Аралыза чон муро семын Йӧратымашым

14 февральШнуй Валентинын кечыже, Йӧратыше-влакын пайремышт. Калыкыште тудын нерген тӱрлын маныт: «Йӧратымаш – комедий дене иктак: икте шортеш, а весе воштылеш» але «Йӧратымаш – пареҥге огыл, тудым окна гыч луктын от кудалте». А тидыже поснак оҥай: «Йӧратымаш омсаш тӱкалта гын, шеклане: уш окна гыч лектын куржын кертеш». А чынжым гын, йӧратымаш – тиде чыла, тиде илыш, чон ласкалык, вий-куат, йочан веселан шыргыжмыже да молат. А чылажат тӱҥалеш икымше вашлиймаш, икымше шинчаончалтыш гыч. А икымше вашлиймаш лиеш кажнын тӱрлӧ.

Галина Якушева, мурызо:

— Пелашем Алексей Петрович дене пырля илымыланна кеҥежым 41 ий шуэш. Ме туддене моткоч оҥайын вашлийынна. Тиде 1970 ийлаште лийын. Мый Звенигово районысо Кӱшнӱр ял гыч улам. Тунемынам Йошкар-Олаште 1-ше №-ан интернат-школышто. Телым каныш кечылан мєҥгє толынам да касвелеш шкенан ял урем дене йолташ ӱдырем деке ошкылынам. Ик качымарийын суртшо воктене вес ялла гыч унала толшо рвезе-влак погынен шогалыныт. Мыйым ужмеке, иктыже кидем гыч пижергемым нале, да рвезе-влак вашла кышкылташ тӱҥальыч. Вара пален нальым: пижергым налшыже Алексей улмаш. Тудо мый дечем ныл ийлан кугурак. Мо оҥайже: Алексейын мемнан ялыште келшыме ӱдыржє ыле. Тудо рвезым армийыш ужатен, но вучен шуктен огыл да весылан марлан лектын. Мый эсогыл шортынам, вет мужыр семын нуно мыланем пеш келшеныт. Тыге ме Алексей дене келшаш тӱҥална. Пелашемын ойлымыж почеш, уремыште мыйым ужмыж деч вара тудо эре мыйын нерген гына шонен.

Кугу сӱаным ыштенна. Тудынат утыжо нимат уке, мыят тулык еш гыч улам. Авам ончычак колен. Палантай лӱмеш музыкальный училищыште кумшо курсышто тунеммем годым ачам чот черланыш, училищым кудалтен, мєҥгє тольым, пашам ышташ тӱҥальым. Но йӧратымаш мыланна вийым пуэн шоген. Кызыт ынде суртымат чоҥен шынденна, кум икшывынат шке сурт-печан улыт. Кумытынат кугу сӱан дене ешаҥыныт.

Вате-марийлан икте-весым эре пагалыман да чаманыман. Ийготым погымо семын тидым эше чотырак да чотырак шижат. Кызыт коктын кузе кужурак жап пырля илаш ыле манын шонем. Пашаш лектын кайымем годым эреак пелашемын давленийжым висен кодем, эмым пуэм. Йӧратымашнам эше кужурак жаплан шуйымо шуэш. Тидымак Юмо деч йодам. Ме венчаялтше улына, садлан Юмо ончылно икте-весым йєраташ, пагалаш, чаманаш пуымо мутым ӱмыр мучко шукташак тыршена. Ешыште ала-моат лиеш, но садак икойыш шуын моштыман. Адакшым ешыште шукыжым ӱдырамаш виктара. Тидым палыман.

 

Татьяна Токтарова, самырык поэтессе:

Мый марлан каенам вуйушым погышо. Тиде жаплан пырля тунемме йолташем-влак чылан гаяк ешан ыльыч, садлан ик жап эсогыл ӱдырвуя шинчын кодам мо манын колянем ыле. Но Юмо мыйым єрдыжеш ыш кодо. Саша Шернур район Тоски ял гыч. Мый Пошкырт кундем Чорай села гыч улам. Тудын дене ме «Эрвел марий» ансамбльыште палыме лийынна. А вашлийынна эн ончыч Республикысе тӱвыра министерствын актовый залыштыже эртыше Молодежный ассамблейын погынымашыштыже. Тудо мыйым «Я сама как презентация» манме гыч шарна, а мый тудым тунамже ужынат омыл. Жап эртымеке, вес ӱдырлан колтымо пеледыш аршашыже мыйын кидыш логалеш (тудын шонымыжо почеш, мый шапаш вариант лийынам). А вара тидат мондалтын. Лач февраль тылзыште Альбина йолташем тудлан пеледыш аршаш шотышто возаш таратыш. Тыге ваш кутыраш тӱҥалынна, а 14 февраль — икымше свиданий кече. «Дэдпул» лӱман кином ончаш миенна. Теве тыге пӱрымаш мемнам ушен. Пырля улмыланна 3  ий лие.

