Умбакыже кузе илаш?
«Ойырлена» манме мут ешыштына ончыч нигунам йоҥген огыл. Тыгай шонымаш ушышкат толын огыл. Жап эртыме семын тиде мутым пелашем дене я мыскара семын, я туманлыме годым каласен колтена ыле.
Кузе пире ден йоча нерген историйыште ойлалтеш вет? Ик гана «Пире-влак!» манын ÿжеш – ондала, вес гана ондала. А кумшо гана мыскара семын ойлымо историй чыныш савырна. А полыш – уке.
Теве тыге! Мемнан ойырлымо нерген ойлыштмына, илен-толын, чыныш савырнен.
Шарнем, икымше гана ойырлымо нерген мый пелашемлан мÿшкыран улмем годым карал пуышым. Пуйто почешыже кÿмыж-совлам мушкын огыл, от шинче. Ну, йöра, тунам пуйто гормонет-мочет модеш, нерве начар манаш лиеш, икшывым вученам вет. Пелашемже тунам вигак öндале, проститлаш йодо. А мылам тиде келшыш веле.
Йоча шочмеке, эше чÿчкыдынрак вурседалынна. Изиш иктаж-мо лийже веле, мый эре ойырлымо дене лÿдыктылынам. Пуйто ме икте-весым огына умыло, йöршын тÿрлö улына, манынам. Пелашем варажым мыйын лÿдыктылмö мутемлан нимом ок ман ыле. Тунемын. А мый вурседылаш амалым эре муынам.
Пел ий ончыч ешна шаланыш, йочана уло гынат, пелашем дене ойырлышна. Кызыт веле ушышкем тÿрлö шонымаш-влак пурат. Кузе тыге лекте? Вет шоналташ гын, вурседылаш амалжат утыжым лийын огыл. Мом тынар кычалтылынам, ала? «Ойырлена, ойырлена» манмем дене илышемлан тиде томашам шкеак йодын налынам улмаш.
Кызыт чыла умылем, чаманем, но нимом пöртылтен ом керт. Шкеак ойырлымо нерген мутым тарватенам вет. Ты серышем гоч тыланда каасынем: мом ойлымыдам эскерыза. Мыскара семын але сырен кудалтыме годым ойлымыда чыныш савырнен кертеш. Мут дене илыш деч мо кÿлешым ме шкеак йодын налына.
А. Зорина, Звенигово район.
Юмо проститлыже…
Омса почылто, мый тӱҥын шогальым… Операций пӧлем гыч ӱдырамаш лекте. Тудын тӱсдымӧ чурийжым ужын, кенета пырдыж велыш савырнышым. Але марте коридор пырдыжысе сӱрет-влакым ончалашат шым тошт, тугела вуемат савырен омыл ыле. А кызыт шинчам фотосÿрет гыч ӱмбакем шӱтен ончышо изи йочан ончалтышыж дене тура лие. Фото йымалне серыме мут-влак чонем кÿзö дене керыч: «Авай, мый илынем, ит пушт…»
Шинчаштем вудыкаҥе, ушем шаланыме гае лие…
Теҥгылыш волен шичмем деч вара мыняр жап эртен, ом шарне, но омса шеҥгечын «Эртыза» манмым колын, помыжалтме гай лийым.
Тайнен-тайнен, пӧлемыш пурен шогальым. Тушто палыме чурийым ужым. Тиде гинеколог врач деке шукерте огыл толын коштынам, вучыдымын мӱшкыраҥмем нерген каласкаленам. Тунам тудо ятыр жап шонен пыштыме языкем деч мыйым шӧраш тыршыш, «Сайын шоналте» мане, но… Мый таче азам кудалташ толынам.
А мом эше мылам ышташ?! Мом? Авам пален налеш гын? А ачам? Ой, Юмыжат! Нунылан таҥем улмо нергенжат ойлен омыл. Тӱшкагудышко южгунам толын каят, кузе тунеммем тергат. А Вася… Тудлан икшывым вучымем нерген ойлышымат, воштылтышыш лектым. «Тыге лийын ок керт!» – лие вашмут.
Лийын ок керт, но лийын…
Кенета шӱргем мучко шинчавӱд йоген волыш, уло капем чытыраш тӱҥале. Операцийым ышташ ямдылалтше врач шылталенрак пелештыш:
– Мый тыйым тышке шÿкен конден омыл, йочатым виеш ом кудалтыкте. Шортмет нимолан. Кокытеланет гын, тылат ты пöлемыште нимом ышташ. Эше йочат илыше, лек да ошкыл мӧҥгышкет…
– Нелеш ида нал… Чыла сай. Мöҥгеш ом кай, – йӱкем ишалт лекте.
Чытырыше тӱрвемым пеҥгыдын пурлын, азам кудалташ ямдылыме верыш кӱзен возым…
Юмо проститлыже…
В.Лаптева, Морко.
Кö титаканрак?
Кызыт оксала чыла налаш лиеш: машинам виктараш правам, тÿрлö дипломым, удостоверенийым, медицине справкым… Чыла шинчаончылнак ышталтеш. Теве, шукерте огыл пашаштем тыгай историй лийын.
Мемнан фирмыште пашам ыштыше ик ÿдырамаш (тек Маша лиеш) кажне пашадарым налме деч вара пашашке арня наре ок лек, йомеш. Мом ышта, кушто коштеш, пешыже нигö ок шонкале. Вуйлатыше ок йод гын, тудын улыжым але укежым пешыже огытат пале. Тунарак кÿлеш гын – Маша больничныйыште. А мый тиде ÿдырамаш дене ик пöлемыште шинчем. Шижам, арнялан йоммыж деч вара тудо пашашке могай пушан толеш. Мый паленам: коллегем аракам йÿын киен.
