«Лектын каен да пӧртылын огыл», «йыҥгыртымемлан ок вашеште», «мӧҥгӧ гыч куржын»… Тыгай да айдеме йоммо нерген моло увертарымаш-влак чӱчкыдын шинчалан пернат, поснак – соцсетьлаште. Йомыт илалше еҥ-влак, подростко ден йоча-шамычат. Могай амаллан кӧра тыге лиеш? Йомшо еҥ-влакым кузе кычалыт? Лишыл еҥ йомын гын, мом ыштыман?
Нине да моло йодышлан вашмутым Россий МВД-н Йошкар Оласе управленийжын отделенийжым (увер деч посна йомшо-шамычым кычалме шотышто) вуйлатыше А.Г.БАЕВ пуа.
– Артём Геннадьевич, 2023 ийыште отделенийышкыда айдеме йоммо нерген мыняр увер пурен?
– Ӱмаште 266 тыгай йодмашым регистрироватлыме. Ятыр годым айдемым ик сутка жапыште кычал муына, тыгай случайым огына палемде. Такшым 266 йодмаш кокла гыч кажныж шотышто еҥ-влакым кычал муынна. Чаманен каласыман, йӱштӧ игечылан кӧра икмыняр йомшо еҥ кылмен колен.
– Лишыл еҥ але родо тукым кокла гыч иктаж-кӧ йомын гын, полицийыш кунам увертарыман?
– Тыште кажне случайым посна ончыман. Мутлан, айдеме кочывӱдым ок йӱ, тамакым ок шупш, шотан, мӧҥгысӧ тапычке дене шӱкым кудалташ лектын да йомын гын, тыгай годым жапым шуйкалыман огыл, вигак полицийыш йыҥгыртыман. Ала тудо автомашина йымак логалын, ала вуйушым йомдарен да молат лийын кертеш. Южгунам айдеме шӱкым кудалташ лектеш, палымыжым вашлиеш да икмыняр кечылан йомеш, мутат уке, кочывӱд деч посна огыт серлаге. Тыгай ондакат лийын гын, ешыжлан эн ончыч палымыже-влак деке йыҥгыртен йодман, рашемдыман.
– Отделенийышкыда айдеме йоммо нерген йодмашым возеныт. Тудым кычалме паша кушеч тӱҥалеш?
– Йодмашым возышо еҥын каласкалымыж гыч эн ончыч бланкыш возена. Тушто йомшо еҥын кап кӱкшытшым, нелытшым, чурийвылыш сынжым, шинча тӱсшым да тудым пален налаш полшышо моло палым ончыктена. Тыгак кунам, кушто да кузе йомын, рашемдена: Москош пашам ышташ кудалын, колым кучаш але чодыраш поҥгым погаш каен – могай направлений дене пашам тӱҥалшашым мыланна палаш кӱлеш. Вес регионыш пашам ышташ кудалын гын, тусо коллеге-влак дене кылым ыштена. Тыгат чӱчкыдын лиеда: вате-марий вурседылыт, да пӧръеҥ вахтыш пашаш лектын кудалеш, йыҥгыртымылан ок вашеште.
– Амалым рашемдаш гын, еҥ-влак шукыж годым молан йомыт?
– Шукыж годым тиде кочывӱдым йӱмӧ дене кылдалтын. Криминальный сынан случай-влак шуэн вашлиялтыт, тыгайже ӱмаште йӧршеш лийын огыл, 2022 ийыште ик случайым регистрироватлыме.
– Йоча-шамычым кычалаш чӱчкыдын логалеш?
– Ача-ава да икшыве коклаште умылыдымаш лекмеке (школышто «кокытаным» налын, мӧҥгыштыжӧ телефоным поген налыныт да огыт пу), йоча чӱчкыдын мӧҥгӧ гыч лектын кая. Ача-ава кас марте тудым вучат да пелйӱд лишан гына полицийыш йыҥгыртат. 10-11 шагат кастене тудо йолташыж дене малаш кодын але иктаж подъездыште йӱдым эртарен. Тыгай годым тӱрлӧ мессенджерысе чатлаште увертарена, класс вуйлатышыж дек йыҥгыртена.
Икшыве изирак да икымше гана йомын гын, тӱшка сборым увертарена. Ӱмаште теве ик случай ыле. Йоча кастене модаш лектын да мӧҥгыжӧ пӧртылын огыл. Ача-аваже полицийыш йыҥгыртеныт. Ме эр марте тудым кычалынна. А тудо пошкудо подъездыште илыше палыме йочан (аваже пашаште йӱд сменыште лийын) мӧҥгыштыжӧ мален. Эрдене кынелын да мӧҥгыжӧ толын.
– Кычалме годым волонтёр-влакат полшат?
– «Лиза Алерт» кычалме утарыме отряд дене кылна пеҥгыде. Нуно ятыр еҥым кычалме пашаш ушат, поснак – йоча йоммо годым. Икшыве йоммо нерген увер отделенийышкына пурен гын, ме вигак ты отрядыш йыҥгыртена. Мемнан бланкыш возымо, мо кӱлешым рашемдыме жаплан нуно йомшым кычалаш пижыт.
– Идалыкын тӱрлӧ пагытшым шотыш налаш гын, еҥ-влак утларакшым кунам йомыт?
– Шошым да шыжым вуй уш пудыраныме дене орланыше-влакын черышт утыр вияҥеш. Тыгай годым ну но мӧҥгӧ гыч лектын каят. Ӱмаште майыште ӱдырамаш йомын ыле. Икмыняр кече гыч тудым Татарстан Республикыште муыныт, эмлым верыш вераҥденыт, тушечын ӱдырамашым мӧҥгыжӧ конденыт. Икмыняр жап гыч тудо адак лектын каен. Пытартыш уверлан келшышын, ӱдырамашым Йошкар-Ола воктене ужыныт. А октябрьыште тудын лулегыжым чодыраште муыныт.
– Службо годым вашлиялтше иктаж случай ала поснак шарналт кодын?
– Тыгай моткоч шуко. Илалшырак пӧръеҥ, мутлан, ик ӱдырамаш да тудын эргыж дене пырля илен. Ик кечын эрге лийшыж дене пашаш каяш пырля лектыныт. Самырык пӧръеҥ кевытыш тамаклан пурен лекташ тарванен да вучалташ йодын. Вич минут гыч пӧртылмекше, саде илалше пӧръеҥым верештын огыл. Полиций тудым кум кече кычалын, айдемым пуштмо шотышто уголовный пашамат тарваташ шонымо. А пӧръеҥ Марий Эл да Киров кундем чек воктене ик ялыште вес ӱдырамаш дене илен улмаш. Мо оҥайже, саде пӧръеҥ Йошкар-Олаште пырля илыме ӱдырамашлан йоммо кечын эрлашыжым йыҥгыртен да мыйым шолыштыныт, кӱкшӧ савар коклаште виеш кучат манын ойлен. Тудо районысо коллегына-влак полшымо дене мо кузе лиймым рашемденна.
«Айдемын лишыл еҥже але родыжо йомын гын, жапым шуйкалыман огыл, полицийыш миен, йодмашым возыман. Тудын ойыртемалтше палыже, чиемже нерген палдарыман. Тӱҥжӧ – нимом шылтыман огыл, ешыште вурседылмаш, умылыдымаш лийын гын, вигак каласыман», – ойлыш пытартышлан Артём Геннадьевич.
Тений 24 январьлан Россий МВД-н Йошкар-Оласе управленийышкыже айдеме йоммо нерген 22 увер пурен. Чылаштым мумо.
Ирина Александрова.
Фотом freepik.com сайт гыч налме.