Эртыше кечылаште Медведево район Яныкайсола ялыш унала миен коштна. Тиде ялыште моткоч поро кумылан марий калык илыме нерген У ий пайремлан эртаралтше ик концертыш мийымына годым пален нална. Йоҥгыдо пу клубышто калык шыҥ-шыҥ погынен ыле. Изижге-кугужге марий муро почеш мурен-куштен каналтышт…
Яныкайсола Шанчара тракт дене кайымаште, Йошкар-Ола деч 25 меҥге тораште верланен. Ял изижак огыл: кок уреман, 117 суртан, тыште 350 наре еҥ ила. Ончыч тудо Нужъял ялсоветыш пурен, кызыт Нурма ял шотан илемыште шотлалтеш. Тыште кум кевыт, йочасад, школ, клуб, ФАП улыт. Кажне оралтыш газым пуртымо.
Ял урем дене кайыме годым шинчалан у пöрт-влак пернат. Тыште илыше-влакын ойлымышт почеш, самырык-влак шочмо верышт гыч торашке каяш огыт тырше, шукын ялыштак илаш кодыт, ешым погат, суртым чоҥат. Тидыже куандара. Но паша вер шотышто нелылык уло, маныт. Яныкайсолаште илыше-влак кокла гыч шукынжо рÿдолашке але вес кундемлашке пашам ышташ коштыт. Ятырын верысе амалкалчын «Премиум» предприятийыштыже тыршат.
– Ты предприятийым вуйлатышылан тауштена. Андрей Волков пум обрабатыватлыме да чоҥымо материалым ямдылыме шотышто пашам шукта. Туге гынат ялна нерген ок мондо. Тыште пареҥгым шында, шурным ÿда, пасу пашам вораҥдара. Ямде олымым, шудым тудын деч налына. Кызытсе илышыште шурнан пасу музейысе экспонатыш савырнен. Ятыр веле оргаж кушкеш, а мемнан тачеш чонна куана. Тылеч посна Андрей теле мучко урем-влакым йытыраяш полша, лумым шÿка. Тудлан тау, – каласыш Яныкайсолаште илыше Фаина Огорелышева.
Фотошто: З.Ласточкина, Ф.Огорелышева, Р.Петухова.
Яныкайсолан моторлыкшо нерген мемнам тиде ялыште верланыше Нужьял школын директоржо Елена Степановна Гордеева каласкалыш. Тудак мемнам ялыште илыше-влак дене палымым ыштыш. Поро кумылан ÿдырамаш тысе калык нерген ик уда шомакымат ыш ойло. Пошкудыжо-влак дене вашлийын, шыргыжалын-пелештен колта. Чыла тидым ужын, кумыл нöлтеш. Шижалтеш: тыште ваш келшен, пагален илат.
– Илышым могайым ужнет, тугайымак ужат. Сайжым верешташ тыршет гын, чонланат куштылго. Мемнан ялна нерген кеч-кö кеч-мом ойла гынат, мый тысе калыкым моткоч поро кумылан, келшен илыше манам. Вуйым шияш амал уке, моштымына семын илена. Кертмына семын вольыкымат ончена: ушкалым, казам, сöснам, сурткайык-влакым… – мане Е.Гордеева.
Фотошто: Зоя Иосифовна ден Георгий Васильевич Коротковмыт пенсийыште улыт. Пöрт воктенысе пÿя нерген телымак тургыжланат. «Пÿя йыр арама укш-влакым кызыт пÿчкеден йытырайыман. Пÿртÿс ылыжмеке, арама-влак шке лывырге парчаштым шаралтен, верысе пÿям сылнештараш тÿҥалыт», – ойлат нуно.
Паша ветеран деке – унала
Яныкайсола ялыште илыше эн кугу ийготан еҥ – Иван Николаевич Смирнов. Тудо 1942 ийыште шочын. Ӱмыржö мучко колхозышто пашам ыштен, трактор дене кудалыштын. Тыгак Медведевосо «Сельхозтехник» предприятийыште тыршен. Кок эргым ончен-куштен, коктынат ты ялыштак посна суртым чоҥен илат. Иван Николаевич ик эргыжын оралтыште вераҥдыме, чатката пу пöртыштö ила.
Пырдыжыште ятыр фотом вераҥдыме. Кажныже лишыл еҥ да эртыше пагыт нерген ушештара.
– Теве ачам. Тудо мыйын шочмо ийынак Сталинградыште лийше кредалмаш годым увер деч посна йомын. Тиде пелашем – Надежда Васильевна. Тудо ÿмыржö мучко медицине пашаште тыршен, шукерте огыл илыш дене чеверласыш… Ава лийшем, пелашемын аваже – Кугу Отечественный сарын ветеранже. Тудо Берлин марте шуын. А тиде – кум уныкам кокла гыч иктыже, изиракше – Йыван. Тудо 2-шо классыште тунемеш, футболла модаш йöрата. Иктаҥаш йоча-влак дене Республикысе футболный командыште шоталтеш. Вес кундемлаште эртаралтше таҥасымаш коштеш. Сеҥыше-влак радамыш логалеш, – каласкалыш Иван Николаевич.
И.Смирнов – пашан ветеранже, тудлан «Знак почёта» орденым пуэныт. Тылеч посна ятыр наградыже-влак шарнымаш семын аралалтыныт. Но суртозан ойлымыжо почеш, ты награде-влакым ончен, коклан чон коржеш…
– Медаль да орден-влакын кÿлешлыкышт могай? Ме ÿмыр мучко шкенам чаманыде эл верч тыршенна, пашам тыршенак ыштенна. Сар пагытыште шочынна, ача деч посна кушкынна… Ӱмыр мучко тыршыме молан йöрен? Тиде орденем-влак молан кÿлыт? Ме, сарын икшывыже-влак, ынде йöршеш шагалын кодынна. Але вара иктжа семын полышым ышташ, ешартыш пенсийым пуаш ок лий ыле мо? Льгот шотышто ойлаш гын, лач электротулым кучылтмылан пел акшым пöртылтат. Тетла нимогай полыш уке. Чонлан йöсын чучеш… – мане пашан ветеранже.
Иван Николаевич дене кызытсе илыш да эртыше пагыт нерген икмыняр жап мутланен шинчышна. Шоҥгыеҥын мутшо-влак чынже денак шонаш таратат. Тудын шинчаштыже – ÿшан тул. Ты ÿшан иктаж-кунам илыш чыныш савырныже ыле…