Пытартыш ийлаште акрет годсо сылне марий тÿрым шуко еҥ тӱрлаш кумылаҥын. Марий Турек район Арбор кундемын ÿдыржö, МарГУ-н студенткыже Любовь Демьянова тувырым, солыкым, нершовычым, сумкам тошто марий тÿр дене нылымше ий тÿрла.
Сÿретлаш мастар
Арбор кундемышке пурышо шым ял гыч иктыштыже, Лӱсэҥерыште, Люба шочын-кушкын. Лоп, вара Татарстан Республикысе Балтаси районысо Ципья школлаште тунемын. Ешыште ныл икшыве лийын. Люба – кокымшо йоча. Ӱдыр изиж годсек кидпашам ышташ йöратен. Тудо гофрированный кагаз, фоамиранг материал дене тюльпаным, розам сайын ыштен. Студент пагытше годым тӱрлаш шӱмаҥын. Аваж велым коваже уста тӱрлызӧ лийын улмаш.
Л.Демьянова тыгак сайын сÿретла. Тидыже тудлан ачаж деч куснен.
Студент пагытыште тӱрлаш кумылаҥын
Школ деч вара Люба МарГУ-со Калыкле тÿвыра да тÿвыра кокласе кыл институтышко Калык художественный культур пöлкашке тунемаш пурен. Икымше курсышто марий тÿр нерген шуко пален налын, марий орнаментын ю куатан, виян улмыжым умылен. Тыге Люба акрет годсо марий тÿрым икымше гана тÿрлаш тÿҥалын. Кызыт ӱдыр 4-ше курсышто тунемеш.
«Икымше курсышто тунеммем годым туныктышо, кидмастар Ирина Геннадьевна Алексеева тÿрлаш туныктен. Тунам тудо вузысо костюмерныйыште пашам ышта ыле. Тÿрлö вургемым урген. Мужыр деч вара уста кидмастар деке арнялан ик-кок гана «Марий тÿр» кружокыш миен толына ыле. Тушто тÿрлаш эше чот кумылем лекте. Мый Ирина Геннадьевнан ургымо тувырешыже тÿрленам. Нине чием-влакым Озаҥысе, Чебоксарысе, Йошкар-Оласе конкурслашке колтенна. Кодшо ийын МарГУ-што эртаралтше «Радуга над Большой Кокшагой» конкурс годым выставкыште тÿрлеман тувырем-влак дене Гран-прим сеҥен налынам.
Вес туныктышем – Алла Алексеевна Орлова. Тудат мыйым тӱрлаш туныктен, марий тÿрын значенийжым умылаш полшен. Алла Алексеевна Йошкар-Оласе 1-ше №-ан Йоча художественный школышто директорлан пашам ышта. Тушто занятийна лиеш ыле», – ойла Любовь.
XVIII курымсо тӱрым ончен
Тӱрлен шинчаш шуко жап кӱлеш, южгунамже шинча ярна. Но ӱдыр шке пашажым куанен ышта. Тӱрлыде, ик кечымат огеш чыте.
«Тиде пашам тӱҥалме деч ончыч кажне клеткым шотлем, тӱрым кагазышке сӱретлем. Вара гына канва материалышке тӱрлаш пижам. Эн ончыч тушко шем шӱртӧ дене контурым ыштем. Вара могай тӱс кӱлеш, тугай дене кӧргыжым темем. Мел вел гыч «косая стёжка» манме тӱр дене тӱрлем. Тупынь вел гыч тӱрлаш кумыл уло, но кузе ыштышашым раш ом пале. Тӱҥ шотышто шемалге-йошкар, ужар, шемалге-ужар, шем тӱсым пуртем.
XVIII курым годсо марий тӱр-влакым ончем. Тӱрлӧ тоштерлашке коштмо годым тошто марий тувыр, солык, шымакш-влакым телефонышкем сниматлен налам да тудын почеш тӱрлем. Утларакшым геометрический орнаментым кучылтам. Тӱр-влак коклаште Имньын, Кечын образыштым ужаш лиеш. Ӱдырамаш ден пӧръеҥ-влакын вургемыштым тӱрлем.
Чылаже 20 утла пашам уло. Тувырым, манжетым, тыгак тувыр урвалтым тӱрлаш йодыт гын, кум каныш кечыште тӱрлен шуктем. Чылт кугу заказым але ыштен ончен омыл. Палыме-влакын йодмышт почеш гына ыштем. Нунылан вургемышкышт кайыкым, пеледышым тӱрлен пуэнам. Тӱҥалше кидмастар гына улам. Але иктыланат оксала тӱрлен омыл», – ойла тудо.
21 ияш ӱдыр ӱштым пуна, пырдыжыш сакаш йӧршӧ ковёрым пидеш, урга, вургемыш сӱретла. Яра жапше годым тыгак тӱрлӧ модыш-влакым ямдыла. Кидмастар деч иктаж-мом ышташ йодыт гын, тудо нигунам огеш торешлане.
Кызытсе пагытыште самырык-влак тӱрлен шинчаш пешыже огыт йӧрате, шуко жапым компьютер ончылно эртарат. А тиде ӱдыр лывырге кидше дене сӧраллыкым шочыкта.