Пытартыш ганат арня наре пашаш толдымо Машат кабинетышкына кÿпнышö, пуалше, арака пушан толын шогале. Ончычат тыгайже лийын, конешне. Ик-кок кече йöсланымекыже, тудо уэш айдеме сыным налеш, жаплан тöрлана.
Но мо оҥайже! Толмекыже, Маша деч кадр отдел гыч пашаеҥ больничныйыште лиймыж нерген справкым йодо. Мутат уке, нимогай справке «черле» ватын лийынжат огыл… Икмыняр жап гыч паша отделнам вуйлатыше Машан ÿстембакыже кагазым пыштен кодыш. Ты кагазше кадр-влак отделыш пуаш йöрышö справке лийын. Тыге Маша кажне гана отделым вуйлатышына деч шке тазалыкше шотышто шоя справкым налеш. Оксала ма, але вес семын, кö пала…
А мый теве мо нерген шонкалем: каласыза, кöжö ынде титаканрак? Аракам йÿшыжö але ты черым шылташ полшышыжо? Вет Машалан кажне гана шоя справкым ыштен огыт пу гын, ала тудо аракам йÿмыжым чарна ыле, ала эмлалтешат ыле. Мутат уке, мый мом ужмо-колмо нерген паша верыштем каласкалаш ом шоно, но чонлан йöсын чучеш. Вуйлатышын «полышыжо» Машан илышыжым кузела савыралеш ала…
Л.Калинина, Йошкар-Ола
Окса веле кÿлеш
Ме эре ялыште иленна. Поян лийынна манаш ок лий. Колхозышто пашам ыштенна, тыгодым шкенан озанлыкна, вольыкна лийыныт. Тунам вольык деч посна кузе илен лектат ыле? Кевытыште кызытсе наре наледаш сату лийын огыл.
Пелашем дене кок икшывым ончен куштенна: эргым да ÿдырым. Шöр-торык, муно, пакчасаска, шыл кочкыш эре лийыныт. Но тидлан паша гыч толмеке, мöҥгысö сомылым лап возын ышташ логалын. Кече мучко пашаште кадыргетат, йолетым шижде, мален колтет…
Тыгак жап эртен. Йоча-влак кушкын шуыныт, тÿрлö вере шаланен каеныт. Эргына армий деч вара мöҥгыштö тылзе илышат, Йÿдвел кундемыш нефтьым лукмашке кайыш. Ӱдырна рÿдолаште тунемаш пурыш, пелашым вашлие, ешым чоҥыш, туштак кодо.
Ончыч кажне каныш еда мемнан деке толыт ыле. мемнан пуэн колтымо ялысе сийлан нуно моткоч куаненыт. Пытартыш жапыште ÿдыр ден веҥына шуэнрак да шуэнрак толеденыт. Ямдылыме кочкышнамат наҥгайымашышт уке. А ме ончычсо семынак вольыкым, сурт кайыкым ончена, пакчасаскам ончен куштена. Пенсийыш лектынна, жап ситышын. Ынде шкенан изирак бизнесна уло. Кочкыш сатум ужалкален, оксам ыштен налына.
Оксам погаш тÿҥалынна. Пел миллион наре поген шуктышна. Тидын нерген ÿдырланна ойлышна. Тудо моткоч куанен ыле. Тылеч вара ÿдыр ден веҥе унала толаш тÿҥальыч. Ӱдырна пашаштыже лийше нелылык нерген каласкалыш: тудо сокращенийыш логалын улмаш. У пачерлан кредитым тÿлаш нелырак манын умылтарыш. Ме шочшыланна саде оксам пуышна. Полшымо шуэш вет! Ӱдырна куанымыж дене мемнам öндал пытарыш… Но тунамак коктынат мöҥгеш лектын кайышт. Ик йÿдланат малаш ышт код.
Полшымыжо сай тудо, но чонлан ала-можо йöсын чучеш. Икмыняр жап гыч ÿдырна адак оксам йодаш толын кайыш. Пелашыжын пашадаржым иземденыт, тудо пашам муын огыл, уныкалан вургемым наледаш кÿлеш, йочасадлан шуко окса кая да тÿрлö вес амалым ойлыш… Шке ÿдырлан кузе от полшо? Погымо оксанам адак пуэн колтышна. Куаныше шочшынам ужын, чон куана такшым. Но тудын толмыжо оксалан веле толмо ынже лий манын, пелашем дене коктын ÿдырнам каныш кече годым толаш йодна. Шудым ышташ полшаш кÿлеш манын каласкалышна. «Йöра, толына, полшена» мане тудо. Но ме нигöмат вучен ыжна шукто, ончычсо семынак шке вий дене шудым ямдылышна. Ӱдырна телефон дене «Паша шуко, толын огына керт» мане.
Тылеч вара пелашем моткоч сырыш. Тетла оксам огына пу манын товатлыш. Мыйжат тудын семын шонем такшым, но ÿдырна верчынат ойгырем. Мылам чучеш, пуйто тудо мемнам нимынярат ынеж умыло. Мыланна вет оксаже жал огыл, лач умылымаш, порылык, ваш пагалымаш огыт сите…
Е.Маркова, Параньга район.