Эше икмыняр ий ончыч калыкыште «Вашке шинчымашым налмылан тӱлаш тӱҥалына» манме ой кошто . Тидыже тунам шуко еҥым шонкалаш да тургыжланаш таратен. Кузе тыге? Вет ожнысек кугыжаныш мыланна шинчымашым чылт яра пуэныс! Но жап эртыме семын тыгай шургымаш лыпланыме гае лие. Ала утларак умылен шуктенна, ала тунемалтын… Но сайын шоналташ гын, школлаште йоча-влак кызытат яра тунемыт. Лачак икмыняр вере посна урок-влаклан тӱлыман. Мутлан, логопед деке коштмаш, англичан йылме урок але куштымаш кружок. Чыла тидыже ешартыш шинчымаш радамыш пура. А ешартыш шинчымаш – тӱҥ огыл.
Окса, окса…
Окса йодыш кызыт весын шотышто тарвана: книгам наледыман, тӱрлӧ кырча-мырчалан оксам погыман… Южо вере классышке партым, шкафым да тулеч молымат ача-ава-влак шкеак наледат. Чылан палатыс, закон почеш нимогай тунемме верлаште оксам погышаш огытыл. Садлан тидын шотышто лӱмын комитет ышталтеш, вуйлатыше ойыралтеш, тушто ача-ава-влак йӱклымашым эртарат. Вара чылан ик ойыш шуыт, шке кумылын оксам погат да мо кӱлешым наледат. Тыге официально ыштыме гай лектеш. Оксам ача-ава-влак шке кумылын погат, а школ огыл. Школын тыште нимогай титакшат уке. Садлан шинчымашлан тӱлена манаш ок лий, вет тӱҥ предмет-влакым тунеммылан тӱлымӧ ок кӱл.
Йочасад шергырак?
Пытартыш жапыште шийвундо йодышым утларакше икшывыштым йочасадыш колтышо ача-ава-влак тарватат. Такшым, школ семынак, тыште ача-ава комитет ышталтеш, адакат шке кумылын оксам погымо паша шукталт шога. Но шонаш таратыше амалже весе: кызыт йочасадлаште чӱчкыдын ешартыш шинчымашым пуышо кружок-влак темлалтыт. Шукырак шинчымашым налаш йӧн уло гын, сай веле огыл мо? Но тыгайже ятыр вере, поснак олалаште але райрӱдылаште, оксала эртаралтеш. Йочам кидпашалан туныктынет – тӱлӧ, йылмыжым лывыртынет – тӱлӧ, тазалыкышым пеҥгыдемдынет – адак тӱлӧ. Ик йочасадыште тыгай кружок 5-6 наре лийын кертеш. Кажныжын – шке акше.
Кушеч тыгай кружок-влак лектыт? Закон почеш нуно эртаралтын кертыт мо? Тидын нерген ме Йошкар-Оласе образований управленийын дошкольный образований шотышто тӱҥ специалистше, педагогике шанче кандидат Юлия Николаевна Соловьева дене мутланышна:
– Йочасадлаште тӱҥ образований деч посна ешартыш образований пуалт кертеш. Йоча-влакын яра эртаралтше кружокыш веле огыл, тӱлыман кружокышкат, студийышкат, спорт секцийышкат кошташышт йӧн уло. Чыла тиде – добровольный манме паша. Кажне икшывын ача-аваже шке ойыра: кошташ тӱҥалеш йоча иктаж-могай кружокыш але уке. Тылеч ончыч йоча садлаште ача-ава-влак анкете йӧн дене эше могай шинчымашым пуаш кӱлмым шке ойырат. Анкете – йочасадлаште ешартыш образованийым пуаш тӱҥалмын икымше этапше. Вара гына тушто пашалан пижыт: кӧ кружокым эртараш тӱҥалмым ойырат, келшыше программым ыштат. Палемден кодыман: тиде программе йоча-влаклан пуымо кугыжаныш стандартым ончылтышаш.
Икманаш, йочасадлаште кучылталтше кугыжаныш программе чыла шотыштат сай, тудо кажнылан тичмаш шинчымашым пуа. А ешартыш образовательный программе кугыжаныш программе деч шукырак да гелгырак шинчымашым пуышаш. Мутлан, йоча-шамычым воспитатель сӱретлаш але тӱрлӧ кидпашам ышташ туныкта, а ача-ава-влак эше вес тӱрлӧ мастарлылан туныктынешт гын, йочам ешартыш кружокыш колтат.
