1941-1945 ийлаште Марий АССР гыч 130 тÿжем утла еҥ Кугу Отечественный сарыш каен. Тышеч 75 тÿжем еҥ эл верч вуйым пыштен. Марий кундем гыч сарыш кайыше, подвигым ыштыше 53 еҥ Совет Ушем герой лÿмым налын. 14 еҥ Чап орденын тичмаш кавалерже лийын.
Марий кундемын шочшыж-влак кокла гыч икымше гана «Совет Ушем Герой» лÿм дене пулемётный расчётын командирже Василий Архипов палемдалтын, а марий-влак кокла гыч ты лÿмым автоматчик-влак ротын комсоргшо Сергей Суворов сулен. Чылаже «Совет Ушем Герой» лÿмым Марий Элыште илыше 15 марий еҥ налын. Нунын кокла гыч иктыже – Морко район Изи Корамас ялын шочшыжо Василий Соловьёв.
Красноармеец В.Соловьёв 3-шо Белорусский фронтышто фашист-влак ваштареш кредалын, 39-ше армийын 31-ше гвардейский стрелковый полкыштыжо лÿйкалыше лийын. Смоленск область Духовщинский район Жуковка ял лишне эртыше кредалмаш годым тушманын траншейышкыже тöрштен, тушманын пулемётшо-влакым гранат дене пудештарен. Гранат пытымеке, боевой задачым шуктышыжла илышыжым чаманыде, капше дене тушман дзотын амбразуржым петырен.
Сар деч ончыч
Василий Иванович 1915 ий 9 мартыште шочын. Иван Андреевич Андреевын да Евдокия Петровна Петрован Васлий эргышт кок ÿдыр деч вара кумшо икшыве лийын. В.Соловьёв Изи Корамас тÿҥалтыш школышто тунемын, ик ий Арын школышто шинчымашым поген. «Ачажын ойлымыжым колыштын, «Куэ» промартельыште курсым тунем пытарыш да ты пашаште ныл ий тыршыш. Но чонжо эре мöҥгыжö шупшын. 1936 ийыште РКШ-м тунем пытарымеке, шкенан изи «У куат» колхозышко бригадирлан тольо… 1938 ий гыч колхозын мÿкш ончышыжлан ышташ тÿҥале», – возен В.Соловьёвын тукым шольыжо В.Петухов («Марий Эл» газет, 2000 ий, 6 май).
Сар деч ончыч В.Соловьёв промколхозышто мастер лийын, колхозышто бригадирлан да мÿкш ончышылан пашам ыштен. Тидын нерген «Герои страны» сайтыште марий талешкына нерген каласкалыме лаштыкыштат палемден кодымо. Тыштак Смоленск областьысе Духовщина олан тÿҥ площадьысе иза-шольо шÿгарлаште В.Соловьёв лÿмеш пыштыме мемориальный плитан, Духовщинский район Третьяковский ял шотан илемыште шогалтыме тошто да у памятник-влакын фотоштым ужаш лиеш.
1938 ийыште Василий Иванович Серге кугызан Надежда ÿдыржым марлан налын. 1939 ийыште нунын Юрий эргышт шочын. 1942 ий 28 февральыште вийвал пöръеҥ Шочмо элым аралыше-влак радамыш ушнен. Тиде ийынак декабрьыште Надежда пелашыже Юл воктене траншейым кÿнчымаште кылме рок дене пызырналт колен.
Кочажын лÿмжын нумалеш
Совет Ушем Геройын тукымжо гыч лекше-влак кызыт тÿрлö кундемлаште илат. В.Соловьёвын шочмо ялыштыже Валерий ден Василий уныкаже-влак ешышт дене йыгыре пошкудо лийын иленыт. Чаманаш логалеш, Юрий Васильевич да Валерий эргыже илыш дене чеверласеныт, садлан нунын суртышт пустаҥын манаш лиеш. Василий Юрьевич ешыж дене тыштак ила. Тудын дене вашлийын, герой кочаж нерген мутланышна.
– Ачай кум ияшак тулыкеш кодын, тудым Ведасий кокай ончен-куштен. Шке ачажын могайрак лиймыжым изи йоча шарнен кодеш мо? Вет кочанан сарыш кайымыж годым ачана кок ияш веле лийын. Садлан мыланнажат тудо нимом каласкален кертын огыл…
Тукымна кугу. Ешыште ме шым икшыве лийынна: Валя, Ира, Валентин, Толя, Валерий, Люда да мый. Мылам, нылымше йочалан, кочамын лÿмжым пуэныт. Кызыт кажнынан шочшына кушкын шогалыныт, уныкана-влак улыт, – ойла Василий Юрьевич.
Шарнымаш
Йошкар-Олаште Соловьёв лÿмеш урем уло. Смоленск кундем Духовщина оласе рÿдö площадьыште марий эргын лÿмжым возыман чапкÿм вераҥдыме… Изи Корамас ялыш пурымаште шукерте огыл тудын лÿмеш чапкÿм шогалтыме. Ял урем Совет Ушем Геройын лÿмжым нумалеш. Василий Юрьевичын илыме пöрт пырдыжыште урем лÿмым ончыктышо кочаштын фамилийжым возымо. «Кочадан лÿмжö эл мучко палыме. Тиде кугешнаш тарата, очыни?» манмемлан В.Соловьев тыгерак каласыш:
– Кугешныме нерген ойлымо ок шу… Ме кочанам порын, пагален шарналтена. Герой манын моктанымашна уке. Палена: тунам, шучко сар пагытыште кö кузе кертын, туге кредалын, кажне шке шочмо мландыже верч уло вий дене шоген. Кочана элжым да калыкшым тыге арален. Ме тудын кумылжым да суапле подвигшым пагалена.
Василий ден Лариса Соловьёвмытын кум шочшышт уло: Саша, Анжела да Альбина. Чылан ешаҥыныт. Каныш годым йоча-влак ача-авашт деке унала толын каяш тыршат. Шке икшыве кушкын шумеке, Соловьёвмыт йочапöрт гыч ныл ияш ÿдырым ончаш налыныт. Кызыт Наташа Арын школышто 9-ше классыште тунем пытара.
