Кеҥеж пагытын шокшо кечылаже толмо дене мемнам, изижымат, кугужымат, вӱд шкеж деке канаш ӱжеш. Эҥерласе да ерласе яндар, леве вӱдыштӧ йӱштыл лекмеке, шокшо ошма ӱмбалне ырыктыше кече йымалне шыранен кийылтын, жапым пайдалын эртарыме шуэш. Тыгодым эҥер серыште келшыше вер уло гын, тӱрлӧ спорт модыш дене кумыл нӧлтын модаш лиеш. Кеҥежым вӱд воктене каналташ икшыве-влак поснак йӧратат. Нуно, таляка верлашке изирак тӱшка дене погынен, вашваш вӱдым шыжыктылыт, шӱкедылыт, юарлат, вӱд ӱмбаке возын, кидйолыштым шаралтен, льып-льып ыштылын йӱштылыт. Мутат уке, мом ыштымыштым ача-ава, кугурак иза-ака эскерышаш улыт. Уке гын модын-йӱштылмӧ годым таляка вер гыч кенета келгышке каен колташ лиеш. А ийын от мошто гын… Юмет-пӱрышет, вӱдыш пуреҥгаен колашат лиеш. Тидлан шуко жап огеш кӱл, 4-5 минутат сита, маныт.
Конешне, эҥерыште йӱштылаш лӱмынак келыштарыме вер уло гын, пеш сай. Вӱд йымак кайыме лӱдыкшӧ ятырлан шагалемеш. Ик верыште йӱштылшӧ-влакым эскераш утарыше службыланат куштылгырак. А Йошкар-Олаште кок пляжым йӧнештарыме.
Аварийно-спасательный службын ятыр пашаеҥжым тӱрлӧ ситуацийыште еҥ-влакым утарымыштлан правительствын наградыже, МЧС-ын «За спасение утопающих» да «За спасение утопаюших на водах» ведомственный медальже-влак дене палемдыме. Тылеч посна кок пашаеҥлан, сайын пашам ыштымыштым аклен, «Российын сулло утарышыже» чап лӱмым пуымо. Вич еҥын «Марий Эл Республикын сулло утарышыже» званийже уло.
ТӰРЛӦ КЛАСС-ВЛАК УЛЫТ
МЧС-ын Марий аварийно-спасательный службыжын еҥым кычалме да утарыме пашам шуктышо отрядше (1998 ийыштак чумырымо) йӱштылмӧ пагытыште, экшык ынже лий манын, шке тӱҥ сомылжым сайын шукта. Ты службыжо 1996 ий годсек Йошкар-Олаште Луначарский урем 57- ше номеран пӧртыштӧ верланен. Ончычсо йочасадын зданийжым тиде службылан тӱрыснекак угыч келыштарыме да оборудоватлыме. Айдемын илышыжым арален кодышаш верч шоген кертше, шуко палыше, тале специалист-влакым ямдылыме тӱрлӧ класс-влакым ыштыме. Мутлан, илыме пӧртыштӧ газ пудештмеке, утарыме пашам шукташ але кенеташте кугу цистерне гыч иктаж-могай амаллан кӧра нефтепродукт йоген кайыме годым мом ышташ тунемме, водолаз-влакым да моло тӱрлӧ специалист-влакым ямдылыме классвлак улыт.
