арий Эл Республикысе Куштылго атлетик дене федераций юридический статусым 2019 ийыште налын. Тылеч ончыч тудо региональный отделений лийын. 2016 ий годсек тиде федерацийым куштылго атлетик дене Олимпийский резерв школын директоржо Алексей Николаевич Гребнев вуйлата.
– Алексей Николаевич, тачысе кечылан федерацийын тӱҥ задачыже могай?
– Тӱҥ задачына – республикыштына спортым вияҥдаш. Спортын кажне видше дене календарный план уло. Тудым молодёжный политике, спорт да туризм министерствын сайтыштыже ончалаш лиеш. Федерацийна куштылго атлетик дене таҥасымаш-влакым планыш пуртымо шотышто вуйын шога.
2019 ийыште республик кӱкшытан 14 таҥасымашым эртарыме. Спортын у видше-влакым шыҥдарена. Мутлан, кокымшо ий двоеборье дене таҥасымашым эртарена.
Республикыштына Россий кӱкшытан чемпионат-влак эртаралтыт. Ӱмаште инвалид-влакын кеҥежымсе III всероссийский спартакиадышт лийын. Тыгай кӱкшытан мероприятий-влакым эртараш мыланна иктаж 60 наре судья кӱлеш. Нунын категорийышт лийшаш. Федераций судья-влакым ямдылымаште пашам виктарен колта, нуным семинарлашке пога.
Тылеч посна ме куштылго атлетик дене республикын командыжым чумырена. Ты командыш регионысо первенствылаште сеҥыше-влак пурат. Шукерте огыл спортивный подготовко рӱдер чемпионатлашке кошташ оксам ойыраш тӱҥалын. Ходатайствым лач федераций воза. Вара, тренер-влак дене погынен, оксам чын кучылтмо нерген каҥашена.
– Могай учреждений-влак куштылго атлетик дене ончыкылык спортсмен-влакым ямдылат?
– Куштылго атлетик дене пашам ыштыше спортивный учреждений-влак нерген ойлаш гын, республикыште куштылго атлетик дене Олимпийский резерв школ да Олимпийский резерв училище улыт. Нуно у федеральный стандарт почеш пашам ыштат. Шукерте огыл Медведевысе спорт школат федеральный стандарт программыш ушнен.
Нине спорт учереждений-влак ешартыш образованийым пуымо учережденийлан шотлалтыныт, образовательный лицензийышт лийын. Тушто йоча-влаклан спортын посна видше-влак дене ешартыш шинчымашым пуэныт. Кызыт статусышт вашталтын, ончыл верыш спортивный подготовко лектын. Тӱҥ задачышт – республикын резервшым ышташ. Федеральный стандартыш чылан куснен огыт керт – спорт оборудованийлан да инвентарьлан йодмаш пеҥгыде. Базе уке гын, федеральный уровеньыште тиде пашам шукташ неле.
– Куштылго атлетик дене Олимпийский резерв школышко мыняр ияш йоча-влакым налыда?
– Федеральный стандартлан келшышын, куштылго атлетик дене йоча-влак 9 ияш гыч заниматлат. Кум ий нуно тӱҥалтыш этапым эртат. Латкок ияш гыч тӱҥалын, вич ий тренировочный этап кая. Тыште йоча-влак физически ямдылалт шуктышаш улыт. Кажне тренировочный идалык мучашыште ме нуным тест почеш тергена. Тиде этап мучашыште йоча-влак ойырен налыт: умбакыже спортивный совершенствований этапыш куснаш але спорт гыч каяш. Федеральный стандарт почеш спортивный совершенствований этапыш пураш спорт мастерыш кандидат нормативым шуктыман. Пытартыш этап – высший спортивный мастарлык. Тышке логалаш спорт мастер лийман.
Спорт школышкына йоча-влакым ме идалык мучко налына. Кажне икшыве яра тунемеш.
5-8 ияш икшыве-влаклан посна группо уло. Нунылан лӱмын «Йоча-влаклан куштылго атлетик» программым ыштенна. Тиде ийгот федеральный стандарт программыш огеш пуро, бюджет гыч окса огеш ойыралт. Сандене изирак йоча-влак дене заниматлымылан ача-ава-влак оксам тӱлат.
– Куштылго атлетикыш спортын могай видше-влак пурат?
– Куржталмаш дисциплине-влак: кӱчык (400 м марте), кокла (800-1500 м), кужу (1500 м деч шуко) дистанций-влак, барьер гоч куржталмаш да спортивный ошкылмаш. Тылеч посна технический дисциплине-влак: кӱкшытыш тӧрштылмаш, вара дене тӧршалтымаш. Многоборный дисциплине-влак, кушто икмыняр вид иктеш эртаралтеш. Метательный дисциплине-влак: ядро, диск, копьё, молотым тораш кышкымаш. Вара дене тӧрштылмаш ден спортивный ошкылмаш направлений дене кызытеш тренировкым огына эртаре, молан манаш гын икымшыште инвентарьна уке гын, кокымшыштыжо– тренер.
Куштылго атлетик спортын базовый видышкыже пура. Кажне регионын шке традиционный видше-влак улыт. Традиционный видым ойыраш манын, регионласе спортсмен-влак таҥасымашлаште сай результатым ончыктышаш улыт. Республикынан куд базовый видше уло: куштылго атлетик, спортивный гимнастике, иймаш, ече дене куржталмаш, пуш дене коштмаш. Нине дисциплине-влаклан ямдылалташ да кӱлеш инвентарьым налаш манын федеральный бюджет гыч ешартыш окса ойыралтеш.
Российыште улшо спортивный школлаште утларакшым оборудований огеш сите. Сандене федеральный субсидий полшымо дене спорт инвентарь-влакым уэмдаш да ешарен налаш лиеш.
– Спортын куштылго атлетик видыштыже нелылык уло?
– Пытартыш ийлаште Российысе куштылго атлетике федерацийыште кугу вашталтыш-влак лийыныт. Санкцийлан кӧра федерацийын уло составше вашталтын, вуйлатыше-влакат весе улыт. Санкцийлан кӧра мемнан элысе легкоатлет-влак тӱнямбал таҥасымашлашке огыт кошт. Марий Эл гыч спортсменке Людмила Лебедева 12 ий утларак чытымашым тергыше куржталмаш дене (бег на выносливость) Российын командыжын составышкыже пура. Тудат тӱнямбал чемпионатлашке логалын огеш керт. Пытартыш жапыште Российын спортсменже-влак нейтральный статус дене выступатлат. Но тудым пеш шуэн пуат. Российысе спортсмен-влак деч моткоч шуко йодмаш пура. Утларакшым нуно вашмут деч посна кодыт.
Людмилан тренерже Станислав Черепанов дене пырля Токио олаште эртараш палемдыме Олимпиадыш каяш да тушто сайын выступатлаш задаче лийын. Но коронавируслан кӧра Олимпиадым, очыни, вес жаплан кусарат.
–Алексей Николаевич, тау йодыш-влаклан вашештымыланда. Тӱрлӧ кӱкшытан таҥасымашлаште у сеҥымаш-влакым тыланена!