Илышыштым спорт дене изинек кылдаш шонышо ӱдыр-рвезе-влак школ деч вара шукыж годым Йошкар-Ола воктенысе Семёновка селаште верланыше Олимпийский резерв училищыш тунемаш пураш ямдылалтыт. Тушто профессионал спортсмен семын кушкаш чыла йӧн ышталтын, базе сай. Но ты училищыш логалаш ик кумыл веле шагал, республикысе да Российысе таҥасымашлаште сеҥымаш-влак, могай-гынат разряд лийшаш улыт. Спортын могай видше дене йоча-влак утларак заниматлат? Мыняр икшыве училищыште тунемеш? Тиде да моло йодыш шотышто училищын директоржо, Марий Элысе волейбол федерацийын председательже Андрей Владимирович Сидоркин дене мутланышна.
— Тачылан 160 наре тунемшына уло. Ӱдыр-рвезе-влак куштылго атлетике, ече, иймаш, дзюдо, греко-римский кучедалмаш, тайский бокс, кёкусинкай карате, футбол, гимнастике отделенийлаште тунемыт. Тений эше самбо секцийым почынна. Икмынярымше ий училищыште ешартыш образованийым пуэна – физический культур ден спорт аланыште кадрым угыч ямдылыме шотышто курс уло. Тиде курсым кажне ийын 15-20 студент тунем пытара, физический культур да спорт педагог лийын лектеш.
Йоча-влак училищыш 9-ше класс деч вара толыт да 3 ият 10 тылзе мемнан дене тунемыт.
— Студент-влак коклаште шуко спортсмен Российын сборныйыштыжо?
— Кызытеш вич тунемшына сборныйыш логалын. Байдарке да каноэ дене ийме дене сборныйышто выступатлыше Артём Коровиным, куштылго атлет Кирилл Семёновым, ечызе Ярослав Егошиным поснак палемдыме шуэш. Моткоч тале улыт. Моло тунемшына-влакат тӱрлӧ турнирыште республикнан чапшым эреак сайын аралат.
— Оксам тӱлыман занятий-влакым училищыште эртареда?
— Кажне ийын бюджет верыш латвич еҥым налына. Нуно пытартыш курс марте оксам тӱлыде тунемыт, столовыйышто кочкыт, тӱшкагудышто илат. Тылеч посна вес олалаште эртаралтше турнирлаш яра коштыт.
Тыгак очно за зоачно тунеммылан оксам тӱлыман вер-влак улыт.
Училищыште тунемше йоча-влак пеш чолга улыт, но южышт турнирлаште начарынрак выступатлат, призовой верыш огыт логал. Нунылан мастарлыкыштым нӧлташ, кӱкшытыш шуаш, конешне, полшыман, таҥасымашлашке чот ямдылыман. А тидлан ешартыш занятий-влак кӱлыт. Садлан оксам тӱлыман спортивный подготовко услугым темлена.
— Училищыш тунемаш пураш манын, йочалан мом ыштыман?
— Бюджет верыш конкурс кугу. Олимпийский резерв училищын студентше лияш шонышо-влак спортын олимпийский видше-влак дене заниматлышаш улыт. Спорт мастерыш кандидат але икымше разрядан лийман. Россий первенствылаште, Юл кундем федеральный округ кӱкшытышто эртаралтше конкурслаште сеҥыше-влак радамыш логалман, республикысе чемпионатлаште икымше верым налман.
— Училищын специалистше-влак районласе школлашке лектын коштыт?
— Кертмына семын лектын коштына. Шкенан пашана нерген йоча-влаклан каласкалена. Училищын специалистше-влак йоча-влакым спорт школыш, Олимпийский резерв училищыш тунемаш пураш ямдылат. Ӱмаште Шернур посёлкышто футбол дене спортподготовко пӧлкам почынна. Кок группо изирак йоча-влак тушко коштыт. Ме тренерлан оксам тӱлена. Йоча-влакым Йошкар-Олаште эртаралтше турнирлаш кондыштарена. Пӧлкалан мечым, тӱрлӧ оборудованийым налын пуымо. Но футбол дене занятий-влак яра огытыл.
