Макмат ял У Торъял районын кечывалвел могырыштыжо, Токтарсола деч Советский район Кукмарий ялышке вик кайыме корно ӱмбалне верланен. Кукмарий марте кум меҥге лиеш, Токтарсолашкат – кум меҥге. Кок вережат школ уло. Сандене нине ялласе икшыве-влак я Кукмарийыш, я Токтарсолашке тунемаш коштыт. Кодшо курымын 30-50-ше ийлаштыже Советский районысо ты кундем пӱтынекак У Торъял районышко пурен. Мыйын 6-шо классыште Йошкар Памаш кандашияш школышто тунемме пагытыште уло классге тиде ял воктенысе вершӧр гоч Кукмарийышке Совет Ушем Герой А.Н.Громов дене вашлияш поход дене миенна ыле. Элеволко ялысе тӱҥалтыш школышко йӱдлан шогалынна. Сандене тысе вер йоча годсо шарнымашеш кодын. Тышке толаш кумыл эре лийын. Шонымашем 50 ий гыч шукталте.
Сылне ял
Сергейсола деч Макмат ял меҥгат пеле тораштырак, кӱкшакарак верыште шинча. Воктенже, шола могырышто, – иктаж пел километр лопкытан чара вер. Туштак куэр да тӱрлӧ пушеҥган изи чодыра Пактек ял могырышко шуйналтеш. Тиде яра вер яллан йоҥгыдылыкым ешара. Ялын пурла, кӱкшакарак велныжат куэрла кушкеш. Урем могыр гыч ончымаште тудат пеш моторын коеш. Адакшым куэр ялым йӱштӧ мардеж, поран деч авыра.
Ял ик уреман. Покшелныже кукшо корем уло, тудо Макматлан ямым пурта. Ялын кужытшо – иктаж пел меҥге. Уремыш тыгыде кӱм шарыме. Тӱрлӧ тӱсан чия дене чиялтыме палисадан сурт-влак моторын койыт. Икмыняр пӧрт у, шукерте огыл ыштыме. Ялыште шукертсекак вӱдпуч улмым ончыктышо колонко-влак койыт. Газым пӧртлашке мланде йымачын пуртымо.
Макым шуко Ӱденыт улмаш
Ял тӱреш машинам шогалтен, урем дене ошкылаш тӱҥалмем годым тӱр гыч кокымшо пӧрт капка изишак почылто. Вуйышко шовычым пӱтыралман ӱдырамаш койо. Тиде ялыштак шочын-кушшо 51 ияш Валентина Богачёва мый денем кутыраш тӱҥале. Ялын Макмат лӱмжӧ нерген ала-кушто колмыжым ойлыш. Пуйто ик марий тиде кундемышке толын, шканже илемым ыштен да пакчашкыже шуко макым ӱден. Тыге маке шомак гыч «макмат» мут шочын да ял лӱмышкӧ куснен.
Мутланымашкына пошкудо пӧртыштӧ илыше Анастасия Ключёва ушныш. Тудат тыштак шочын-кушкын, тысе каче Иван Сергеевич Ключёвлан марлан лектын. Нуно кум эргым ончен куштеныт. Но ялыште паша укелан кӧра эрге-влак ӧрдыж верлаште илат. Анастасия ден Йыван пелашыже коктынат «Кугарня» газетым лудаш пеш йӧратат. Сандене газетнам кучен, фотографироватлалташ темлымылан ӱдырамаш куаныш веле.
Корем вес могырышто шола велысе пӧрт пелен пошкудо район Кукмарий ял гыч тышке марлан толшо Клавдия Соколова ден 26 ияш Денис эргыжым вашлийым. Палыме лиймеке, Денисат газетланна войзалте. Тудо вольыкым онча, сурт сомылкам виктара.
Чолга старосто
Пошкудо Кугеръял гыч марлан толшо, яндар марий йылме дене моткоч ласкан, лачымын кутырышо кум икшыван Зинаида Богачёваланат Макмат пеш чот келшен шинчын. Тудо ялын старостыжлан 50 ий шогышо 72 ияш Иван Александрович Богатырёв нерген шуко поро шомакым ойлыш. Пытартыш жапыште И.Богатырёв чӱчкыдынрак черланаш тӱҥалын, но ончыч ялым тӱзатымашке кугу надырым пыштен.
40 ий утла ончычак ты кундемыште тудын тыршымыжлан кӧра ялыште вӱдпуч пышталтын. Пӧртлашке газым пуртымаштат старосто чот тыршен. Уремыш тыгыде кӱм шарыме годымат шуко «куржталын». Корным ышташ ялысе калык оксам поген. Тыштат организатор улмыжым старосто ончыктен. Ял воктене кугу пӱям ыштыме, тушко тыгыде кол-влакым колтымо годымат Иван Александрович ӧрдыжеш кодын огыл. Кызыт водонапорный башньым обслуживатлаш оза укеат, ответственныйлан старосто шотлалтеш.
Мутланымынам колын шуктышыла, мемнан деке ялын «озаже» шке толын шогале. Мыйым шукертсек палыше еҥ семын шкеж деке наҥгайыш. Кудывечыште сурт сомылка дене шогылтшо Елуш пелашыж дене палымым ыштыш. Нуно 53 ий пырля илат. Ик ӱдырышт, Андрей уныкашт улыт.
Чаманен каласыман, идалык утла ончыч Андрейын Ольга пелашыже ден 5 ияш Вика ӱдырышт Йошкар-Оласе пачерыштышт ик кастене ванныйыш пурымышт годым газ дене аҥырген коленыт. Тидым шарналтымеке, коктынат ойганышт, шортын колтышт…
Эше И.Богатырёв мыланем мӱкшотаржым ончыктыш. Мӧҥгыш-тыжӧ пачке дене кийыше чап кагаз, таумут-влакым ончыктыш. Пеш оҥайже теве мо: куд класс образованиян тиде еҥ ончычсо «Урал» озанлыкыште инженер-строитель сомылым чаплын шуктен.
Иван Речкин.
Авторын фотожо-влак.
