Владимир Григорьевич Васильев ӱмыржӧ мучко ветеринарлан ыштен. Ты паша дене вес эллаштат лияшыже логалын. Сулен налме канышыш лекмеке, шкежат ынде ятыр кайыквусым онча.
В.Васильев 1955 ийыште У Торъял район Семесола ялыште шочын. Вич эрган ешыште эн изи лийын. Володя изиж годсек ялозанлык специалист лияш шонен. 1973 ийыште У Торъял кыдалаш школым тунем пытарымеке, посёлкысо СПТУ-што водительлан тунемын. Вара армийыште служитлен. 1977-1982 ийлаште Москваште К.И.Скрябин лӱмеш ветеринарный медицине да биотехнологий академийыште ветеринарный врачлан тунемын. Дипломым налмеке, Йошкар-Оласе ветеринарный станцийыште врачлан пашам ышташ тӱҥалын. Тылеч вара Марий АССР МВД-н подсобный озанлыкшым вуйлатен. «Акашево» чыве фабрикын кугемаш тӱҥалмекыже, В.Г.Васильевым тӱҥ отделенийын управляющийжылан шогалтеныт. Тылеч вара тудлан ялозанлык министерстве пеленысе ветеринарий комитетын кугурак врачше должностьым ӱшанен пуэныт.
1990-шо ийла кыдалне В.Васильев Моско областьысе ветеринарный станцийыште вольыкым вес элла гыч кондымо шотышто врачлан ыштен. Венгрий, Польша, Чехий, Словакий, Германий, Даний да Прибалтика эллаште илаш да пашам ышташыже логалын. Нине эллаште Российыш кондышаш урлык вольыкын тазалыкшым терген да карантин мероприятий-влакым эртарен. Сулен налме канышышке кайыме марте тудо Марий Эл Республикысе ветеринарий комитетын управленийыштыже врач лийын.
В.Васильев яра жапыштыже футболла модеш. Студент улмыж годымак икымше разрядан спортсмен лийын. 15 ий ончыч Йошкар-Ола воктенысе Загуры посёлкышто Владимир Григорьевич пелашыже Маргарита Семёновна дене пӧртым ыштеныт, тушто илат. Эрге ден ӱдырышт улыт.
Васильевмыт пӧрт пеленысе йыраҥыштышт пакчасаскам куштат. Тыгак кайыквусым: кӱрка ден бройлер чывым – шыллан ашнат. Муным мунчышо чыве-влакат улыт. Тидлан кайыклан келшыше вӱта-влакым ыштыме. Диетический шыл, муно, Владимир манмыла, ий мучко ешлан кочкаш сита. Тудо сурткайыкын тазалыкшым эскера. Кызыт яллаште веле огыл, посёлко ден олалаште сурт, садысе але дачысе пӧрт воктене чывым ончаш шонышо еҥ-влак ятырын улыт. Эсогыл южо еҥ оласе балконыштат чывым ашнаш шотым муэш.
Чывым ончаш тӱҥалнеда? Чывым ашнаш тӱҥалаш шонышо-влаклан В.Г.Васильев икмыняр ой-каҥашым пуа.
ОНЧЫЧ ВЕРЫМ ЫШТЫМАН
Мыйын шонымаште, чыве – пий деч вара айдемын кокымшо йолташыже. Чыве – куд тӱжем ий ончычак Азийыште лукмо кайык. Тудо айдемылан «шӱман». Кужун, 20 ий марте, илен, муным 3-4 ий марте мунчен кертеш.
Сурткайыкым налме деч ончыч тудлан верым ыштыман. Ончычсо леваш але мончат тидлан келшен толыт. Но тудым чывылан йӧнештарыман. Ончычак вита кӧргым эрыктен, мушкын, известка дене ошемден дезинфицироватлыман. Телылан шокшемдыман, волгыдо лийже манын, электротулым пуртыман, кӱварыш 20 сантиметр кӱкшыт олымым але пилашӱкым шарыман.
Муным мунчаш пыжашым ыштыман: кум чывылан ик вер сита. Йӱдлан шинчаш вара-влакым йӧнештарыман. Тыгодым ик чывылан шинчашыже иктаж 30 сантиметр лопкытан вер лийшаш.