Пелашем — ушан, умылен моштышо да полшышо айдеме. Тудын шыма койышыжо мыйын кумылемым лыпландарен мошта. Пашам ышташ йӱратыше, нелылык деч ок лӱд. Мыйын шонымемым тудо чӱчкыдын илышыш шыҥдара. А Элика ӱдырнам тудо чотырак чамана. Элика тудын дене шып, шыма улеш, ачажын пашам ыштымыжым тӱткын эскерен шинча. А йӱратымаш, чынжым гын, мут дене огыл, паша дене пенгыдемдалтшаш.

 

Алевтина Кузнецова, радиожурналист:

— Пелашем, Эдуард Кузнецов, Параньга район Кугу Пумарий села гыч, военный, майор званиян пенсийыш лектын. Ме икымше гана Марий университетын 3-шо номеран т¢шкагудыштыжо вашлийынна. Тунам мый 1-ше курсышто тунемынам, тудо – кокымшышто. Келшаш тӱҥалынна ныл ий гыч гына. Ушнымеке, тудо ик ий армийыште служитлыш, мый 5-ше курсышто тунемынам. Кызыт кок ӱдырна кушкеш.
Й
єратымаш нерген ойлаш гын, мыланем тиде – чонышто улшо да илаш полшышо кугу вий. Ӱдыр-каче годым ш¢м-чонышто иланыше чоншижмашым илышыште арален моштыман. Ешыште вате ден марий коктынат тидым (куштылго огыл, но моткоч к¢лешан сомыл!) ышташ тунемыт гын, тунам ешыште йӧратымаш ӱмырешлан вожым колта, а пиал почешышт шӱдырнен кошташ тӱҥалеш. Чонышто йӧратымаш тул ила гын, тиде шижмаш (окса уло-уке дене ок кылдалт) йырваш волгыдым шара, илышым тӱзаташ, пиалан йоча-влакым кушташ полша да таза уныка-влаклан ¢шаным шочыкта.

Наташа Пушкина, Марий тӱвыра рӱдерым вуйлатыше:

— Пелашем Андрей Чемышев дене 16 ий наре пырля улына. Тудо Республикысе марий тӱвыра рӱдерыште пашам ышта ыле, ме, студент-влак, «Рвезылык» самырык ушемыш коштмо. Тыге палыме лийын, келшаш тӱҥалынна. 2003 ий 4 сентябрьыште сӱаным ыштышна. Ме тыглай студент сӱан дене ушненна. Кугурак-влак кокла гыч мыйын акам дене курскам лийыныт. Молышт — студент йолташна-влак. Кызытат шарнем: кугу пайремым эртарен колташ тунам оксанат лийын огыл, садланак пайремым арака деч посна ыштышна.

Андрей — моткочак пашаче еҥ. Тиде койышыжо мылам эре келшен да келша. Пашам ыштен моштымыжо деч тунемаш веле кодеш. Адакшым ушан, тунемаш йӧратыше, тыршыше. Тыгай пӧрьеҥ дене илаш куштылго.

Тыняр ий жапыште тудо вашталтын мо? Ик могырым, вашталтын огыл. Вес могыр гыч ончалаш гын, мый декем, мыйын койыш, илыш умылымаш, ыштыме пашам деке тунем шуын, садланак мый декем утларак мелын лийын манын шонем. А мый гын вашталтынам. Эн ончыч тудын ыштыме пашажым ужаш да аклаш тӱҥалынам. Кажне гана шкемын шонымашем пеҥгыдемдем: «Могай сай марий дене илем!» Ийгот эртыме семын пырля илыме айдемын койышыжлан утларак тунемат да тудын гай лияш тӱҥалат. Мыят Андрей гай лияш т¢ҥалынам.

Йӧратымашым аралыман. Ешыште коктын улыт гын, коктынат аралат, йомдарат гын — коктынат йомдарат.