондак газетым калык коклаш шаркалаш, тудын дене палдараш кӱлын. Тунам Интернет монь лийын огыл, садлан шке лектын коштмо. Тӱҥ пашажым газет пашаеҥ-влак ыштен шогеныт. Ыле мемнан ик чолга марий, патриот, Звенигово район Чакмарий вел гыч Валерий Новиков. Тудын Йошкар-Олаште илашыжат верже лийын огыл. Пальтожым шарен пышта да редакцийыштак мала ыле. Кажне кечын автовокзалыш лектын, марий-влаклан «Кугарня»газетым шаркален, тудын нерген каласкален.
Марий Элысе чыла гаяк районышто газет дене палдарыме. Пелен мурызо-влак Татьяна Денисовам, Станислав Шакировым, молымат налына ыле. Пошкырт да моло вес кундемлаш чӱчкыдын кудалыштме. А икана Удмуртийысе Ныргында да Быргында яллаште вашлиймаш-влакым эртарыме деч вара йӱдым Марий Элыш тарванышна. Йӱд, чот поранан. Корнеш йомна, лумеш пижна. Ончена: кум-ныл меҥге тораште тул коеш. Тушко чылан кайышна да фермыш миен лекна. Фермысе орол пӧртыштӧ йӱдым эртарышна. Эрлашыжым гусеничный трактор кугорно марте луктын кодыш. Кызытат чыла тидым порын гына шарналтем.