Конешне, у иктаж пел метр деч кӱшнырак, свай шотан меҥге-влак ӱмбалне ыштен шындыме чыве илем сайрак. Тыгай вӱта воктек кайык-влаклан кошташышт вольерым ыштыман. Мланде деч 15-20 сантиметр кӱшнырак кочмывер лийшаш. Чыве – чоҥештылше да чыла вере пургедше кайык, сандене вольерым кӱшыч да йырым-йыр кӱртньӧ сетке дене печен налман.
УРЛЫКЫМ ШОТЫШ НАЛМАН
Чыве вигак мунчаш тӱҥалже манын, иктаж 40 кечаш таза кайыкым налман. Таза чыве вигак шинчалан перна. Тудо верыште шып огеш шого, йолжо дене ала-мом эре удыркала, тыгодымак нерже дене мландым чӱҥгеда, шинчаже йылгыжеш. Лунчырий кайык нунын коклаште лийшаш огыл. Урлыкым шотыш налман. Йошкарге, немыч урлык чыве, муным шукырак пуа. Но тудын вийже тидын шотышто кум ийлан веле сита. Ош тӱсан чыве-влакын мунылыкышт шагалрак, но вич ий наре мунчен кертыт. Тӱҥалтышлан сурт пелен иктаж 8-10 чыве лийшаш.
Нунын коклаште агытан лиеш гын, сайрак. Тудын икмыняр пайдаже уло. Эн ончычак агытан чыве-влакым арала, эрдене шулдырлажым лоп-лоп пералтен, оҥжым кадыртен муралтен колта. Южо еҥ, агытан мурымо йӱкым колын, кечыгутлан вий-куатым налеш да кечыгут «ылыжше» коштеш. Муно пулдырчо ок лий. Тыгай муно дене чывигымат лукташ лиеш.
КОЧКЫШ
Кокла шот дене ик чыве кечыгут 180-200 грамм наре кочкышым кочкеш. Тидлан тӱҥ шотышто комбикорма кучылталтеш. Но мый нунылан почкалтышым, ужар шудым ешарен пуэм. Ужар кушкылым, выньык семын пидын, авыртыш сеткышке сакем. Нуно тудым чӱҥгат, тыге ешартыш витамин да минеральный вещества-влакым налыт. Чыве-влак йылым йӧратат. Мый лӱмынак кӱнчен погем да пукшем. Эҥерла воктенысе ракушко-влакат рационыштышт эре гаяк лийшаш улыт. Мунышӱмымат тӱэн пукшем. Шаргӱмат пуэм. Тудат кайыкын пагарыштыже кочкышым тыгыдемдаш полша. Кукшо пырчат сурткайыкын рационыштыжо лийшаш, вӱдымат эре йӱшаш.
ТАЗА ЛИЙЖЕ МАНЫН
Чыве эре таза лийже манын, профилактике пашам мондыман огыл. Тидлан чыве вӱтам чӱчкыдын эрыктыман. Йол йымал шартышым эре вашталтыман. Ийлан кок гана вӱташте дезинфекцийым ыштыман. Тидлан известкам але лӱмынак ыштыме дезрастворым кучылтман, тудо ветаптекылаште ужалалтеш.
Кажне ийын чывылан уколым ыштыман, шинчашкыже растворым чӱчыктыман, йӱктыман, бронхит, сальмонелл, чума да аденовирус ваштареш вакцинацийым ыштыман. Кокцидиоз, ларинготрахеит да Марекын черже деч вакцине сурткайыклан ик гана ышталтеш.
Чывын тазалыкшым эскерен шогыман. Эркын тарванылаш тӱҥалше, начарын кочшо кайыкым вигак тӱшка деч ойырыман. Диагностикым ыштен, нуным эмлаш тӱҥалман. Тидлан ветврачым ӱжман. Молан манаш гын южгунам сурткайыкын авитаминозшымат чер деч ойыраш куштылго огыл. Сурт пелен кеч кайыклан, кеч тӱкан шолдыра але тыглай вольыклан кӱлеш профилактике пашам ыштен шогет, врач дене тидын шотышто мутланет, тудын ой-каҥашыжым тӱрыснек шуктет гын, вольыкын тазалыкше пеҥгыде лиеш.
Авторын фотожо-влак.