Кÿлешан да пайдале лийнем!

Ты серыш-влакым Республикысе наркологий диспансерыште реабилитацийым эртыше-влак возеныт. Нуно мыланна чоныштым почыт. Кажнын – шке пÿрымашыже, шке корныжо. Илыш оргаж гыч эрыкыш лекмеке, кажныжын уло, мом ойлаш…

Кÿлешан да пайдале лийнем!

Мыйын лÿмем Алексей. Мый 80-шо ийлаште шочынам. Кок икшыве кушкынна: акам да мый. Изиэм годым ешна шотан ыле, вара ача-авам аракам йÿаш тÿҥалыныт. Мый шке семын кушкынам. Школышто тунеммем годым икымше гана наркотикым тамлен онченам. Мылам моткоч келшен. Пуйто илышат поремеш, чонат ласкаҥеш. Уло тÿнялан да тусо еҥ-влаклан шыдешкыме кумылем лыпланымыла чучын. Игече, йолташ, илыш – чыла тиде кÿлдымö шонымаш лийын. Икте веле кÿлешан – черетан «дозо». Кеч-могай йöн дене наркотикым муаш тыршенам. Илыш шке семынже эртен. Ӱдырым налынам, йоча шочын. Но наркотик дене кылем йомын огыл.

Пашам ыштен, пашадарым налаш тÿҥалмекем, наркотикым эшеат чот йöраташ тÿҥалынам. Ончыч каныш еда, вара – паша кечыат. Вашке тудо мылам мöҥгым, ешым, пашам алмаштен. Пашам кудалтенам, ешем нерген монденам. Эсогыл мöҥгö гыч шерге арвер-влакым ужаленам, оксам шолыштынам. Чылаштым ондаленам. Вашке урем илыме верышкем савырнен. Тушто ны еш, ны йолташ уке улыт.

Ик пагыт мый йÿдыгышö гай лийынам. Икмыняр кече уремыште илымеке, шкемым шке пытараш шонен пыштенам. Молан мый илем? Таблетке-влакым йÿын колаш тыршенам. Пикталташат толашенам. Но ала-можо чарен. Тиде йöсö пагыт годым ешем да лишыл еҥем-влак деке толынам, утараш йодынам. Мыйын шот дене илымем шуын. Чояланыде, ондалыде, пелашемлан чонем почынам: мый тудым пиаланым ыштынем, икшывынам ончен куанынем! Ешемлан кÿлешан да пайдале лийнем!

Пелашем мылам реабилитацийым эрташ темлен. Тудлан мыйым умылымыжлан, мылам илышыш пöртылаш йöным пуымыжлан тауштем. Тыште ме кажныже тÿрлö пÿрымашан, но икоян улына. Мый гаемак илышын оргажешыже йомшо-влак дене пырля ме чыла сеҥена. Кызыт мый илышлан да еҥ-влаклан куанаш тунемынам. Ончылнем у йöн-влак почылтыт.

Тидын дене чеверласем, пагалыме лудшо-влак. Илышыште мом ужыда, мо сымыстара, чыла тудо сай манын ида шоно. Шонкалаш, ойыркалаш тунемза. Лишыл еҥда-влакым йöратыза да аклыза, осал деч аралалтса.

Алексей С.

Кö мый улам?

Шергакан лудшо еҥ! Мыйын илыш историемым лудат манын ÿшанем. Ала тудо тыйым шонаш тарата, ала илышын лавырашкыже логалме деч утара…

Самырык пагыт годым ме пырля келшыме йолташ-влак дене тÿрлö оккÿлым ыштыл коштынна. Кудывечыште кастене погынен, йошкар аракам подылына ыле, вара кид шкеак тамакым пижыктен. 16-17 ияш веле лийынна. Тунам чыла оҥайла чучын. Шкенам кугыеҥла шижынна. Училищыште тÿрлö пайрем-влакым йыштак пайремлена ыле, аракаже, тамакше… Мый такшым шотан ешыште кушкынам, садак чыла тидыже чоным савырен.

Кугурак лийме семын алкоголь илышыштем шукемын веле. Илен-толын, ÿдырым налынам, икшывем шочын. Тудлан кызыт 9 ий. Но эн сай йолташ еш да лишыл еҥ-влак огыл, а арака ден тамак лийыныт. Паледа, тиде курык вуй гыч пöрдын волышо лум ора гай. Жап эртыме семын тудо кугемеш да нелемеш веле! Пелашем кажне кечын мöҥгö подылшо толмемым ятыр жап чытен илыш. Но утарен ыш сеҥе. Арака уэш поргемыш вÿден…

Мый шкетын кодым. Чÿчкыдынрак да чÿчкыдынрак логар нерген веле шоненам. Тÿрлö амалым шонен луктын, паша деч шылаш тÿҥалынам. Тынаре йÿмö шуын. Жапын-жапын уш кайымеш йÿам, вара шöрлем. Шöрлымеке, йöсланен, шкемым титаклем да вурсем. Йöсылан кöра адак арака чарка деке кид шуйна.

Пытартыш ийыште шкемым йöршеш пален ом сеҥе. Кö мый улам? Мо мый денем лийын? Кеч изишак кодшо уш-акылем дене коклан шонкаленам: шкемым шке ом утаре гын, кö мыйым утарышаш? Тыге вет колашат лиеш.

