Шукертак, 1930 ийлаште, Морко районысо Шоръял вел гыч Ануш лӱман ӱдыр, артистке лияш шонен, йолташ ӱдыржӧ дене пырля Йошкар-Олашке толын. Тудым тунемаш налыныт, но чияш вургем укелан кӧра Анна тушко миен шуын огыл. «Ик шем мыжерет дене олаш кает мо?» – каласен аваже. Ик жап гыч Галя ӱдыржат (тудо пошкудо Изи Кушна ялыште завклублан ыштен) актёр лияш кумылаҥын. Тудо Йошкар-Олаште хор обществыште шинчымашым поген. Тыгодым кастене ӱдыр-влак М.Шкетан лӱмеш театрын гардеробыштыжо пашам ыштеныт. Яра жапыште спектакльым онченыт. Тунам Галина Васильевна ден Раисия Макарова (кызыт Марий Элын калык артисткыже) пырля актёрлан тунемаш пураш экзаменым кученыт. Но йолысо кугу сусырлан кӧра ӱдырым налын огытыл. Изи улмыж годым уремыште куржталшыжла, Галина велосипедыш миен кӱзен, да йолысо коваште чотак кушкедлен улмаш. Шот дене урген огытыл, да кугу пале кодын. А артист эре йолымбалне лийшаш, чӱчкыдын куштыман. «Тиде шрам тазалыкетлан эҥгекым ыштен кертеш», – умылтареныт тунам ӱдырлан. Теве ынде ты тукым гыч лач кумшо ӱдырамаш – Светлана Сандакова (Ягулбаева) – кова-аважын шукталтдыме шонымашыштым илышыш пуртен. Тудо М.Шкетан лӱмеш театрын актрисыже.
Морко район Шеҥше селан ӱдыржӧ такшым артист огыл, а куштышо лияш шонен. Но И.Палантай лӱмеш тӱвыра ден сымыктыш колледжын хореографий пӧлкашкыже пурен кертын огыл. Тудым О.Г.Иркабаев артистлан тунемаш налын. Тыгодымак Светлана Марий самырык театрыште кок ий наре тӱрлӧ рольым модын. «Пӧртыл, ӱдырем» спектакльыште Олян образшым устан чоҥен. А вара Москошко М.Щепкин лӱмеш кӱшыл театральный училищыш вигак кокымшо курсыш тунемаш куснен да Алина Егошина, Светлана Строганова да моло дене пырля 1998 ийыште диплом дене Йошкар-Олаш пӧртылын.
– Светлана, тый Марий самырык театр гыч Москош тунемаш каенат. Пӧртылмеке, уэш тушкак пашаш пураш шонен отыл?
– Эше Москош кайыме годымак Олег Геннадьевич Иркабаев мылам да Елена Лукиналан тыге ойлыш: «Мый Москош кайымыланда моткоч чот куаненам. Но, вес могырым, театр гыч нигуш колтымем ок шу». Чыным ойлаш гын, Марий самырык театрыш пӧртылаш шоненам. Шкетан театрыште изиш модам да тушко каем манын кажне ийын шонен коштынам. Но эре ала-мо кучен. Ме вет Моско гыч диплом спектакль-влакым конденна ыле. Постановкылаште ролем-влак лийыныт. «Каем гын, олмешем кӧ модеш?» – ондакше шоненам. Икмыняр ий тыге эртен, да мый марий калыкын тӱҥ театрешыже вожым колтенам. А ынде тышеч нигушкат кайымем огеш шу.
– Тый тӱрлӧ сынан спектакльыште модат: лирическийыштат, драмыштат, комедийыштат. Могай койышан роль нелынрак пуалтеш?
– Мыланем нигуштыжат модаш неле огыл. Тунемме годымат актёр профессийыште нелылыкым пеш шижын омыл. Лач гуманитарный предмет-влакым ом йӧрате ыле: философийым, литературым. Кызытат образым чоҥымо годым йӧсым пешыжак ом шиж: тыге модын ончем, туге – вара шканем келшыше образым муам. Характерный роль утларак келша. Тушто шкем тӱрлӧ могырым ончыкташ лиеш. А лирическийыште шкем изишак кучыман, тыматлырак лийман
– 20 ий жапыште лийын мо тугай роль, кудыжо чонлан огеш келше, огеш лек, а тудым модаш кӱлеш?
