Айдеме тетла уке… Кӧ титакан?
Тений шыжым республикысе корнылаште ныл йолешке колен да 50 наре еҥ сусырген, нунын коклаште 16 ияш марте – кандаш йоча.
Статистикым ончалаш гын, йолешкым тӱкымаш – корнышто ик эн чӱчкыдын вашлиялтше туткар. Эн шучко случай-влак утларакшым кастене але йӱдым лийыт, тыгодым машинам виктарыше еҥ корнышко лекше айдемым чылаж годым ужын огеш шукто.
Лач тыгай корно туткар тений 19 ноябрьыште Волжский район Сотнур селаште лийын. Шым шагат кастене школ воктеч ошкылшо 16 ияш рвезым писын кудалше машина тӱкен шуэн. Самырык еҥын ӱмыржӧ кӱрылтын…
Тиде увер республик мучко тыманмеш шарлыш. Верысе газет, телевидений ден интернет сайт-влак йӱшывуя машинам виктарыше еҥым титаклаш пижыч. Тудыжо ялысе депутат улмаш. Мутат уке, тиде – шучко туткар. Аракан титакше нерген ме шуко гана ойленна да эреак ойлена. Но тыгодым вес тургыжландарыше йодыш-влак ӧрдыжеш кодыт. Молан йоча корно тӱр дене каен? Школ воктене тротуар уке мо? Але школ воктене электротул лиеш гын, машинам виктарыше еҥ йочам ужын шукта ыле? Тротуар уке, урем электротул дене огеш волгалт гын, айдемын вургемыштыже световозвращающий элемент лийшаш огыл мо?
Сотнур села гоч Помар – Кужер кугорно кая. Тиде корно Волжский ден Морко районлам уша, тыгак Татарстан Республикышкат наҥгая. Сандене селасе рӱдӧ уремже дене кечыгут да йӱдвошт моткоч шуко машина кудал эрта. А школ лач тиде корно воктенак верланен. Кажне эрдене корно тӱр дене ошкылын, йоча-влак школыш шинчымашым налаш вашкат. Урок деч вара, южгунамже пычкемышалтмеке, тиде корно денак мӧҥгышкышт каят. Каласыман, школ ваштареш йолешке-влаклан корным вончаш нимогай пале уке. Тунемше-влак шолашке-пурлашке ончалытат, корно гоч куржын каят. Но изирак йоча йырже ончалаш монда гын?
Чаманен каласыман, тыгай туткар-влак ондакат лийыныт. 1991 ийыште кум ияш Лена Чимакова, корным вончен куржшыла, грузовой машина йымак логалын. Ӱдыр верыштак колен.1993 ийыште Вова Суворовынат ӱмыржӧ лач тыгак кӱрылтын. 2003 ийыште кудымшо классыште тунемше Паша Васильев ава деч посна кодо. Алевтина Кузьмина машина орава йымак логалын. Тудо кечынак ӱдырамаш эмлымверыште колен.
Нине пример-влак деч посна эше икмынярым каласаш лиеш. 1990 ийыште ик ият шым тылзаш Надя Фёдорова мотоцикл орава йымак логалын. Ӱдырлан верыштак полышым пуымо, сандене тудо илыше кодын, но тиде кечын лийше туткар шӱргыштыжӧ ӱмырешлан палым коден. 1997 ийыште икымше классыш каяш ямдылалтше Саша Егоровым машина тӱкен. Рвезын йолжо эмганен. Идалык мучко Саша эмлалтын да школышко ик ий коден гына каен.
Молан але марте школ ваштареш йолешкылан корным вончаш пале знак уке? Машина дене кудалыштше-влак скоростьым иземдышт манын, искусственный тӧрсырым ышташ огеш лий мо?
Нине йодыш-влаклан вашмутым муаш манын, ме Волжский район Сотнур селашке мийышна. Эн ондак школышко пурышна да директорын воспитатлыме паша шотышто алмаштышыже Валентина Николаевна Иванова дене мутланышна.