Тыге мый реабилитаций рÿдерыш логалынам. Тыште умыленам: аракалан вуйым пуымем – тиде чер. Шкетын саде ия черым эмлаш ок лий. Такшым йÿмö годым чер нерген отат шоно. А ушыш ты шонымаш толеш гын, тудым арака дене «пызырал» пыштет… А илыш ик гана пуалтеш. Але вара тудым тыге илен эртарыман?

Кызыт мый уэш айык лийын илаш тунемам. Шуко умыленам, шукыжым чаманем. Пöртылташ нимом ок лий, но ончылно мо лийшашым ме шке чоҥена. Моткоч кугу тау.

Константин В.

 

Юмо кидшым шуялтен

Авам изам ден когыньнам ончен куштен. Ачам ятыр жап тюрьмаште шинчен. Мыняр шарнем, авам эре неле пашам ыштен, мемнам пукшен лукташ манын…

Икмыняр жап гыч ачана эрыкыш лектын. Тудо эре аракам йÿэш ыле. Мöҥгышкына чÿчкыдын ала-могай палыдыме еҥ-влак толеденыт. Ачам дене «феня да понятий-влак» (тюрьмаште шинчыше-влакын лексикышт – авт.) почеш мутланеныт. Авам эре пашаште лийын, а изам шукыж годым кована деке коштын. А мый ачам пелен лийынам, тудын семын мутланаш тунемынам, койышыжым ончен, тудын гай лияш тöченам.

Ончыч кугыеҥ-влак семын мутланаш келшен, вара мыйынат тыгай илышым илыме шуын. Чыла тидым сайлан шотленам. Пуйто чот виян да ушан еҥ-влак веле тыге илен моштат. Тыге мыйын гаяк «чапле» илышым кычалше-влак дене пырля уремыште перныл кошташ тÿҥалынам. Шканем чот талыла чучынам. Дискотеке, тÿрлö пайрем, ÿдыр-влак… да арака. Ончыч тудым моткоч шагал йÿынна. Кумылым нöлташ манын, йолташ тÿшка дене келшымаш кылым ышташ манын. А вара романтике шÿлыш томашашке савырнен, мый чот йÿаш тÿҥалынам.

Тудо жаплан ачам аракам йÿмö деч эмлалтын, кодироватлалтын. А мый уремыште перныл коштынам, кредалынам, кыралтынам… Кажне гана мöҥгö йÿшö, эмганыше, вÿрвузык толмем годым авам моткоч йöсланен. Мыйын нерген «ачатым вашталтенат» манын ойлен, эре шортын. Ик кредалмаш годым мыйым кÿзö денат шуралтеныт, вашкеполышым ÿжаш логалын. Варажым аракам кумылым нöлташ веле огыл, а коржмо верым лыпландараш манын йÿынам.

Тунемме нерген шонымат шуын огыл. Мылам шинчымашым погымо сомыл нимолан кÿлдымын чучын. Мыйын чыла лиеш манын шоненам. Тыге шолышташ тÿҥальым. Мыйын шке вуйлатыме тÿшкам лийын. Шолыштшо-влак коклаште авторитетлан шотлалтынам. Шолыштын ыштыме окса дене аракам йÿынам, тамакым шупшынам, ÿдырамаш-влак дене пернылынам.

Илен-толын, правоохранительный орган-влак дене «палыме лийым». Ончыч учётыш шогалтышт, вара судыш шуктышт. Допросым эртарымышт годым кузежым-можым каласкалаш йодыныт, а мый шукыжым ойлыде коденам. Садлан тыгай допрос деч вара эмлымверыш логалынам але мöҥгыштö эмлалтынам. Адакат аракаште вийым кычалынам. Мылам чыла тиде тыглай илышла чучын. Ментовкыш логалынам – сай, сай огыл – кунам эмлымверыш.

Мöҥгыштö мый тушманыш савырненам. Йолташ-влак «йомыныт». Пашаштем нимо куандарен огыл. Койышем чот вашталтын. Орышо, ажгыныше янлыкыш савырненам. Лишыл еҥем-влак мый дечем лÿдын иленыт.

Авамлан мый тÿжем гана ом йÿ манын товатленам. Кодировкымат ыштышна. А чонышто – шем пусталык. Эмлалтме жапын кунам лекмыжым веле вученам, уэш орадыла йÿынам. Авам, ачам, изам, келшыме ÿдырамашем – чыланат мый дечем торлышт. Тазалык шотышто гын, ойлыдеат чыла раш, шонем.

Южгунам ончылнем илышын сылне тÿсшö сÿретлалтын. Могай шонымашем-влак лийыныт, могай мый лийнем ыле – нимо тиде уке! Мый чыла аракалан вашталтенам улмаш. Аракалан шкемын олмеш илаш йöным пуэнам. Кызыт реабилитацийым эртем. Палем: ты тÿняште мый шкет омыл. Юмо мылам шке кидшым шуялтен, тудо полышым пуынеже. Мый тудлан ÿшанем, шучко черым сеҥен, уэш илаш тунемам.

Саша В.