Туткарыш логалше южо еҥын илышыжым, тазалыкшым утарен кодаш манын, южгунам вес еҥын вӱржӧ моткоч кӱлеш. Республикыштына кажне эмлымверыш вӱрым да тудын компонентше-влакым ситарыме шотышто вӱрым налме станций уло. Тудо Йошкар-Олаште Пролетарский урем, 66 номеран пӧртыштӧ верланен. Телефон номер: 45-44-00.
Газетлан материалым ямдылаш мийыме годым мемнам ты станцийым вуйлатыше Екатерина Юрьевна Зангерова вашлие. Пашаже шуко улмылан кӧра алмаштышыже Лилия Ильдусовна Хабибуллиналан ты тӧнежын шуктымо сомылжо дене кумданрак палдараш шӱдыш.
Лилия Ильдусовна 1999 ийыште Озаҥ оласе мединститутым тунем пытарымыж деч вара вӱр службышто пашам ыштен. Йошкар-Олашке илаш куснымеке, Республикысе вӱрым налме станцийыш вуйлатышын алмаштышыжлан пашаш налыныт.
— Лилия Ильдусовна, кӧ тугай донор?
— Шке кумылын вӱрым, тудын компонентшым пуышо еҥым донор манына. Кечыште 50-60 еҥ мемнан деке толеш, 18 ий гыч 50 ий марте кеч-кӧ вӱрым пуэн кертеш.
Пелен паспортым налман. Донор станцийыш толеш, вургемым кудашеш, гардеробыш пуа. Бахилым чия, вара донор залыш кая. Регистратурышто палемдалтеш. Тудлан анкетым пуат, улшо йодышлан вашешта, тыгак персональный данныйым обработкыш пуымо шотышто кидпалыжым пышта.
Кажне донорын парняж гыч клинический анализлан вӱрым налыт. Вара терапевт дек колтена. Врач донорын анкетыж дене палыме лиеш. Иктаж йодышыжо лектеш гын, умылкала. Тыгодым вӱрым пуаш толшо еҥын артерий давленийжым, капкыл температуржым, вӱршержым виса, чыла сай гын, донацийым ышташ колта. Донаций – донор деч вӱрым але вӱрын компонентшым налме процедур.
Врач вӱрым але плазмым налаш кӱшта. Чыла сай гын, донорым печенье ден сакыран чайым йӱаш колтат. А вӱрым налмекышт, донорым шокшо кочкыш дене пукшат. Вара донор операционный залышке кая. Правил почеш ик донор деч 400-450 мл вӱрым, плазмым — 300 мл налыт. Тӱрлӧ эмлыме учрежденийла гыч толшо заказ почеш пашам ыштена. Чылаж годым вӱрын тичмаш составшым огыл, а компонентшым: эритроплазмым, тромбоплазмым — йодыт. Садлан аппарат полшымо дене тромбоцитфарезым, эритроцитфарезым ыштен, кӱлеш дозым налына.
— Вӱрыштӧ инфекций укем да донорын таза улмыжым кузе тергеда?
— Кажне донорым тергена. Нуно единый донор базыште шогат. Тышке информаций кожвенерологический, психоневрологический да туберкулез диспансерла, СПИД, гигиене ден эпидимиологий рӱдерла гыч пура. Нине учрежденийлаште донор учетышто шога гын, нуным регистратурыштак мӧҥгеш колтена. Донор таза еҥ лийшаш.
Лабораторийыште кажне донацийым ыштыше еҥлан посна шке номерже пуалтеш. Тиде номер кажне налме продукцийыш, пробиркылаш пижыкталтеш. Пробиркым маркироватлена. Кажне вере икгай лийшаш. Нине пробирке-влакым угыч лабораторийыш колтена. Ик пробирке вӱрым клинический лабораторийыш колтена. Тушто вӱрын тичмаш структуржым тергат. Вес пробиркым серологический лабораторийыш пуэна. Тушто В ден С группо гапатитлан, инфекцийлан, сифилис да Вич-инфекцийлан тергат. Кажне донаций годым вӱрыштӧ инфекций улмо тергалтеш. Чыла шуктымо паша компьютерыш пурталтеш. Тыге ме шуктымо пашан кузе эртымыжым компьютерыш ончалын ужына, терген да пален кертына.
