Советский районысо Михайловка села Йошкар-Ола-Уржум кугорно воктен улшо Алексеевский посёлко деч 12 меҥге тораште верланен.
Ожно Михайловка села йыр 35 ял лийын. Кызыт администрацийыш 14 ял пура. Тыште илыше еҥ-влак утларакшым «Акашевский» агрохолдингыште, «Шойбулакский» сӧснам ончымо комплексыште, «Семёновский» племзаводышто пашам ыштат. Ты кундемыште «Михайловка» ООО СП уло. Ондак озанлык кугу лийын, тушто тӱкан шолдыра вольыкым ашненыт. Кызыт фермыште шыллан 50 утла имньым кучат. Селаште тыгак школ, клуб, кевыт-влак, кум пачашан икмыняр пӧрт улыт.
Ӱмаште «Верысе инициативылан полшымаш» регионысо программе почеш верысе калык военный мемориалым ачален. Тидын нерген Михайловка ял шотан илемын ондакысе вуйлатышыже, кызыт Советский районысо тӱвыра да физический культур пӧлкам вуйлатыше Яков Аркадьевич Ефремов дене мутланышна.
Шарнымаш мемориал
«1986 ийыште тиде верыште мемориалым ышташ тӱҥалме, 1992 ийыште тудым почмо. Шарнем, тунам еҥ-влак вич теҥге дене погеныт. Мыйым скульпторын пашажым ончалаш наҥгаеныт. Тудо жапыште памятникым ыштыме деч ончыч копийжым пластилин дене ыштат ыле. Шонымо почеш тыште кок скульптурым вераҥдышаш улыт ыле: йоча, а воктеныже салтак. Тудын кидше изи икшывын вуй ӱмбалныже кийышаш ыле. Еҥ-влакын погымо оксашт ик фигурылан гына ситен, сандене скульптор салтакын кидшым «савыралаш» да тушко каскым пышташ темлыш. Мый келшышым. Салтакын шеҥгелныже сар гыч пӧртылдымӧ-влакын фамилийыштым возыман кугу пырдыж лийын. Тудо пагытыште совхозышто керамзитно-бетонный блок-шамычым ыштеныт. Нунын дене 14 метран пырдыжым ыштыме. Алюминиевый листаште чеканке семын 494 фамилий возалтын. Илен-толын, пырдыж тоштемын. Кажне ийын штукатуркым ышташ кӱлын. Постаментшат шелышталтын. Сеҥымаш кече марте пашам тӧрлаш жап шагал. Вучыман, кунам лум шула, мланде кошка. Сандене «Верысе инициативылан полшымаш» программылан эҥертен, реконструкцийым ышташ шонышна. Проектым 2018 ийыште возаш тӱҥалынна да 2019 ийыште программыш пурышна. Эн ондак калыкым погенна, кутыренна, эскизым ыштенна, погынымашыште тудым каҥашенна.
Кызыт тыште ме кум памятникым ужына. Тиде – салтак-утарыше скульптур, весыже – сар гыч пӧртылдымӧ-влакын фамилийыштым возыман пырдыж да кумшо – кож. Тудым Михайловка кундемыште илыше сарын пытартыш ветеранже 2014 ийыште шынден коден. Тудо ийынак 30 декабрьыште тудо мемнан деч каен», – каласкалаш тӱҥале Я.А.Ефремов.
Лишыл жапыште памятник шеҥгелне кум метр кутышан латкок флагштокым вераҥдат. Тушто кок метран флаг-влак лойгалташ тӱҥалыт.
Регионысо программе полшен
Тиде проектым илышыш шыҥдараш манын, 132 тӱжем теҥгем районысо бюджет гыч ойырымо, 97 тӱжем теҥгем верысе калык поген, 47 тӱжем теҥгем амалкалче-влак пуэныт. Молыжо – республикысе субсидий. Проект почеш смета – 945 тӱжем теҥге. «Эскизым ыштыме годым тынар окса кая манын от шоно. Памятник деке наҥгайыше тротуар проект почеш 80 сантиметран веле ыле. Ышташ тӱҥалмеке, аҥысырын чучо. Кок еҥ венокымат наҥгаен огеш керт. Кутышыжо – 12 метр, корно марте ок шу. Шуяш логале. Тидлан эше 99 тӱжемым тӱленна. Тунамак проектыш пуртена ыле гын, пашана миллион теҥгем вонча ыле. А миллион деч утларак лийшаш огыл. Икманаш, тидлан 1 млн.107 тӱжем теҥге каен.