ЕҤ-ВЛАКЫМ УТАРАТ
Службышто таче кечылан 127 еҥ пашам ышта. Тышечын 102 еҥже – кум тӱҥ пашам шуктышо (газоспасательный, поисково-спасательный да пожар лийме годым аварийно-спасательный) аттестоватлыме специалист. Шошым, кеҥежым да шыжым поисковоспасательный службын специалистше-влак вӱдыш пуреҥгайыше еҥым утарат, чодыраште йомшо еҥым кычалыт. Тыгай пашашт лыҥак. Вет кажне ийын республикнан чодыралаштыже, МЧС-ын данныйже почеш, 70-120 еҥ емыжым, поҥгым погышыла йомеш. Юмылан тау, утарыше службын пашаеҥже-влак чылаштым гаяк муыт, но шижтарат: нигӧлан каласыде, шкетын чодыраш кайышым муаш ӱшан шагал. Вӱдыштӧ айдеме йоммо случай-влакат лиедат. Мутлан, пуш гыч шкетын тӧрштен йӱштылшӧ дене иктажмо лиеш, а пуш йогын почеш ятырлан торла. Тыгодым вӱд йымаке кайышын кушто улмыжым палаш пеш йӧсӧ.
КАЖНЕ РАЙОНЫШТО
1998 ий марте республикыштына вӱдыштӧ лийын кертше экшык деч утарыше 13 еҥан службо гына лийын. А таче кечын тудо тӱрлӧ техникан кугу аварийно-спасательный службышко савырнен. Тушто аварий да тулеч моло тӱрлӧ азапыш логалше еҥ-влакым утарыше 7 формированийым ыштыме. Эн кугужо – Йошкар-Олаште 33 еҥан аварийно-спасательный отряд. Тудо рӱдолаште, Медведево, Советский районлаште лийше вучыдымо тӱрлӧ ситуацийыште утарыме задачым шукта. Шернурысо аварийно-спасательный группо Кужэҥер, У Торъял, Марий Турек, Параньга районлаште, Морко районын икмыняр ужашыштыже шке пашажым ышта. Волжск, Звенигово олалаште, Кокшайск посёлкышто тыгаяк групповлак улыт. Козьмодемьянск ден Юриныштат тыгай группо-влакым погымо.
Н.С.Самойлов, Марий аварийно-спасательный службым вуйлатышын оперативный паша шотышто алмаштышыже.
КӰКШӦ КВАЛИФИКАЦИЯН УЛЫТ
Утарыше-влак службышто чылан гаяк кӱкшӧ квалификациян улыт. Пашашке налме деч ончыч нунын тазалыкыштым чот тергат. Эн ончычак тыгай еҥ армийыште служитлышаш, кыдалаш специальный образованиян лийшаш, спортсмен гын, эшеат сай. Кандидатын кокыт деч шагал огыл водительский категорийже улмо уто огыл. Вет пашаеҥвлак кажне кечын йолташыштым алмаштен, туткарыш тӱрлӧ машина дене писын кудал кертшаш улыт. Тыште водитель уке. Пашаеҥ тыглай утарыше гыч тӱҥалын кумшо, кокымшо классан специалист марте кушкын кертеш. Службо годым кажне утарыше 6-7 паша специальностьым налын сеҥышаш. Шым специальностян да кӱшыл образованиян пашаеҥлан «Икымше классан утарыше» квалификаций пуалтеш. Тиде – кызытсе илышын йодмашыже.
У СУДНО ТОЛШАШ
Республикысе аварийно-спасательный службышко вашке воздушный подушкан судно толшаш. Тунам идалык мучко утарыме пашам шукташ куштылгырак лиеш. Молан манаш гын катлен торлышо ий ӱмбач, поснак эҥгекыш логалше «колызо-шамычым», тыглай йӧн дене утараш пеш неле. Утарыше шкежат вӱдыш пуреҥгаен кертеш. А ий моклака кокла гыч кеч-кӧмат, спасательный кандыра дене пидме еҥымат, лукташ куштылго огыл.
Утарыше службын пашаеҥже-влак еҥшамычым туткарла гыч утарымаште таче кечылан кугу пашам шуктат. Тиде радамыш чынже денак чон йодмо почеш толшо специалиствлак погыненыт. Мыланна, тыглай еҥ-влаклан, илышыштына туткар лийме годым нунын утарен кертмышт нерген шарныман. Телефон номерышт – 112.
Иван РЕЧКИН. Авторын фотожо-влак.
Вероника МУСТАЕВАН видеожо.