Морко район Кокласола ял урем гоч лекше кугорно умбакыже кум корнылан шелалтеш. Йомакыште манмыла: тура кает – Йошкареҥер ялыш пурет, пурлашке савырнет – Кужер гоч пошкудо Волжский районыш логалат. А шола вел корным ойырет гын, Арын кундемыш миен лектат.
Кокласола гыч Арын марте кум меҥге наре лиеш. Умбалнырак – Чодыраял, Чавайнур, Изи Корамас ден Нуръял Корамас ял-влак.
Октябрь тылзыште, Покро пагытыште, ме, газет пашаеҥ-влак, ты кундемыш миен коштна. Корно воктенак волгалт шогышо мотор черке велыш савырныде ыжна чыте. Христосын шочмыж лӱмеш святитлыме Арын черке Марий Элыште веле огыл, моло кундемлаштат палыме. Тышеч Арын селасе ик урем тӱҥалеш. Черке урем дене волетат, корем деке шуат. Ик велне, тораштак огыл, – ер, вес велне курык йымач памаш йыргыктен лектеш. Памаш воктене мотор кӱварым йӧнештарыме, тудо вес уремыш вончыктара.
- Арын – вич уреман села. Урем-влак утыжым кугу огытыл. Полевая урем гына кугыт дене ойыртемалтеш, молан манаш гын тудо ончыч Нурсола ял лийын. Арын селаште документ почеш 78 суртышто 230 наре еҥ шотлалтеш. Ты села Чавайн лӱмеш колхозыш да Кокласола ялшотан илемыш пура.
Ме, Арын памаш вӱдеш шӱргынам шӱалтен, корем гоч вес урем велыш кӱзышна. Тыште икмыняр еҥ дене села нерген мутым вашталтышна. Урем покшелне, оролла койын, кӱжгӧ илепу-влак почела шогат. Нуно урем мландым шошо вӱдлан мушкын волаш огыт пу. Кӱшнырак адак вес урем тӱҥалеш. «Теве коватын сурт олмыжо, тыштак ават шочын-кушкын», – каласышт мылам ӱдырамаш-влак. Шарнем, ковам курык тайыл дене памаш вӱдым нумалмыж нерген чӱчкыдын каласкала ыле. Чынак, тудым кӱзаш куштылгыжак огыл улмаш.
Вӱдым Арыныште илыше-влак тачат вӱдвара денак нумалыт. Йӧра эше уремлаште вӱд таве-влакат улыт.
– Газым пуртеныт, тау. Но вӱд пучым пӧртыш шупшаш гын, пеш сай ыле. Тидлан окса кӱлеш. Садлан пенсий оксам ешарат гын, пеш сай ыле, – шыргыжалын каласышт вӱдым нумалше вате-влак.
Пенсий нерген мутланымашна тунам Юмын колыштмо пагытешак лие ала-мо. Шукерте огыл кумло ий деч шукырак ялозанлык пашам ыштыше-влаклан пенсийын страховой ужашыжым 25%-ан кӱзыктымӧ нерген пунчал лектын.
Арын селаште утларакше кугурак ийготан-шамыч улыт. Самырык-влак шукынжо Полевая уремыште илат. Тиде велыште у пӧрт-влакат койыт. Арыныште илыше йоча-влак Чодыраялысе Арын школыш, икмынярын Кокласола лицейыш тунемаш коштыт. Тысе калык вольыкым онча, южыжо ӧрдыж кундемлаште пашам ышта, шагал огыл еҥ «Звениговский» совхозышто тырша. Икманаш, моло верысе гаяк: кӧ кузе мошта, туге ила.
Каласыман, XVIII-XIX курымлаште Арын села Марий кундемын ик эн кугу культурно-просветительский рӱдерже лийын, тудо уло Озаҥ губернийыште чапланен.
«Тыште моткоч виян школ лийын. Шӱдӧ дене лӱмлӧ еҥ-влак шке усталык корныштым лач тышечын тӱҥалыныт. Эше Арыныште ожно кермычым кыреныт, кӧршӧкым ыштеныт. Озажым Кӧршӧк руш маныт ыле. Шарнем, кӧршӧк-влакым Шеҥше, Унчо могырыш Аркадий лӱман марий имне дене ужалаш шупшыкта ыле. Кӧршӧк руш колымеке, тиде паша чарнен шогале. Теве кызыт мартеат шуным налме верыште кугу вынем кодын», – мане туныктышо, кызыт сулен налме канышыште улшо Е.Иванова. Евгения Семёновна дене яты р жап мутланышна. Тудо ожнысо илышым, колхоз пагытым шарналтыш. Таче кечын тудат ялышке вӱд пучым пурташ кӱлмӧ нерген тургыжлана. Шоҥгыеҥ суртым шкетын куча, шорыкым ончаш тырша.
Арын села моткоч мотор вер-шӧрыштӧ верланен. Кӱкшакажат, коремжат, памашыжат, ержат – чыла сылне. Мемнан мийымына годым игече моткоч сай ыле, ала садлан тысе пӱртӱсшат поснак сымыстарышын чучо. Калыкат тыште поро, весела кумылан. Тыгай села кушшаш, пеледшаш да, йоча йӱк-йӱан дене шергылтын, тӱзланышаш веле. Сылне Арын кундемлан ме лач тидымак тыланен кодына!