Районлаште филиал-влакым почмо нерген ойлаш гын, тиде паша куштылгыжак огыл. Олимпийский резерв училищыш талантан йоча-влакым ойырен налына. Ик район гыч тыгайлан кокыт-кум йочам шотлаш лиеш. Адакшым филиалым почаш шуко окса, кӱкшӧ квалификациян тренер-влак кӱлыт. Кызыт училище пелен спортивный профилян школ-интернатым почмо нерген шонена. Тыгай школ-влак шуко регионышто уло. Ты школ-интернатыш 6-7-ше класслаште тунемше тале йоча-влакым налына ыле. Молодежный политике, спорт да туризм министерстве дене пырля тидым ыштен шуктена манын ӱшанем.
— Материально-технический базыда чӱчкыдын уэмдалтеш?
— Тыршена жапыштыже чыла уэмдаш. 2017 ийыште «Спорт школ ден Олимпийский резерв училище-влакым оборудований дене пойдарымаш» федеральный программе почеш 9,5 миллион теҥгеаш оборудованийым налынна. Общефизически шуаралташ полшышо инвентарь-шамычым, дзюдо, самбо дене заниматлаш чапле татами ковер-влакым налынна.
— Тӱрлӧ занятийлан оксам тӱлыман. А ик занятий мынярыш шуэш?
— Мутлан, тренажерный залыште ик занятий – 70-80 теҥге. Изи йоча-влаклан футбол секцийыш коштмо ик кече тренировко 200-300 теҥгем шога. Занятий-влак «Арена «Марий Эл» манежыште, ФОК-лаште эртаралтыт.
— Сборныйышто улшо спортсмен-влаклан училище окса дене полшен шога?
— Тале спортсмен-влак кугу кӱкшытыш шуышт манын, чыла ыштена. Экипировкым налын пуэна. А тиде шулдыжак огыл. Мутлан, вӱдым куымо нерген ойлаш гын, ик пуч 300 тӱжем утла теҥгем шога. Спортсмен-влаклан таҥасымаш деч ончыч медико-биологический анализым сдатлыман. Тидланат окса кӱлеш. Спортсмен дене пырля тренерланат полшен шогыман. Тудым квалификацийжым нӧлтымӧ курсыш колтыман, ешартыш пашадарым тӱлыман. Сайын тунемше ӱдыр-рвезе-влаклан тыгак стипендийым пуэна.
— Тренировкылаште медицине пашаеҥ-влак улыт мо?
— Ӱмаште медицине пашалан лицензийым налме, ынде шкенан спортивный врачна да медсестрана уло. Тидлан кӧра тренировко паша утларак саемын. Врач тренировко нагрузкым эскера, йоча-влакын давленийыштым виса.
— Коллективда кугу?
— Штатыште – 50 наре еҥ. Тушеч 7 еҥ тренерлан ышта. Тылеч посна ӱжмӧ тренер-влак улыт. Кажныже тыршен пашам ыштена, тунемшына-влак верч тыршна.
Олимпийский резерв училищын ик эн виян студентше Артём Коровин дене палымым ыштена. Волжск олан шочшыжо ӱмаште Италийыште эртаралтше байдарке да каноэ дене вӱдым куымо дене Европын первенствыштыже да Болгарийыште лийше тӱнямбал первенствыште ший медальым налын.
Артём кумшо курсышто тунемеш. Спортын ты видше дене 10 ий наре заниматла. «Молан лачак байдарке да каноэ дене вӱдым куымаш? Мыйын, руш манмыла, выбор лийын огыл. Авамын могырым кочам дене чӱчӱм спортын ты видше дене тренер лийыныт, мыйымат тидлан изинек шӱмаҥденыт. Спортын тиде видыштыже сеҥымашке шуаш манын куржталыштман, сайын ийман да ече дене коштман. Икманаш тиде спортын шуко функциян видше. 16 ияш улмем годым спорт мастер лӱмым суленам, кокымшо ий Российын сборныйыштыжо улам. Мыйым Александр Евгеньевич Мещеряков тренироватла. Пеш виян спортсмен. Тӱрлӧ таҥасымашке чӱчкыдын коштам. Тиде арнян Италийыш сборыш каем. Тылеч ончыч Турцийыште тыгаяк сборышто лийынам. Телым тренировко-влак утларакшым спортзалыште эртаралтыт. Занятийлаште спринтер да стайер (кугу дистанцийыш куржшо) группо-влаклан шелалтына да тӱрлӧ упраженийым ыштена», — ойла рвезе.