– Илышыштем тыгай роль икте гына лийын. Да тиде спектакльжымат театрыштына ик гана веле модынна. Тыге чучеш, ты постановкым ме мучаш марте «кӱктен» шуктен огынал ыле, сценыш ондакрак луктынна. Очыни, пьесыжат пеш виянжак лийын огыл. Модмо деч вара калык ончык вуйым саваш вожыл-вожыл лектынам. А ты спектакль деч вара ойгырымем дене эсогыл черланенам ыле. Молылан кузе чучын, ом пале, но мый шижынам: мом ончышылан пуаш кӱлын, тудым пуэн кертын омыл. А тыге огеш лий. Тетла тыгай спектакль лийын огыл.
– Шкендым шке чӱчкыдын шылталет?
– Лиеш тыгаят. Роль сайын лекмым але укем мый жап эртымеке огыл, а спектакльым модмо деч вара вик шижам. «Тидыжым тыгерак ышташ кӱлеш ыле» манын шонем. Южгунам модмем огеш келше. Тунам шкемым шке вурсем: «Тыге ок лий. Тырше, Света, кычал». Шканем огеш келше гын, ончышылан кузе келшышаш? «Йӱштӧ нер» дене модаш ок лий. Постановко деч вара утларакшым Алеша пелашем дене коктын модмо рольна нерген кутырена, каҥашена. Мо келшен огыл – вашла ойлена. Икте-весылан полшаш тыршена. Ме коктын пырля чӱчкыдынак огына мод. А кодшо тургымышто «Ӱжында?» спектакльыште вате-марийым модна. Шарнем, спектакль пытыш, а ме коктынат модмына деч куаным огына шиж, ала-мом ыштен шуктыдымыла чучеш. Постановко деч вара машина дене мӧҥгӧ кудалына да тидын шотышто кутырен каена, тидын амалжым кычалына. Лач кокымшо гана ты спектакльыште модмеке веле мыят, тудат чонлан куштылго лиймым шижна. Тунам модмына шкаланнат келшыш, ончышат сайын вашлие. Партнёр коклаште гына огыл, ончышо ден актёр коклаштат кыл шижалтшаш.
– Тыйын шонымаштет, артист лияш шонышо еҥын могай кум качествыже лийшаш?
– Эн ончычак шке профессийым йӧратыман. Рольым ӱмбач гына чоҥаш ок лий. Кӧргышкак пурыман: спектакльысе геройын илышыж дене илыман. Ончаш толшо ужшаш: сценыште Светлана Сандакова огыл, а, мутлан, Марина але Орик шога. Сценыште лулеге гай коштман огыл.
Весе: талант лийшаш. Кеч парня мучашыште. Вара тудым вияҥдаш лиеш. Актёр муренат-куштенат моштышаш, шонем.
Кумшо: актер пеш ӱҥышӧ, вожылшо лийшаш огыл.
Кызыт театр 100 ияш лӱмгечыжым палемдаш ямдылалтеш. Тошто постановко-влак дене пырля у спектакльымат сценыш лукнешт: венгр драматург Чаба Секейын «Цветок шахт» произведенийже почеш «Илена, йӱлена» трагикомедий лийшаш. Тачысе илыш нерген каласкалыше спектакльыште Светлана ик тӱҥ рольым модеш. Тиддеч поснат тудын театрыште пашаже ятыр. Чын актрисе лач тыгаяк лийшаш.
Марий Элын сулло артисткыже Светлана Сандакова ден пелашыже Алексей Сандаков Москошто М.Щепкин лӱмеш кӱшыл театральный училищым пырля тунем лектыныт, ик театрыштак пашам ыштат. Ешыште кум йоча кушкеш: Валерия индешымше классым тунем лектын, Элавий нылымше классыш каяш ямдылалтеш. Кум ияш Аксарым ава-ача йочасадыш колташ ямдылат.
Роль-влак: госпожа Перель (Ж.Б.Мольер, «Тартюф» ), Орина, Ведасий (М.Шкетан, «Ачийжат-авийжат» ), Юлавий (К.Коршунов, «Аксар ден Юлавий» ), Ольга (Н.Арбан «Кеҥеж йӱд» ), Марина да Эчан вате (Сергей Николаев, «Салика»), Соня (А.Тарасов, «Монча кечын») да молат.
Ирина Степанова.