— Вӱрым пуышо еҥ процедурлан кузе ямдылалтшаш?
— Вӱрым пуымо деч ончыч коян, жаритлыме, коптитлыме, пурысан кочкышым кочкаш ок лий. Тыгак рацион гыч колбаса, муно, ӱй, кол, шыл, шӧр продукцийым кораҥдыман. Шоколадым, пӱкшым, финиким, авокадом, йошкарушменым да бананымат кочман огыл.
Шужышо пагареш вӱрым пуыман огыл! Варенян да шере чайым, морсым,компотым йӱман. Киндым. сукарам, шӱрашан пучымышым, макарон изделийым да пакчасаска ден фруктым (палемдыме деч молыжым) кочман. Аракам, нимогай эмым йӱман, тамакым шупшман огыл.
— Лабораторийыште лийна, умбакыже мо ышталтеш?
— Вӱрым налмеке, лӱмын келыштарыме ик изи мешакым весыж дене ушена. Тыге вӱр деч плазмым ойырена. Вӱрым центрофугыш вераҥдена, куд стаканыш шындена. Кызыт черле еҥлан вӱрын могай компонентше кӱлеш, тугайым вӱр системыш колтата, тидым компонентный гемотерапий маныт.
Икманаш, донорын вӱржым центрофугыш шындыме, вӱрым фракцийлан ойырымо, тидлан келыштарыме яра мешакыш плазмым кусарыме, маркироватлыме. Ынде плазмым кылмыкташ колтена, а эритроцитан вӱрым физраствор дене пырля уэш донорлан вӱр системышкыже колтена. Айдемын капыштыже плазме кок арня жапыште угыч уэмдалтеш.
Плазме ден вӱрын компонентше-влаклан паспортизацийым ыштена. Вӱр деч ойырымо плазмым 20 минутышто 60 градусан йӱштыштӧ кылмыктена. Тиде йӧн чыла факторым арален кода. Материал-влак карантизацийыште аралалтыт.
— Вӱр службын пашаже кажне кечын шукталтеш мо?
— Кажне кечын могай-гынат туткар, тазалыклан эҥгек лиеда. Вӱрым да тудын компонентше-влакым районысо, рӱдоласе чыла, эмлымверлаш колтена. Вӱр службын пашаже: донор деч вӱрым налме, вӱрым тергыме, компонентлан ойырымо, кӱлеш условийыште аралыме да эмлымверлашке колтымо (транспортроватлыме) пашам виктарымаш. Тромбомассе тромбомиксерыште аралалтеш, плазме — холодильникыште. Вӱрым йодмо почеш колтымо годым тудым налаш толшо еҥын ӱшандарыше документше лийшаш. Кажне компонент келшыше температурышто аралалтеш. Садлан транспортировко годым тӱрлӧ теромконтейнерым кондышаш улыт.
Вӱрым пуышо еҥ суапле пашам шукта. Тиде сомылым шке кумылын шукта. Кугыжаныш велым отпускышко ик кече каныш ешаралтеш. Вӱрым пуымо кечын донорлан справкым пуэна, неле пашам ышта гын, ты кечын канышаш. Ик ийлан пӧръеҥ-влак вӱрыштым вич гана, ӱдырамаш-влак ныл гана пуэн кертыт.
Вӱрым пуымо деч вара 10-15 минут каналтыман. Донаций деч вара 2 шагат тамакым шупшман огыл. Вӱрым налме верыш кылдыме повязкым 3-4 шагат гыч налын кудалтыман. Сайын кочман, кечыште кок литр вӱдым: сокым, напиткым, чайым йӱман. Аракам йӱаш ок лий! Машина рульыш шинчаш огыт чаре, а мотоцикл дене кок шагат эртымеке веле кудалышташ лиеш.
Марий Элыште 3326 официальный донор уло. Окса федеральный бюджет гыч ойыралтеш,ончычсо деч 4,3 процентлан утларак тӱлат. Ик ийлан ик гана 1 апрель марте донор-влаклан расчётный счётышкышт оксам колтат.
2018 ийыште – 13 562, 78 тӱжем теҥгем, 2019 ийыште – 14 145, 98 теҥгем налыныт.