«Школ воктене йолешкылан переход гына огыл, уремым волгалтарыше электротулат уке. Мыняр гана тиде йодыш дене тысе администрацийыш лектынна! Туткар ынже лий манын, «лежачий полицейскийым» ышташ темлышна. Проектымат возышна. Районысо администрацийын пашаеҥже-влак тудым сайлан шотленыт да кум вере: Сотнурышто, Карайыште да Помарыште – ышташ сӧрышт. Жап эртымеке, сӧрымыштым вучен шуктыде, мый нунылан йыҥгыртышым, кунам пашам тӱҥалыда манын йодым. Мыланем вучыдымо вашмутым пуышт: Помар – Кужер корно федеральный трассылан шотлалтеш, сандене тыште тыгайым ышташ огеш лий.
Ме чакнаш огына шоно, проектнам кузе-гынат мучашыш шуктена. Теве шукерте огыл гына школышто погынымашым эртарышна, ГИБДД пашаеҥ-влакымат ӱжынна. Район администрацийышкат йодын возенна.
Шоналташ гын, тиде проектым илышыш пурташ неле огыл. Кызыт вет асфальт шартышым корнышто огыт ире, ӱмбачын резин тӧрсырым гына пыштат. Тидлан кугу окса огеш кӱл, улыжат иктаж 100 тӱжем теҥге гына. Тиде окса айдемын илышыжым огеш шого».
19 ноябрьыште лийше туткар деке пӧртылаш гын, тысе калык деч теве мом пален нална. Пӧтъял ялозанлык механизаций техникумышто тунемше 16 ияш Владимир Лёнин йолташыж дене пырля кастене Сотнур школышто эртаралтше тренировко гыч пӧртылын улмаш. Вован кидыштыже телефон лийын. Ошкылшыла, рвезе лач тудым ончен. Туткар лийме жапыште йолташыже, йолчиемжым ӱштылаш манын, корно деч ӧрдыжкӧ кораҥын. Тиде жапыште ваштарешышт машина кудал толын. Ужын шуктен мо рвезе машинам, кораҥын шукта ыле мо, тидым ме пален огына керт. Еҥ-влакын ойлымышт почеш, тиде трагедийын амалже икмыняр: ияҥше да пычкемыш корно, телефон, вургемыште светоотражатель укелык да, мутат уке, йӱшӧ водитель.
Россий Федераций Правительстве 2015 ий 1 июль гыч корно правилышке (ПДД) вашталтышым пуртен. Ынде кастене да йӱдым, икманаш, суткан пычкемыш жапыштыже, йолешкын вургемыштыже световозвращающий элемент лийшаш. А ынде айста шоналтена: тиде законым чыланат шуктена мо? Кажне еҥын ӱмбал вургемыштыже тыгай элемент уло мо?
«Тиде шучко туткар деч вара кастене эртаралтше секцийлаш коштшо йоча-влаклан ме светоотражающий жилетым чиен толаш кӱштенна. Кӧ мемнан мутнам огеш колышт, нуным ме школыш огына пурто. Вес семын йоча-влаклан умылтараш неле», – ешарыш Валентина Николаевна.
Тиде статьям возымем годым ик социальный группышто Сотнур школысо тунемше-влакын Приволжский посёлко администрацийым вуйлатыше А.Червинскийлан колтымо йодмашым ужым. Шукерте огыл гына йолташыштым тойышо йоча-влак черке деч бензозаправке марте уремым волгалтарыше 5-6 понарым йодыныт, окса дене полшаш ямде улмышт нергенат возеныт, тетла нигӧлан ӱшан уке манын ешареныт.
Статья лекмеке, Сотнур ден район администраций-влак тиде проблемылан тӱткышым ойырат, да Сотнур школысо тунемше ден туныктышо-влакын проектышт кӱлеш верышке миен шуэш манын, ӱшанена.