Ойгырышо ава ден пелаш, тылын труженикше-влак
«Сар пагытыште ялыште пашам ыштыше-влак шуко орлыкым ужыныт, пушеҥге шӱм дене ложашым ыштеныт, шӱйшӧ пареҥгым кочкыныт. Пеш нелын иленыт. Тунам 9-10 ияш йоча-влак, сорлам кидыш налын, тӱредаш лектыныт. Нуныланат тений памятникым шогалташ шонена. Таче кечылан тудо ямдылалтеш. Тидлан ме тошто фотокартычке-влакым погенна. Памятникыште Михайловкыште илыше-влакын чурийышт лийшаш. Тидын деч посна тыште ныл парковый светильник лийшаш», – умбакыже каласкала Я.Ефремов. Яков Аркадьевичын каласымыж почеш, тыште илыше еҥ-влак пашашке кумылын ушнат. Памятниклан кермыч дене постаментым кок самырык пӧрьеҥ яра оптен пуаш сӧрен.
«Сеҥымаш тулсавыш»
Мемориал воктене изирак парк уло. Верысе калык тудымат тӱзаташ шона. А тидлан угыч «Поддержка местных инициатив» программе полша.
«Мемориална дене ме сарыште колышо-влак верч ойгырымашым ончыктенна. А кушто мемнан сеҥымаш куан? 9 Майыште ме Сеҥымаш кечым пайремлена, тиде кечын кумыл нӧлтшӧ лийшаш. Сандене ме тенийланат проектым ямдыленна – «Салют Победы» маналтеш», – мане Я.Ефремов.
Мемориал ден паркым тӱрлӧ тӱсан брусчатке ушаш тӱҥалеш. Покшелныже – площадке, а воктеныже пӱгӧ форман вич парковый светильник лийыт. Пычкемыш касым тушко вераҥдыме светодиодный тасма-влак волгалтараш тӱҥалыт. А тидыже лач Сеҥымаш тулсавышым ушештарышаш.
494 куэ
Тиде паркым Сеҥымашлан 20 ий темме лӱмеш, 1965 ийыште ыштыме. Ондак тыште нур лийын. Еҥ-влак пареҥгым, йошкарушменым, кешырым шынденыт. Школышто пашам ыштыше сарын ветеранже ден тунемше-влак тышан куэм шындаш шонен пыштеныт. Кажне пушеҥге тыныслык верч сарыште вуйым пыштыше лӱмеш шындалтын. Чылажге – 494 куэ. Варажым тиде парк покшелне кермыч дене памятникым оптеныт.
«1985 ийыште Сеҥымашлан 40 ий темме лӱмеш пайрем годым сарын 34 ветеранже XXI курымысо тукымлан серышым возен кодаш шонен пыштен. Каҥашымекышт, нуно серышым возышт, тудым ме плёнко пакетыш пӱтыралынна, сайын клеитлышна. Вара капсулыш петырен, керамике пучыш вераҥдышна, ӱмбакыже плитам пыштышна да памятник йымак тоенна. «Кунам тиде кундемысе сарын пытартыш участникше вес тӱняш кая, тунам гына тиде капсулым почса», – кӱштышт ветеран-влак. Сарын пытартыш участникшын, Николай Иосифович Гореловын, вес тӱняш кайымекыже, Сеҥымашлан 70 ий темме лӱмеш митингыште ме тиде капсулым лукташ кутырен келшышна.
2010 ийыште шке кундемыштына ме «Боевое братство» обществым ыштышна. Тудын участникше-влаклан капсулым лукташ да лудаш ӱшаныме. Чыным каласаш гын, тудо татыште мый моткоч лӱдынам, возымыжо ала ӱштылалтын манын шоненам. Серышым почмеке гына чонем лыпланыш. Кагаз тӱрыштӧ фломастер дене возымо буква-влак гына раш койын огытыл, молыжым лудаш лийын.
Тиде кечынак «Алая лента Победы» акцийым эртарышна. Кажне куэшке йошкар тасмам кылдышна. Теният тыгаяк акцийым эртараш шонымаш уло, 900 метр тасмам налын пыштыме», – ойлыш А.Ефремов.
Яков Аркадьевич ик тылзе ончыч вес паша верыш куснен гынат, тӱҥалме сомылым коден огыл. Мемориалым ыштымаште тудо куратор. Кажне эрдене тиде верыште еҥ-влакым поген, Кугу Отечественный сарыште неле-йӧсым чытен лекше, фронтышто вуйым пыштыше ветеран-влак лӱмеш мемориалым тӱзаташ вашка. 