А тудо тыгак Марий тӱням мокта

Россий Федерацийын сулло художникше, Марий ССР искусствын сулло пашаеҥже, Марий Эл кугыжаныш премийын лауреатше Иван Михайлович Ямбердов 16 сентябрьыште 65 ийым темыш. Лÿмгечылан чия мастар Йошкар-Олаште Калык прикладной искусство музейыште да Изобразительный искусство тоштерыште кок выставкым почын. Пайрем кече деч ончыч художник дене пырля радына-влакым ончен савырнаш пиал логале.

Иван Михайлович кузе сÿретын «кöргышкыжö» ончалаш лиймым кеч изиш да палдарыш. Кум сÿрет йыгыре кеча гын, нуно икте-весыштым мо дене гынат ешарат, ик тичмаш семын ончалтыт. Ала-кушто тораште кечыше ик радынаште кайык чоҥештен лектеш пуйто, весыште – ужына, тудо чоҥештен пура. Каватÿр иктыште пычкемышалт «петырна» гын, весыште почылтеш, волгыдым шара. Йоча ик вере шовын шÿвыроҥ дене модеш, но вес картиныште ме тудым йыргешке мланде кумдыкышто ÿмыр корныжым эртышым ужына: кушкеш, марлан каяш ямдылалтеш, вуеш шуын, шкежат йочам ышташ ямдылалтеш. Вес ӱдыр обручым пöрдыктен, мланде шар гаяк илыш «пöрдмым» ушештара. Бердей сÿанвуй семын лупшым кучен гын, сÿан калыкым гына «ок поктыл», вес шонымашым каласынеже. Нени куванат кидыштыже кадыр тоя гына огыл – ала-мом да шижтарыше кишке вуян символ…

Шуко-шуко символ, йÿла ойыртем ончыкталтын – молан тудо илышыште шукталтмым книгаште луддеат, Ямбердовын сӱретыште умылаш лиеш. Икманаш, шымлен ончалат гын, тичмаш илыш ончыкталтеш, марий илыш почылтеш.

А Иван Ямбердовын илышыже шкенжын каласкалымыж гыч почылтеш.

(но тидыжым, пагалыме лудшем, кызытеш «Кугарня» газет лаштыкыште гына лудаш лиеш)

Лудаш

– Чылалан огыл, мый икмыняр еҥлан гына тидым кузе ышташ лиймым палдаренам. Мемнам шола гыч пурлаш лудаш туныктеныт. А мый тыге гына огыл, пурла гыч шолашкат, кӱшыч ӱлыкат, ӱлыч кӱшкыжат лудын моштыман манам. Ыресла ужаш, шымлаш тунемман. Адам годсо гычак тӱҥалын тыге: айдеме тукым – ме, илышыште ыресым наҥгаена. Ӱмыр мучко ырес дене коштына. Кидет шаралтет – ырес сӱретлалтешат. Но тидымак кок шулдыр семын ужаш лиеш. Шкем кучен керташ, равновесийлан тыге кӱлеш. Ик шулдыр дене чоҥешташ ок лий.

Шинчаш

– Чоҥешташ, нӧлталташ айдеме кушкеш. Йол ӱмбак шогалеш, кап-кылым пога. Киндым кочкын, вийым налеш. А шулдыран семын тудым ужына гын, тудо кава, кече деке нӧлталтше кайыкым ушештарен, уш-акылым пога да кӧргӧ чон поянлыкше дене пойдаралтеш. Юмо деке лишемашлан тунемеш, шинчымашым пога.

Илаш

– Шым гана висе, шымлу шым тӱрлӧ шудо вӱд дене чывылалт, шкендым эрыкте, йырнык ит лий. Калык ойпого лудаш гына аралалт кодын огыл. Умылаш, ойлымым шукташ да чын илышым илаш туныктен возалтын. Ару, тӱняште мландым аралыше, яндар чонан, яндар капан лий. Кече почеш кече эрта, идалык, пагыт, эра шеҥгелан кодеш. Тыге айдеме шкаланже у деч ум почын, мландысе ӱмыржым эртара.

Э.Иманаев.

 Выставкым почмо годым Марий Эл правительстве вуйлатышын икымше алмаштышыже М.Васютин «Иван Ямбердовым шукынжо художник семын веле огыл, чыла могырымат вияҥше талантан айдеме семын палена, сандене тудын марий тӱнялан ыштыме надырже кугу» мане да республик вуйлатыше А.Евстифеевын саламлымашыжым лудын пуыш:

«Те марий виян марий художник-влак коклаште улыда. Усталык пашаштыда шочмо элым, тудын историйжым, тӱвыражым йӧратыме кумыл эреак шижалтеш. Тендан талантым коллегыда-влакат, Марий кундем деч ала-мыняр тораште илыше калыкат палат, аклат. Тендан сӱретда Российыште веле огыл, Финляндий, Эстоний, Германий да моло эллаштат ончыкталтыт, галерейлаште, частный коллекцийлаште аралалтыт. Лывырге кид дене кистычкым мастарын кучылт моштымыда, чылажымат шижын моштымыда дене те кажне картиным ойыртемалтше кӧргӧ виян посна тӱняшке савыреда. Сандене калык тидлан таушта.»

Г.А.Никитина, Волжский районысо Упшер тӱвыра пӧрт вуйлатыше, Марий Эл культурын сулло пашаеҥже:

— Иван Михайлович моткоч сӧрал Корамас кундемыште, Элнет серыште шочын. Мыят Упшер могырышто тиде эҥер воктен кажне кечылан куанен илем, кугу вӱдын вийжым шижам. Ты эҥерын вӱдшӧ ни шокшышто, ни йӱштыштӧ ок шагалем, ок кылме, чарныде йога, йога. Лӱмлӧ художникынат вийжым пӱртӱсын ты сӧраллыкше дене таҥастараш лиеш, очыни. Иван изана нигунам ок чарне, эре пашам ышта, чапле деч чапле сӱретым мыланна куанен ончаш темла.

Таня ден Катя ӱдыржӧ-влак:

— Авай дене пырля мыланна кушкаш, шинчымашым налаш вийым пуэныт дене пырля ачайна илышым изи падыраш гыч умылаш туныктен. Какшан вӱдым ончалеш – вӱд «лӱшкымым» шымлаш туныкта, чевер олмам ончыкта – ойыртемалтше моторлыкшым ужаш тарата. Тудо корнышто ошкылшо палыдыме ковам вашлийын, лишыл айдеме семын ӧндалын, тауштен кертеш. Кажне кырча-марчам ужаш туныктен.