Кодшо кечылаште драматург Константин Коршунов ден композитор Иван Молотовын шочмо ялышкышт – Шернур район Кӱчыкэҥерыш – миен коштым. Палыме еҥ-влакын шочмо пыжашышт пеш сылне верыште улмаш.
Ты кундем Кугэҥер ял шотан илем деч йӱдвел-касвел могырыш ныл меҥге тораште верланен. Воктенак Кугу Мушко ял уло. Мушко ден Кӱчыкэҥерым нӧлтымӧ корно уша. Ял воктене Мушко эҥер эрта, тушко Кӱчык (изи) эҥер йоген вола. Кок эҥер ушнымо деч тораште огыл Кӱчыкэҥер ял верланен. Вершӧр тыште сылне: йырым-йыр пасу, олык да чодыра.
ЯЛЫН ИСТОРИЙЖЕ
Документ почеш 1802 ийыште тиде ял нерген икымше гана ойлалтын. Тунам ялыште 18 еҥ илен. Пел курым эртымеке, 1858 ийыште ялыште 116 еҥ шотлалтын. 1883 ийлан 27 сурт гына кодын. Кугезе-влакын ойлымышт почеш, тунам ял воктене смолокуренный завод лийын. Ял кок гана йӱлен, сандене еҥ-влак Морко районыш да Шернур районысо Эҥермучаш ялыш куснен. 1925 ийыште 32 суртышто 183 еҥ илен. Ялыште кок апшат лийын. Иктыжым Я.Е.Молотов вуйлатен, весыжым – Ф.П.Молотов. Тыгак ялыште ургызо Токпулат Блинов илен. 1932 ийыште «У шурно» колхозым почыныт. Тушто сӧснам, ушкалым, презым, имньым онченыт. Икымше председательже А.И.Кутузов лийын. Кӱчыкэҥер гыч фронтыш 34 еҥ каен, 16 еҥ пӧртылын огыл. 1947 ийыште ялышке радиом, 1965 ийыште электротулым пуртеныт. 1950 ийыште «У шурно» колхоз «Чевер ӱжара» колхоз дене ушнен.
КЫЗЫТСЕ ИЛЫШ
Кугу Мушко могыр гыч толмо годым ял урем чаткан коеш, корно уло, пӧрт-влакым чиялтен, сӧрастарен шындыме, йоча-влаклан модаш верымат келыштарыме. Ял кок уреман. Нуным пӱя уша. Пӱям ял калык шке вий дене ыштен. Кажне шошым тудым тӧрлат да эрыктат.
Пӱя вес могыр уремыш вончымеке, пуйто вес ялыш логалат: урем мучко шаршудо, тымык, кайык мура, машина корно изиш гына палдырна. Кеч икмыняр пуста пӧрт шинча гынат, сӧрастарен шындыме сурт-оралте-влакат улыт.
Ял райрӱдӧ деч тораште огыл верланен, корно уло, пӧртлашке пӱртӱс газым пуртымо. Туге гынат самырык-влак ялыште шагалын илат.
ПАШАН ВЕТЕРАНЖЕ-ВЛАК
Ял нерген пален налаш манын, кугурак ийготан еҥ-влакым кычал кайышым.
Эн ондак Елизавета Никандровна Молотовам вашлийым. Тудо 1963 ийыште тиде ялыш Кугу Мушко гыч марлан толын, фермыште ятыр ий пашам ыштен. Йыван пелашыж дене кок эргым ончен куштеныт. Миша эргышт (Михаил Иванович) шуко жап Оршанке район Тошто Крешын школышто директорлан пашам ыштен, кызыт Йӱдвел кундемыште ик школым вуйлата. Витя эргышт Лиза кова пелен ила. «Коло ий утла фермыште ыштенам. Пелашем черланен гын, тудын олмешат ыштенам. Йыванем колымыж деч вара идалык пашаш коштым да чарнышым. Чот ойгырымем дене ушкал-влак дене мутланем манын ойлат ыле, канаш каяш темлышт», – ойлыш Елизавета Никандровна.
Е.Н.Молотовам «Пашан ветеранже» да В.И.Ленинын шочмыжлан 100 ий темме лӱмеш «За доблестный труд» медаль-влак дене палемденыт.
Ты ялыштак Зоя Ивановна Коршунова шочын-кушкын. Койсола школышто кандаш классым тунеммек, пашаш кычкалтын. «Ондак Кӱчыкэҥерыште 43 сурт лийын гын, кызыт 26 сурт гына кодын. 12 ияш годымак пасу пашаш кошташ тӱҥалынам. Ял воктене имне вӱта ыле, тушко пашаш пуренам. Куд ият пеле имньым онченам, шым ий утла – презым, вара ныл ий – шорыкым. Ондак илыме верыште чот поран шында ыле, сандене вес уремыш илаш кусненна. Пӧртым чоҥенна. Окса шагал лийын, илаш кӱлын», – каласкалыш Зоя Ивановна.
Вара йолташ ӱдыржӧ дене Волгоград кундемыш пашаш каен. Тушто ятыр ий ыштымеке, шочмо кундемыш пӧртылын да «Леспромхозлан» чодырам шупшыкташ тӱҥалын. Пашам тыршен ыштымыжлан З.И.Коршуновам ятыр чапкагаз, «Пашан ветеранже», «Коммунист пашан ударникше» медаль-влак дене палемденыт.
Зоя Ивановнан кок шочшыжо уло. Кызыт Саша эргыже ешыж дене шочмо ялыштыжак ила. Наташа ӱдыржӧ, уныкаже-влак каныш годым толын коштыт.
Драматург Константин Максимович Коршунов – Зоя Ивановнан тукым шольыжо. «Кости, тулыкеш кодмекыже, мемнан денак илен. Тудо Ленинградыште тунемын, такшым хирург лийшаш ыле. Ик ият пеле тунем пытарен огыл. Кугурак лиймекыжат, ялыш чӱчкыдын толеш ыле. Чаманен каласыман, илыш дене вашке чеверласен. Шке родынамак марлан налын, ала тыге огеш йӧрӧ ыле», – шарналтыш Зоя кова.
Кӱчыкэҥер ялыште 26 сурт уло, тушеч 18 пӧртыштӧ гына илат. Чылаже 61 еҥ шотлалтеш.
Авторын фотожо-влак.