Святитель Лука

Святитель Лука (Войно-Ясенецкий) 1877 ий 27 апрельыште (кызыт 9 май) Керчь олаште шочын. Шочмо годым пуымо лӱмжӧ Валентин улмаш. Ачаже нужнаҥше поляк дворян тукым гыч лийын да католик верам кучен. Икмыняр жап гыч ешышт Киевыш каен да Крещатикыште илаш тӱҥалын. Аваже Мария Дмитриевна (Кудрина) вич йочам ыштен. Тудо православный верам кучен, шочшыжо-шамычымат туныктен. Лишнак Киево-Печерский лавр верланен. Тушко тӱжем дене калыкын кумалаш коштмыжо Валентинын чонжым тарватеныт. Тудо изинекак сӱретлаш йӧратен, гимназийыште тунемме жапыштак художественный училищым пеш сайын тунем лектын, умбакыже Петербургысо академийыш корно почылтын.

Тӱрлӧ чер дене орланыше-влакым ужын, Валентинын чонжо коржын, сандене врач лияш шонен пыштен. Тыге Киевысе университетым 1903 ийыште тунем пытарен. Японий дене сар тӱҥалмеке, Йошкар Ырес отряд дене пырля Мӱндыр Эрвелыш каен, Чита олаште хирург отделенийым вуйлатен, пеш неле операций-влакым сайын шуктен. Тыштак медшӱжар Анна Ланская дене палыме лийын да, нуно венчаялтыныт. Туберкулёз черлан кӧра пелашыже 1919 ийыште колен, пӧръеҥлан шкетланже ныл йочам ончаш кӱлын.
Валентин Феликсович 1916 ийыште «Региональная анестезия» теме дене докторлык диссертацийым арален. Пашажым пеш кӱкшын акленыт да премийым пуэныт.
1917 ий гыч 1923 ий марте Ташкент оласе эмлымверым вуйлатен. Тунамак медицине школышто туныктен, черкылан полшен. Епархийын съездыштыже ыштыме докладше владыке Иннокентийлан чот келшен. «Доктор, Тыланда священник лияш кӱлеш», – манын тудо. «Тидлан Юмын эрыкше уло гын, священник лиям», – вашештен врач. Ончыч тудым диаконлан, арня гычак иерейлан шогалтеныт. Кок ий эртымеке, тудо Лука монах лӱмым налын. Май мучаште епископ саным пуэныт, а июньышто арестоватленыт. Ончыч Москваш колтеныт, тушечын – Енисейыш. Пытартыш 400 меҥгым чатлама йӱштыштӧ йолын каеныт. Ссылке кундемыштат вер гыч верыш колтылыныт, но кеч-куштат владыка Лука еҥ-шамычым эмлен, операцийым ыштен, черкыштат служитлен. Кум ий гыч Ташкентыш пӧртылын, шымлымаш пашам шуен, пашам ыштен, служитлен. Эрыкыште илаш кужунак логалын огыл, 1930 ийыште адакат ик ийлан петыреныт. Вара кум ийлан Архангельскыш ссылкыш колтеныт.
Ташкентыш пӧртылмек, икмыняр жап гыч Андижан олаш илаш куснен. «Очерки гнойной хирургии» пашажым савыктен луктын. Каласыман: ты паша Кугу Отечественный сар годым хирург-влаклан тӱжем дене сусыр салтакын илышыжым арален кодаш полшен.
Владыка Лукам 1937 ийыште адак арестоватленыт, 13 сутка йӱдшӧ-кечыже «конвеер дене» йодыштыныт, каналташат, малашат эрыкым пуэн огытыл, шояк кагазыш кидпалыжым пыштыктынешт улмаш. Но владыка 10 кече нимом кочкын огыл гынат, пеҥгыде кодын, кӱштымыштым шуктен огыл. Тудым ынде Красноярск крайысе ик селаш колтеныт. Тушто Кугу Отечественный сар тӱҥалмешке илен. Сар тӱҥалмеке, тудын пеш тале хирург улмыжым шотыш налын, Красноярск олаш конденыт. Госпитальыште тӱҥ хирург лийын. Патриархий тудым Красноярскын архиепископшылан шогалтен. Икмыняр жап гыч владыкам Тамбовыш кусареныт, фронт линий воктенысе 150-ше военный госпитальын пашаштыже полшаш кӱштеныт. Сар деч вара владыкам «За доблестный труд в годы Великой Отечественной войны» медаль да икымше степенян Сталинский премий дене палемденыт.
Владыка Лукам 1946 ийыште Крымын да Симферопольын епископыштлан колтеныт. Тыште тудо «Дух, душа и тело» лӱман шымлымаш пашажым возен пытара. 1958 ийыште сокыр лиеш гынат, эше кум ий еҥ-влакым эмла, черкыште служитла, епархийым вуйлата. Тудын чын диагнозым шынден моштымыжо, паремден керташ лийдыме черан еҥ-влакым йол ӱмбаке шогалтымыже шукыштым ӧрыктарен.
Владыка 1961 ий 11 июньышто, Россий мландыште волгалтше чыла святой-влакым пагален шарныме кечын, колен. Тудын дене чеверласаш, пытартыш гана таум ышташ йӱдшӧ-кечыже толыныт. Тойымо годым ужатен кайыше еҥ тӱшка кум километрыш шуйнен. Вараже черле-влак шӱгарже деке толаш тӱҥалыныт, тудым сӧрвалыме дене паремыныт.
1996 ийыште владыка Лукам святой ликыш пуртеныт. Тудын мощыжо Симферопольысо Святой Троице лӱмеш кафедральный соборышто аралалтеш. Тудын лӱмжӧ дене кылдалтше шуко чудо тӱнян тӱрлӧ верлаштыже кызытат лиедат. Каласкалат: ик грек пӧръеҥ неле операцийым ыштыкташ Германийыш миен. Хирург-шамычлан пондашан доктор полшен, пеш кӱлешан каҥашым пуэден. Таум ышташ манын, операций деч вара тудым кычалыныт. «Тошто формо халатым чийыше доктор кушто?» –йодыныт. Но нигуштат муын кертын огытыл. А операцийым шуктышо врач-влакын спискыштышт мучаште кид дене ешарен возымо улмаш: архиепископ Лука.

 

Надежда Федосеева ямдылен.