Йочан кумылжо ынже код
Икмыняр йочасадыште тыгай сӱретымат ужаш логалын. Мутлан, йоча-влак ешартыш шинчымашым пуышо тӱлыман кружокыш коштыт, тыште кушташ тунемыт. Тыге туныктышо дене пырля мотор куштымаш-влакым ямдылат. Йоча садыште шыже бал але у ий я вес пайрем годым кружокыш коштшо йоча-влак ача-аваштлан мастарлыкыштым ончыктат. Нуно, кӧн ача-аваже-влак оксам тӱленыт. Кӧ тунемаш коштын. А кӧжӧ коштын огыл гын? Тыгай-влак пайрем годым пӱкеныште ончен шинчат. Тыгаяк сӱрет ыле ик пайремыште англичан йылме кружокыш коштшо-влак дене. Нуно мотор мурым муралтышт, а кӧ англичанла тунемын огыл, колыштын шинченыт. Тидыже чынла ок чуч.
– Тыгай годым йочасадыште пашам ыштыше-влак, поснак тӱҥ воспитатель, пайремым эртарыме радамым моткоч шонен ямдылышаш улыт. Эн ончычак йоча-влакын тунемме стандартыштым ончыктыман, мом кажне икшыве ыштен мошта. Ойыркалаш огеш лий. Вет музыкым тунемме годым йоча-влак ритмикымат тунемыт, нуным туныктышо кушташ туныкта. Тидым кугыжаныш стандарт йодеш. А студий да кружок-влакыш коштмо лектыш дене моктанашлан посна концертым ышташ лиеш. Икшыве-влакын кумылыштым кодыман огыл, тидыже йоча садыште тыршыше-влакын пашам йоҥылыш шуктымыштым ончыкта, – каласыш Ю.Н.Соловьева
Тыгак Юлия Николаевнан палемдымыж почеш, йочасадыште ик тӱшка йоча ешартыш занятийыш каен гын, весе-влак тидын годым яра шинчышаш огытыл. Икшывын кажне минутшо – у шинчымаш. Тидым кажне воспитатель палышаш, а йоча садысе администраций тудын пашажым тергышаш.
Тӱлыде лиеш мо?
Такшым илыш ончыкта: кызыт ача-ава-влак кокла гыч шукынжо йоча садыште кружокым почаш шкеак йодыт. «Нимогай кружок уке гын, могай тиде йоча сад?» маныт нуно. Ешартыш шинчымашым пуышо йоча сад веле чаплылан шотлалтеш. Но тыште тӱлыман кружок нерген веле ойлыман огыл. Вет йоча ешартыш шинчымашым тӱлыдеат налын кертеш. Тиде паша республикысе районлаште верланыше йоча садлаште поснак сайын шукталтеш. Ешартыш кружокым кеч-могай воспитатель вӱден кертеш. Тидым ышташ ача-ава-влак йодыт.
Вес йодыш: кажне кружок але секцийже кӱлеш мо? Палымемын икшывыже ныл ий гыч шымий марте англичан йылмым тунемаш кошто, а англичанла «Лӱмет кузе?» манме йодышлан вашештен ок мошто, лач посна мут-влакым веле пала. Арам огыл южо ача-ава деч «Йочан вуйжым утыжым аҥыртылаш ок кӱл» манмым колаш логалеш.
«Морко кундемысе ятыр йочасадыште ешартыш шинчымаш яра пуалтеш. Вуйлатыше ден воспитатель-влак ача-ава-шамыч дене каҥашат, йочалан эше могай шинчымашым пуаш кӱлмым рашемдат. Вара воспитатель-влак тӱрлӧ кружокым шке кумылын вӱдат. Оксам тӱлыде. Молан манаш гын, нуно ача-ава-влакым умылаш тыршат. Мемнан клок йочасадыште гына тӱлыман кружок-влак улыт, молыжо – яра. Ялысе йоча садлаште веле паша кече кӱчыкрак улмылан кӧра кружок шагал», – палемдыш Морко образований пӧлкасе вӱдышӧ специалист Анжела Хрисамовна Дмитриева.
Иктешлен каласаш гын, ешартыш шинчымашым пуышо кружок але секций-влак нимогай законым огыт пудырто. Нуно ача-аван кумыл почеш ышталтыт. Тыгодым оксам тӱлымаш – тиде шке кумылын шийвундым ястарыме дене иктак. Нигӧ нигӧм виеш ок тӱлыктӧ. Кеч туныктышо ден воспитатель-влаклан ыштыме пӧлеклан, кеч книгалан, кеч кружок-влаклан. Вет ФГОС але кугыжаныш стандарт почеш йочалан могай шинчымаш кӱлеш, чыла пуалтшаш. Куандара, илышыште чыла окса дене ок висалт. А чон почын пашам ыштыше туныктышо-влак шинчымашым тугакат кеч-могай стандарт деч чаплын, оксам погыдеат пуэн моштат. Тыгай-влакын паша акышт окса дене ок висалт.